In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Manuscript van Walter Kauffmann met de titel 'Das Paradis von Hay Lane'&nbsp; Onderwerp: vakantie herinneringen van een voormalige upper-class groep in een oud slot. Het moraal is: 'wie het kleine niet eert is het grote niet weert'&nbsp;

Manuscript van Walter Kauffmann met de titel 'Das Paradis von Hay Lane'&nbsp; Onderwerp: vakantie herinneringen van een voormalige upper-class groep in een oud slot. Het moraal is: 'wie het kleine niet eert is het grote niet weert'&nbsp;

Manuscript van Walter Kauffmann met de titel 'Das Paradis von Hay Lane'

Van: Haagman, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12 Onderwerp: het bezoek van Dick de Vrijer is voorbij, iets waar je dagen naar uit kijkt en na afloop, na een paar uur over napeinst; een gevoel als St Nicolaas vroeger, wat zal de Sint meebrengen; het gaat best met de koude, ze zijn goed gekleed en de dekens zijn in orde. Ze zijn geacclimatiseerd; dat 1943 iets goeds mag brengen; met Louis Bremer gaat het best, ook met de Katans; zaterdag was een cabaretvoorstelling met artiesten van de eerste rang: Chaja Goldstein, Ziegler, een moordband, het was overweldigend, zo heeft Lion het gehoord. Hij was er zelf niet bij; de maandag was hij er wel bij, maar dat was van een ander (slecht)niveau…

Van: Haagman, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12 Onderwerp: het bezoek van Dick de Vrijer is voorbij, iets waar je dagen naar uit kijkt en na afloop, na een paar uur over napeinst; een gevoel als St Nicolaas vroeger, wat zal de Sint meebrengen; het gaat best met de koude, ze zijn goed gekleed en de dekens zijn in orde. Ze zijn geacclimatiseerd; dat 1943 iets goeds mag brengen; met Louis Bremer gaat het best, ook met de Katans; zaterdag was een cabaretvoorstelling met artiesten van de eerste rang: Chaja Goldstein, Ziegler, een moordband, het was overweldigend, zo heeft Lion het gehoord. Hij was er zelf niet bij; de maandag was hij er wel bij, maar dat was van een ander (slecht)niveau…

Brief van Lion Haagman aan familie De Vrijer vanuit kamp Westerbork

Van:&nbsp; Aan: Leeven, van, A Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-12-30&nbsp; Oproep om zich te melden.

Van:&nbsp; Aan: Leeven, van, A Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-12-30&nbsp; Oproep om zich te melden.

Oproep voor Aron van Leeven zich te melden in gebouw B V

Van: Heilbut, Rob Aan: Heilbut, A.D. Mevr. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06- Onderwerp: moed en vertrouwen; niet ongerust maken.

Van: Heilbut, Rob Aan: Heilbut, A.D. Mevr. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06- Onderwerp: moed en vertrouwen; niet ongerust maken.

Briefkaart van Rob Heilbut aan mevrouw A.D. Heilbut vanuit Amsterdam

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Bergen Belsen Datum: 1944-08-11 Ter gelegenheid van de verjaardag van haar moeder. Over de moeilijke omstandigheden en de wens om alles anders te laten zijn.

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Bergen Belsen Datum: 1944-08-11 Ter gelegenheid van de verjaardag van haar moeder. Over de moeilijke omstandigheden en de wens om alles anders te laten zijn.

Gedicht van Rosa van der Hal-Prins voor haar moeder

Van: Asscher, Benjamin&nbsp; Afgegeven 21 april 1943 in kamp Westerbork. Benjamin is werkzaam voor de Fliegende Kolonne.

Van: Asscher, Benjamin&nbsp; Afgegeven 21 april 1943 in kamp Westerbork. Benjamin is werkzaam voor de Fliegende Kolonne.

Arbeitskarte van Benjamin Asscher in kamp Westerbork

Van: Joodse Raad voor Amsterdam&nbsp; Aan: Coelingh, fam.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-03-23&nbsp; Onderwerp: ontvangstbevestiging van twee machtigingen in opdracht van Sientje Barnstijn-van den Berg, die op dat moment zich in barak 67 in kamp Westerbork bevindt.

Van: Joodse Raad voor Amsterdam&nbsp; Aan: Coelingh, fam.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-03-23&nbsp; Onderwerp: ontvangstbevestiging van twee machtigingen in opdracht van Sientje Barnstijn-van den Berg, die op dat moment zich in barak 67 in kamp Westerbork bevindt.

Brief van de Joodse Raad voor Amsterdam aan de kinderen van Sientje Barnstijn-van den Berg

Lagerbefehl No. 10&nbsp; Datum: 1943-02-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Spertijd voor (bezitters van een 'Z'' stempel en de rest van de kampgevangenen) Plaatsvervangend dienstleider DB1; Inleveren van vergunningen; Inlichtingen van het woningbureau.

Lagerbefehl No. 10&nbsp; Datum: 1943-02-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Spertijd voor (bezitters van een 'Z'' stempel en de rest van de kampgevangenen) Plaatsvervangend dienstleider DB1; Inleveren van vergunningen; Inlichtingen van het woningbureau.

Lagerbefehl No. 10

Van: Kater, C. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Omstandigheden in Amsterdam en situatie echtgenote van Visser. (Asser Visser zit in barak 3a, bed 67, Kamp Westerbork) Bijbehorende enveloppe: 8515-01-1

Van: Kater, C. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Omstandigheden in Amsterdam en situatie echtgenote van Visser. (Asser Visser zit in barak 3a, bed 67, Kamp Westerbork) Bijbehorende enveloppe: 8515-01-1

Brief van C. Kater aan A. Visser vanuit Amsterdam

Bewijs van verzending van een pakket naar Theresienstadt en het ontvangst. Aan: Kussy, Olga Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-07-05

Bewijs van verzending van een pakket naar Theresienstadt en het ontvangst. Aan: Kussy, Olga Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-07-05

Bewijs van verzending en ontvangst van een postpakket

Van:&nbsp; Aan: Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-26 Onderwerp: in ziekenhuis opgenomen, barak 82; vraag om boter en ander broodbeleg, sigaretten; transporten; voormalige klanten hebben kampcommandant Gemmeker benaderd om iets voor de schrijver te regelen; zijn moeder heeft behoefte aan brieven of briefkaarten; nog 8 rantsoenen te goed, die hij kan kopen in de kantine van het kamp; misschien moeten ze aanstaande dinsdag weg.

Van:&nbsp; Aan: Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-26 Onderwerp: in ziekenhuis opgenomen, barak 82; vraag om boter en ander broodbeleg, sigaretten; transporten; voormalige klanten hebben kampcommandant Gemmeker benaderd om iets voor de schrijver te regelen; zijn moeder heeft behoefte aan brieven of briefkaarten; nog 8 rantsoenen te goed, die hij kan kopen in de kantine van het kamp; misschien moeten ze aanstaande dinsdag weg.

Brief van een onbekende aan beste allen vanuit kamp Westerbork

Van: Darwinkel, H.&nbsp; Aan: Jansen, M.H.&nbsp; Plaats: Eursinge&nbsp; Datum: 1939-07-22&nbsp; Onderwerp: Sollicitatiebrief m.b.t. aanbouw Vluchtelingenkamp.

Van: Darwinkel, H.&nbsp; Aan: Jansen, M.H.&nbsp; Plaats: Eursinge&nbsp; Datum: 1939-07-22&nbsp; Onderwerp: Sollicitatiebrief m.b.t. aanbouw Vluchtelingenkamp.

Brief van H. Darwinkel aan M.H. Jansen

Sonder-Ausweis Levison, Robert, 4-2-02, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Levison, Robert, 4-2-02, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Robert Levison

Van: Stad, P.M Plaats: Rotterdam Datum: 1941-06-03

Van: Stad, P.M Plaats: Rotterdam Datum: 1941-06-03

Persoonsbewijs van Philip Stad

Aankomst E. Hassel in kamp Westerbork Getekend door: Spier, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943

Aankomst E. Hassel in kamp Westerbork Getekend door: Spier, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943

Tekening van Jo Spier over de aankomst van Frau Hassel in kamp Westerbork

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 24 augustus 1942 - Auschwitz

Verklaring van het Provinciaal Commissariaat Drenthe (Kamp Westerbork).&nbsp; Van: Wijnberg, Meta&nbsp; Betreft toestemming om het kamp voorgoed te verlaten.&nbsp; Afgegeven 1945-05-11 te kamp Westerbork.

Verklaring van het Provinciaal Commissariaat Drenthe (Kamp Westerbork).&nbsp; Van: Wijnberg, Meta&nbsp; Betreft toestemming om het kamp voorgoed te verlaten.&nbsp; Afgegeven 1945-05-11 te kamp Westerbork.

Verklaring dat Meta Wijnberg kamp Westerbork definitief mag verlaten

Van: Saar Turksma-Cohen&nbsp; Aan: Lackrooy, B. Mevr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-07-23&nbsp; Onderwerp: pakket in dank ontvangen.

Van: Saar Turksma-Cohen&nbsp; Aan: Lackrooy, B. Mevr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-07-23&nbsp; Onderwerp: pakket in dank ontvangen.

Briefkaart van Saar Turksma-Cohen aan B. Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, Druppe Schule, DB 10 Datum: 1944-05-30 Verklaring betreffende aanvangstijden en dagen voor schoolbezoek, groep 3. Het document is ondertekend door Dr. Julius Augapfel.

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, Druppe Schule, DB 10 Datum: 1944-05-30 Verklaring betreffende aanvangstijden en dagen voor schoolbezoek, groep 3. Het document is ondertekend door Dr. Julius Augapfel.

Verklaring van de Gruppe Schule voor Aaron van Leeven

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-07 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Paketmarken en de geldigheid ervan.

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-07 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Paketmarken en de geldigheid ervan.

Mededeling over de geldigheidsduur van Paketmarken

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 183 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: De Bruin, Kaatje geb. 18-02-77 overleden te Westerbork op 10-04-1943 op: 15-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 183 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: De Bruin, Kaatje geb. 18-02-77 overleden te Westerbork op 10-04-1943 op: 15-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Kaatje de Bruin

Vrijstelling Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-02 Lena Cohen-Nijstad krijgt vrijstelling van arbeid (voor een behandeling in de Polikliniek?)

Vrijstelling Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-02 Lena Cohen-Nijstad krijgt vrijstelling van arbeid (voor een behandeling in de Polikliniek?)

Vrijstelling voor Lena Cohen-Nijstad

Breslauer, Werner Rudolf Twee werkpaarden in een weiland met een ploegende kampgevangene op de achtergrond. Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Twee werkpaarden in een weiland met een ploegende kampgevangene op de achtergrond. Kamp Westerbork, 1943-1944

Paarden in een weiland bij kamp Westerbork

Van: Haagman, Lion Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: pakjes ontvangen, zat er ondergoed van Lion bij?; zeiltje voor op het bed (tegen water); het wordt waarschijnlijk verboden elektrisch te koken; graag een Esbit-stelletje met steentjes erbij; &nbsp;voor Beb en Carla heeft Lion een Carbidlamp weten te regelen; klacht over te weinig eten, omdat een kind ook rode kool in plaats van pap nam; Clara is niet lekker en ligt op bed; ze zijn nu bij haar bed om gezelschap te houden….( het is 20.30 uur); vraag om een kruik of een veldfles en grammofoonnaalden…

Van: Haagman, Lion Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: pakjes ontvangen, zat er ondergoed van Lion bij?; zeiltje voor op het bed (tegen water); het wordt waarschijnlijk verboden elektrisch te koken; graag een Esbit-stelletje met steentjes erbij; &nbsp;voor Beb en Carla heeft Lion een Carbidlamp weten te regelen; klacht over te weinig eten, omdat een kind ook rode kool in plaats van pap nam; Clara is niet lekker en ligt op bed; ze zijn nu bij haar bed om gezelschap te houden….( het is 20.30 uur); vraag om een kruik of een veldfles en grammofoonnaalden…

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1942-03-16&nbsp; Onderwerp: belevenissen, met Pasen op bezoek naar Netty. Geen normaal brood eten (spijswetten), vragen om adres van neef Benno.

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1942-03-16&nbsp; Onderwerp: belevenissen, met Pasen op bezoek naar Netty. Geen normaal brood eten (spijswetten), vragen om adres van neef Benno.

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Zwolle

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1940-06-14&nbsp; Onderwerp: Opheffing vluchtelingenkamp, ontslag van het personeel Huisman, Snater, Muskee; doorstart als werkverschaffingskamp met een kleinere bezetting of voor daklozen uit Rotterdam; beheer kampboerderij. &nbsp;

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1940-06-14&nbsp; Onderwerp: Opheffing vluchtelingenkamp, ontslag van het personeel Huisman, Snater, Muskee; doorstart als werkverschaffingskamp met een kleinere bezetting of voor daklozen uit Rotterdam; beheer kampboerderij. &nbsp;

Brief van Houtvester Assen aan de directie

Schaderapport voor oorlogsgeweldschade aan gebouwd onroerend goed&nbsp; Betreft gevorderd huis aan de Zoeterwoudsche Singel nr 64 &nbsp;te Leiden Oorspronkelijke eigenares: Cahen-Vries, de, Jeanette

Schaderapport voor oorlogsgeweldschade aan gebouwd onroerend goed&nbsp; Betreft gevorderd huis aan de Zoeterwoudsche Singel nr 64 &nbsp;te Leiden Oorspronkelijke eigenares: Cahen-Vries, de, Jeanette

Rapport voor oorlogsgeweldschade van een woonhuis te Leiden

Van: het Departement van Binnenlandse Zaken&nbsp; Aan: Nieuwkerk, M.B.B. Plaats: Den Haag Datum: 1942-09-28 Onderwerp: vrijstelling van tewerkstelling ook voor de kinderen.&nbsp;

Van: het Departement van Binnenlandse Zaken&nbsp; Aan: Nieuwkerk, M.B.B. Plaats: Den Haag Datum: 1942-09-28 Onderwerp: vrijstelling van tewerkstelling ook voor de kinderen.&nbsp;

Brief van het Departement van Binnenlandse Zaken over vrijstelling van werken in een Joods werkkamp of in het buitenland

Van: Brouwers, J. Aan: zijn vrouw en kinderen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-01-15 Onderwerp: er is weer een maand voorbij, zodat hij weer een teken van leven kan geven; nog drie maanden internering; J. benut zijn tijd voor het behalen van een middenstand-diploma; vul op het formulier Ter Apel in en niet Westerbork, het examen is in mei en dan is hij al vrij; het moet voor 31 januari afgehandeld zijn; zijn vriend Osinga zal worden overgeplaatst naar Heerenveen, waarschijnlijk tijdelijk om verhoord te worden; zijn vrouw en 5 kinderen zijn nog steeds in Duitsland; pak met snoep en sigaretten is goed aangekomen; hij maakt zich zorgen om zijn vrouw; hij heeft behoefte aan sokken en washandjes..

Van: Brouwers, J. Aan: zijn vrouw en kinderen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-01-15 Onderwerp: er is weer een maand voorbij, zodat hij weer een teken van leven kan geven; nog drie maanden internering; J. benut zijn tijd voor het behalen van een middenstand-diploma; vul op het formulier Ter Apel in en niet Westerbork, het examen is in mei en dan is hij al vrij; het moet voor 31 januari afgehandeld zijn; zijn vriend Osinga zal worden overgeplaatst naar Heerenveen, waarschijnlijk tijdelijk om verhoord te worden; zijn vrouw en 5 kinderen zijn nog steeds in Duitsland; pak met snoep en sigaretten is goed aangekomen; hij maakt zich zorgen om zijn vrouw; hij heeft behoefte aan sokken en washandjes..

Brief van J. Brouwers aan zijn vrouw en kinderen vanuit Interneringskamp Westerbork

Enveloppe Geadresseerde: Carol de Jong van Lier Prinsengracht 786 Amsterdam (C) Poststempel: Velp 9-7-1944

Enveloppe Geadresseerde: Carol de Jong van Lier Prinsengracht 786 Amsterdam (C) Poststempel: Velp 9-7-1944

Enveloppe geadresseerd aan Carol de Jong van Lier

Breslauer, W.R. Koren maaien.&nbsp; Westerbork, 1943.&nbsp; De korenmaaier en korenmachine in detail. De man op de achtergrond is Arthur Pins (1906). &nbsp;

Breslauer, W.R. Koren maaien.&nbsp; Westerbork, 1943.&nbsp; De korenmaaier en korenmachine in detail. De man op de achtergrond is Arthur Pins (1906). &nbsp;

Kampgevangenen op een tweespan aan het koren maaien

Personen