In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Van:&nbsp; Aan: beste Mien en Ben&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1942-1944 Onderwerp: honger; behoefte aan pakketten; omstandigheden; werken; werktijden. Ze zijn met z'n drieën. Martin werkt in de buitendienst bij de riolering. De vrouw van de schrijver werkt bij de zilverfolie en hij zelf werkt in de postbarak, een baantje waarbij je oud kan worden.

Van:&nbsp; Aan: beste Mien en Ben&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1942-1944 Onderwerp: honger; behoefte aan pakketten; omstandigheden; werken; werktijden. Ze zijn met z'n drieën. Martin werkt in de buitendienst bij de riolering. De vrouw van de schrijver werkt bij de zilverfolie en hij zelf werkt in de postbarak, een baantje waarbij je oud kan worden.

Brief van een onbekende aan Mien en Ben Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Van: Gans, Regina woonachtig in Velp.&nbsp; Reisvergunning om op 1944-06-13 van Velp naar Arnhem te reizen voor het inkopen van levensmiddelen.&nbsp; Bijzonderheid.: mag zonder Jodenster reizen.

Van: Gans, Regina woonachtig in Velp.&nbsp; Reisvergunning om op 1944-06-13 van Velp naar Arnhem te reizen voor het inkopen van levensmiddelen.&nbsp; Bijzonderheid.: mag zonder Jodenster reizen.

Reisvergunning voor Regina Gans

Van: een onbekende schrijver, barakgenoot van Maurits Acohen&nbsp; Aan: het gezin van de zoon van Maurits&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-07 Onderwerp: schrijver blijft anoniem en wil zijn identiteit na de oorlog pas bekend maken. Op het moment doet hij een dienstreis van drie dagen voor het kamp. Hij geeft aan dat het voor Maurits en Esther van groot belang is pakketjes te blijven ontvangen en ook vooral berichten.&nbsp;

Van: een onbekende schrijver, barakgenoot van Maurits Acohen&nbsp; Aan: het gezin van de zoon van Maurits&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-07 Onderwerp: schrijver blijft anoniem en wil zijn identiteit na de oorlog pas bekend maken. Op het moment doet hij een dienstreis van drie dagen voor het kamp. Hij geeft aan dat het voor Maurits en Esther van groot belang is pakketjes te blijven ontvangen en ook vooral berichten.&nbsp;

Brief van de bovenbuur van Maurits Acohen in barak 62 vanuit Amsterdam

Van: Braaf, B. Aan: Medema, Mevr. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-21 Onderwerp: Pakketten, kinderen, weeshuis

Van: Braaf, B. Aan: Medema, Mevr. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-21 Onderwerp: Pakketten, kinderen, weeshuis

Brief van B. Braaf aan mevrouw Medema vanuit Amsterdam

Calendarium kamp Westerbork

2003

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 30-06-1943 Nr. 384 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Goudeketting, Miep geb. 21-04-42 overleden te Westerbork op 25-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 30-06-1943 Nr. 384 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Goudeketting, Miep geb. 21-04-42 overleden te Westerbork op 25-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Miep Goudeketting

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

De familie Busnac-Frankenhuis bestond uit acht personen. Sara Frankenhuis had uit een eerder huwelijk met Samuel Agsteribbe twee kinderen: Samuel en Elisabeth én ze had nog drie kinderen van een andere vader: Henriette, Adolphina en Francisca. Ook Frans Busnac bezat uit een eerder huwelijk kinderen, maar die woonden niet bij het gezin in Tilburg. In de zomermaanden van 1942 begon de Duitse bezetter met de deportatie van joden. In Tilburg vonden keuringen plaats door artsen waardoor vele joden (voorlopig) aan deportatie ontsnapten. Ook Sara Frankenhuis werd wegens ziekte afgekeurd en mocht op 29 augustus met haar gezin terugkeren naar Tilburg. Maar haar volwassen dochter Elisabeth en zoon Samuel ontliepen verdere deportatie naar het oosten niet, zij kwamen respectievelijk om in Auschwitz (3 september 1942) en Buchenwald (4 april 1945). De huurwoning van het gezin was door de bezetter inmiddels al geïnventariseerd, het formulier vermeldt dat er in de woning geen waardevolle spullen waren aangetroffen. Begin april 1943 kondigde de Duitse bezetter een verblijfsverbod aan voor joden in acht provincies waaronder Noord-Brabant. Sara Frankenhuis en haar kinderen staan vermeld op een lijst van Tilburgse joden die een reisvergunning hadden afgehaald om te vertrekken naar Westerbork. Voor het vertrek moesten zij zich melden op het politiebureau en hun huissleutels inleveren. Op 14 mei 1943 werden Sara en haar kinderen Henriette, Adolphina, Francisca en Robert in Sobibor vergast. Sara was toen hoogzwanger.&nbsp;

Frans Busnac was afkomstig uit een variété-familie, zijn vader en grootvader reisden al met een variétézaak. Frans had een paradetent onder de naam Theater Busnac, soms noemde hij zijn zaak Theater Modern. Daarmee reisde hij het hele land door, ook de noordelijke provincies deed hij aan. Zo stond hij in augustus 1938 in Steenwijk en een maand later op de kermis in Leeuwarden ter gelegenheid van het veertigjarige regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Daar maakten vooral zijn knappe (stief)dochters indruk op het publiek met hun dansjes. Clowns maakten grappen, een man reed op een gedresseerd hert en je kon in de tent vechten met een beer. Frans deed het praatje om de mensen naar binnen te lokken, zijn vrouw Sara zat achter de kassa. In het theater was Frans de trapezeartiest die met zijn mond aan een apparaat een fiets hoog in de lucht hield waarop iemand zat te trappen. Begin april 1943 kondigde de Duitse bezetter een verblijfsverbod aan voor joden in acht provincies waaronder Noord-Brabant. Frans Busnac meldde zich niet, hij was ondergedoken. De gewestelijk politiepresident in Eindhoven had met massale onderduik al rekening gehouden en stelde een beloning voor het aanbrengen van joden in het vooruitzicht. Op 19 mei 1943 werd Frans om tien voor twaalf ’s nachts door de Tilburgse politieman én beruchte jodenjager Piet Gerrits opgepakt. Hij verbleef twee dagen in een politiecel om daarna in de ochtend van 21 mei door twee opperwachtmeesters naar Vught te worden gebracht. De familie Busnac zou met 34.000 andere Nederlandse joden naar Sobibor worden gedeporteerd.&nbsp; Bron: A.Th.W. van den Oord, 'Robert Busnac (1940-1943); Een Moergestels joods oorlogsslachtoffer', in: De Kleine Meijerij, 55 (Oisterwijk 2004) 45-48

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 16-06-1943 Nr. 361 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Tonge, van der, Vogeltje geb. 11-07-67 overleden te Westerbork op 13-06-1943 op 15-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 16-06-1943 Nr. 361 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Tonge, van der, Vogeltje geb. 11-07-67 overleden te Westerbork op 13-06-1943 op 15-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Vogeltje van der Tonge

Personen