In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 96

Clandestiene post kamp Westerbork

Uit de trein geworpen brieven

Van: het Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: Cozijn-Groen, A.E. Plaats: Den Haag Datum: 1946-07-01 Onderwerp: het lot van David Groen.

Van: het Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: Cozijn-Groen, A.E. Plaats: Den Haag Datum: 1946-07-01 Onderwerp: het lot van David Groen.

Brief van het Rode Kruis aan A.E- Cozijn-Groen over David Groen

Van: Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Datum: 1948-11-30 Plaats: 's-Gravenhage Onderwerp: deportatie Furth, Mozes Abraham (1877) op 2 oktober 1942 vanuit kamp Westerbork.

Van: Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Datum: 1948-11-30 Plaats: 's-Gravenhage Onderwerp: deportatie Furth, Mozes Abraham (1877) op 2 oktober 1942 vanuit kamp Westerbork.

Brief van het Rode Kruis over de deportatie van Mozes Abraham Furth

1941

April 1941

Bewijs van crematie Datum: 05-07-1943 Nr. 398 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Valentin, Gertrud Sara geb. 04-12-78 overleden te Westerbork op 29-06-1943 op 01-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 05-07-1943 Nr. 398 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Valentin, Gertrud Sara geb. 04-12-78 overleden te Westerbork op 29-06-1943 op 01-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Gertrud Sara Valentin

Van: Visser, E. (echtgenote) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-08 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Blz.: 2

Van: Visser, E. (echtgenote) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-08 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Blz.: 2

Brief van E. Visser aan A. Visser vanuit Amsterdam

Van: Jules&nbsp; Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-22 Onderwerp: mamma en Henny zijn doorgestuurd; een lichtstraaltje voor Jules en Liesje. Ze zijn teruggesteld van transport, op basis waarvan is nog niet duidelijk; Callmeyer; Mr K. (Kindler); Barneveld; Portugese Joden; briefpost… Briefje met opmerking van Els: ‘ kopie brief van vader’…

Van: Jules&nbsp; Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-22 Onderwerp: mamma en Henny zijn doorgestuurd; een lichtstraaltje voor Jules en Liesje. Ze zijn teruggesteld van transport, op basis waarvan is nog niet duidelijk; Callmeyer; Mr K. (Kindler); Barneveld; Portugese Joden; briefpost… Briefje met opmerking van Els: ‘ kopie brief van vader’…

Brief van Jules aan lieve allemaal vanuit kamp Westerbork

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-09-10 Onderwerp: briefkaarten van Hanneke komen binnen; ‘voor welke ziekten ben je ingeënt?’; voor een aantal ziekten was ze al voor kamp Westerbork ingeënt; er zullen schoenen worden toegestuurd; moeder hoop dat Hanneke als niet-vol-joods kind niet uitgesloten wordt; pakketjes komen binnen; Hanneke maakt 's avonds veel pret, maakt wandelingen en plukt bramen; moeder heeft gehoord dat er in het kamp een aardige bibliotheek is…

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-09-10 Onderwerp: briefkaarten van Hanneke komen binnen; ‘voor welke ziekten ben je ingeënt?’; voor een aantal ziekten was ze al voor kamp Westerbork ingeënt; er zullen schoenen worden toegestuurd; moeder hoop dat Hanneke als niet-vol-joods kind niet uitgesloten wordt; pakketjes komen binnen; Hanneke maakt 's avonds veel pret, maakt wandelingen en plukt bramen; moeder heeft gehoord dat er in het kamp een aardige bibliotheek is…

Brief van moeder aan Hanneke

Eten halen.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Man met wandelstok en etenspannetje.

Eten halen.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Man met wandelstok en etenspannetje.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Van: Schrijver, N. Datum: 1943-09-29 (datum van verstrekking) Plaats: Westerbork, kamp Bijz.: met bemerkungen Barneveld, Vorlaufig zurueckgestellt

Van: Schrijver, N. Datum: 1943-09-29 (datum van verstrekking) Plaats: Westerbork, kamp Bijz.: met bemerkungen Barneveld, Vorlaufig zurueckgestellt

Ausweiskarte van N. Schrijver

Van: Marianne Aan: Catootje Booij Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-30 Onderwerp: bedankje voor snoep, spel en boek; weersomstandigheden&nbsp;

Van: Marianne Aan: Catootje Booij Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-30 Onderwerp: bedankje voor snoep, spel en boek; weersomstandigheden&nbsp;

Briefkaart van Marianne Heijmann aan Catootje Booij vanuit kamp Westerbork

Sonder-Ausweis Polak, Elias, 22-6-14, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Polak, Elias, 22-6-14, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Elias Polak

Sonder-Ausweis Gurau-Lesser, Ina, 14-10-20, B16 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Gurau-Lesser, Ina, 14-10-20, B16 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Ina Gurau-Lesser

Van: Kroonenberg, Meijer&nbsp; Aan: Kroonenberg, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-04-20&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Van: Kroonenberg, Meijer&nbsp; Aan: Kroonenberg, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-04-20&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Briefkaart van Meijer en Johanna Kroonenberg-Blazer vanuit Theresienstadt

Sonder-Ausweis Schliesser-Neumann, Maragarete, 20-7-04, B17 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig bis: Auf Weiteres Bijz.: voor 2 personen, op het ausweis staat tevens vermeld 'und ein Kind'.

Sonder-Ausweis Schliesser-Neumann, Maragarete, 20-7-04, B17 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig bis: Auf Weiteres Bijz.: voor 2 personen, op het ausweis staat tevens vermeld 'und ein Kind'.

Sonderausweis van Margarete Schliesser-Neumann

Sonder-Ausweis Nol, Jacob, 9-5-06, ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Nol, Jacob, 9-5-06, ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Jacob Nol

Sonder-Ausweis Neerduin, Salomon, 24-2-98, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Neerduin, Salomon, 24-2-98, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Salomon Neerduin

Sonder-Ausweis Scheinowitz-Mueller, Gittel, 13-9-95, B49 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Krematorium Arbeiten zu verrichten (DB 1). Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Scheinowitz-Mueller, Gittel, 13-9-95, B49 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Krematorium Arbeiten zu verrichten (DB 1). Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Gittel Scheinowitz-Mueller

Sonder-Ausweis Wind, Szymon, 23-6-11, B14 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Wind, Szymon, 23-6-11, B14 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Szymon Wind

Sonder-Ausweis Lobsteyn, Adrian, 3-4-16, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Lobsteyn, Adrian, 3-4-16, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Adrian Lobsteyn

Personen