In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-21 Onderwerp: liever met hem de kerstdagen doorgebracht, ze kan echter niet meer van het kamp in Oisterwijk afkomen; het spijt haar dat ze elkaar weer niet kunnen zien. wat gaat Wieger nu deze dagen doen?; over haar werkgever Joachimsthal; over wanneer elkaar weer te kunnen zien…

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-21 Onderwerp: liever met hem de kerstdagen doorgebracht, ze kan echter niet meer van het kamp in Oisterwijk afkomen; het spijt haar dat ze elkaar weer niet kunnen zien. wat gaat Wieger nu deze dagen doen?; over haar werkgever Joachimsthal; over wanneer elkaar weer te kunnen zien…

Brief van Saar Mouw aan Wieger vanuit Amsterdam

Van: Roos, Abraham…. Aan: Familie Plaats: Meppel Datum: 1938-08-18 Onderwerp: activiteiten van gezinsleden en naaste verwanten, en vragen over diverse familieleden.

Van: Roos, Abraham…. Aan: Familie Plaats: Meppel Datum: 1938-08-18 Onderwerp: activiteiten van gezinsleden en naaste verwanten, en vragen over diverse familieleden.

Brief van Abraham Roos aan familie vanuit Meppel

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-1940 Onderwerp: over haar zus en een brief van Her de Haas; ze wacht op Wieger zijn antwoord…

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-1940 Onderwerp: over haar zus en een brief van Her de Haas; ze wacht op Wieger zijn antwoord…

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-11-10 Onderwerp: Saar heeft een week niet van zich laten horen. Ze moest de hele week overwerken; met de kerstdagen in het kamp Over-Holland kunnen ze vergeten omdat er militairen gelegerd zijn; Amsterdam is geen optie omdat er niemand thuis is tijdens die dagen. ze zoeken naar een oplossing; de wereldsituatie is beroerd, alle verloven zijn weer ingetrokken; Max en Jet Mechanicus en Sien Stouwer gesproken, tijdens de bijeenkomst op de woensdagavond; haar vulpen op het kantoor laten liggen, vandaar dat ze schrijft met potlood; over een ongewenste zoen van een klant….

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-11-10 Onderwerp: Saar heeft een week niet van zich laten horen. Ze moest de hele week overwerken; met de kerstdagen in het kamp Over-Holland kunnen ze vergeten omdat er militairen gelegerd zijn; Amsterdam is geen optie omdat er niemand thuis is tijdens die dagen. ze zoeken naar een oplossing; de wereldsituatie is beroerd, alle verloven zijn weer ingetrokken; Max en Jet Mechanicus en Sien Stouwer gesproken, tijdens de bijeenkomst op de woensdagavond; haar vulpen op het kantoor laten liggen, vandaar dat ze schrijft met potlood; over een ongewenste zoen van een klant….

Van: de Generaal-Majoor Inspecteur Aan: Muller, J. Plaats: Den Haag Datum: 1915-05-04 Onderwerp: ongeschikt verklaard voor militaire dienst en om nog langer deel uit te maken van het bataljon Landweer Infanterie.

Van: de Generaal-Majoor Inspecteur Aan: Muller, J. Plaats: Den Haag Datum: 1915-05-04 Onderwerp: ongeschikt verklaard voor militaire dienst en om nog langer deel uit te maken van het bataljon Landweer Infanterie.

Brief van de Generaal-Majoor Inspecteur aan J. Muller vanuit Den Haag

Van: de gemeente Oude Pekela Aan: Levie, Hartog Plaats: Oude Pekela Datum: 1941-09-04 Onderwerp: persoonsbewijs met foto en ‘J’.

Van: de gemeente Oude Pekela Aan: Levie, Hartog Plaats: Oude Pekela Datum: 1941-09-04 Onderwerp: persoonsbewijs met foto en ‘J’.

Persoonsbewijs van Hartog de Levie

Foto van Marie Hammelburg

Van: Kreveld, Joachim Benjamin van Geboren: 1907-04-04 Plaats: Amsterdam Overleden: 1945-01-18 Overlijdensplaats: Oranienburg Van: Dina (Dien) Kornalijnslijper Geboren: 1908-03-22 Plaats: Enkhuizen Overleden: 1942-11-05 Overlijdensplaats: Auschwitz

Van: Kreveld, Joachim Benjamin van Geboren: 1907-04-04 Plaats: Amsterdam Overleden: 1945-01-18 Overlijdensplaats: Oranienburg Van: Dina (Dien) Kornalijnslijper Geboren: 1908-03-22 Plaats: Enkhuizen Overleden: 1942-11-05 Overlijdensplaats: Auschwitz

Foto van Dina Kornalijnslijper en Joachim van Kreveld

Foto van Sophia Hammelburg

Kampgeld Theresienstadt 50 Kronen No. 002566

Kampgeld Theresienstadt 50 Kronen No. 002566

kampgeld Theresienstadt 50 kronen

Notitie&nbsp; Over de mogelijkheid tot het versturen van post naar Theresienstadt.&nbsp;

Notitie&nbsp; Over de mogelijkheid tot het versturen van post naar Theresienstadt.&nbsp;

Notitie over de mogelijkheden van het versturen van post naar Theresienstadt

Plattegrond kamp Westerbork Datum: 1943-1944

Plattegrond kamp Westerbork Datum: 1943-1944

Plattegrond van kamp Westerbork

Briefkaart Van: Kwieser, Henri Aan: Meijer, Emanuel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-27 Onderwerp: Henri vindt het jammer dat hij niets hoort van de familie Meijer. Uit de berichten die hij uit Amsterdam heeft gekregen heef hij opgemaakt dat het daar allesbehalve prettig is. Van de gelegenheid om terug te gaan maakt hij in ieder geval maar geen gebruik, tenzij hij terug moet. Bevat stempel Joodse Raad voor Amsterdam, afd. Westerbork.

Briefkaart Van: Kwieser, Henri Aan: Meijer, Emanuel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-27 Onderwerp: Henri vindt het jammer dat hij niets hoort van de familie Meijer. Uit de berichten die hij uit Amsterdam heeft gekregen heef hij opgemaakt dat het daar allesbehalve prettig is. Van de gelegenheid om terug te gaan maakt hij in ieder geval maar geen gebruik, tenzij hij terug moet. Bevat stempel Joodse Raad voor Amsterdam, afd. Westerbork.

Briefkaart van Henri Kwieser aan E. Meijer vanuit kamp Westerbork

Fragenbogen, vragenformulier, blanco, gebruikt door Lippmann-Rosenthal voor ontroerende goederen en hypotheken, kleur roze

Fragenbogen, vragenformulier, blanco, gebruikt door Lippmann-Rosenthal voor ontroerende goederen en hypotheken, kleur roze

Formulier gebruikt door Lippmann-Rosenthal

Van: Henri Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-10-18 Onderwerp: de schrijver is in Amsterdam geweest, urn met de as van Jules; willen hem graag begraven op Zorgvliet; de vraag is of de Portugees Israëlitische gemeente de urn beschikbaar wil stellen, bracht een bezoek aan Mendes da Costa; niet duidelijk of bijzetting op een niet Joodse Begraafplaats van overheidswege geoorloofd is; advies om de urn tot na de oorlog op Westerveld in bewaring te geven…; als de P.I. is overgegaan tot begraven op Ouderkerk (aan de Amstel) is er niets meer aan de doen; er moet snel een besluit vallen; Els is overstuur door het vertrek van Siegfried; een van de mensen van het kantoor heeft een briefje uit Polen gelezen, dat een vroegere huisgenote geschreven heeft. Ze schreef dat ze in een fabriek werkte, gezond en vol goede moed. ‘Dit is het eerste betrouwbare bericht dat ik hoor’…

Van: Henri Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-10-18 Onderwerp: de schrijver is in Amsterdam geweest, urn met de as van Jules; willen hem graag begraven op Zorgvliet; de vraag is of de Portugees Israëlitische gemeente de urn beschikbaar wil stellen, bracht een bezoek aan Mendes da Costa; niet duidelijk of bijzetting op een niet Joodse Begraafplaats van overheidswege geoorloofd is; advies om de urn tot na de oorlog op Westerveld in bewaring te geven…; als de P.I. is overgegaan tot begraven op Ouderkerk (aan de Amstel) is er niets meer aan de doen; er moet snel een besluit vallen; Els is overstuur door het vertrek van Siegfried; een van de mensen van het kantoor heeft een briefje uit Polen gelezen, dat een vroegere huisgenote geschreven heeft. Ze schreef dat ze in een fabriek werkte, gezond en vol goede moed. ‘Dit is het eerste betrouwbare bericht dat ik hoor’…

Brief van Henri aan Corrie en Piet vanuit Rotterdam

Verlofbriefje van Stern, Herta&nbsp; Plaats: Wieringermeer. Datum van afgifte: 1941-05-16&nbsp; Onderwerp: verlof van 16-18 mei 1941

Verlofbriefje van Stern, Herta&nbsp; Plaats: Wieringermeer. Datum van afgifte: 1941-05-16&nbsp; Onderwerp: verlof van 16-18 mei 1941

Bewijs van verlof voor Herta Stern werkzaam in het werkdorp Nieuwesluis

Pasfoto van Wessel Wessel.&nbsp; Plaats en jaar onbekend.&nbsp; &nbsp;

Pasfoto van Wessel Wessel.&nbsp; Plaats en jaar onbekend.&nbsp; &nbsp;

Portret van Wessel Wessel

Van: Gans, Regina Clara Plaats: Arnhem Datum: 1941-11-21 Nr. A48/068446

Van: Gans, Regina Clara Plaats: Arnhem Datum: 1941-11-21 Nr. A48/068446

Persoonsbewijs van Regina Gans

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 100 kronen Nummers: 008613, 008977, 010940, 019766

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 100 kronen Nummers: 008613, 008977, 010940, 019766

Kampgeld Theresienstadt 100 kronen

Van: gemeente Leiden&nbsp; Aan: Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1949-12-09&nbsp; Onderwerp: betreffende akten van overlijden van Sientje Barnstijn-van den Berg en haar zoon Gustaaf.&nbsp;

Van: gemeente Leiden&nbsp; Aan: Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1949-12-09&nbsp; Onderwerp: betreffende akten van overlijden van Sientje Barnstijn-van den Berg en haar zoon Gustaaf.&nbsp;

Brief van de gemeente Leiden aan A. Barnstijn betreffende overlijdensakten

Van: Het Nederlandsche Roode Kruis Aan: Adelaar, J.W. Plaats: Den Haag Datum: 1946-05-15 Onderwerp: persoonsinformatie over Abraham Benjamin de Vries en Meintje de Vries-Koe.

Van: Het Nederlandsche Roode Kruis Aan: Adelaar, J.W. Plaats: Den Haag Datum: 1946-05-15 Onderwerp: persoonsinformatie over Abraham Benjamin de Vries en Meintje de Vries-Koe.

Brief van het Informatiebureau van het Rode Kruis aan de heer J.W. Adelaar

Registratiekaart&nbsp; Betreft: Gudema, Benjamin, 25-11-06, Oude Pekela Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-05&nbsp; Uitgeschreven - vermist: 1945-04-17 Op de achterzijde aantekeningen

Registratiekaart&nbsp; Betreft: Gudema, Benjamin, 25-11-06, Oude Pekela Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-05&nbsp; Uitgeschreven - vermist: 1945-04-17 Op de achterzijde aantekeningen

Registratiekaart van Benjamin Gudema

Van: Bannet, Bennie en van Koppelen-Bannet, Mathilda (de weduwe van Koppelen) Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-12-09 Onderwerp: nummering van brieven; toevoegen van een brief van Bennie bij die van zijn zus Mathilda; over het schrijven van brieven die niet worden ontvangen in onbezet Frankrijk; Mathilda heeft het zwaar sinds het overlijden van Nathan; de hoop het gezin van haar dochter ooit weer te kunnen zien, houdt haar op de been; woorden van Mathilda aan haar kleindochter Ellen; over andere familieleden …

Van: Bannet, Bennie en van Koppelen-Bannet, Mathilda (de weduwe van Koppelen) Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-12-09 Onderwerp: nummering van brieven; toevoegen van een brief van Bennie bij die van zijn zus Mathilda; over het schrijven van brieven die niet worden ontvangen in onbezet Frankrijk; Mathilda heeft het zwaar sinds het overlijden van Nathan; de hoop het gezin van haar dochter ooit weer te kunnen zien, houdt haar op de been; woorden van Mathilda aan haar kleindochter Ellen; over andere familieleden …

Brief van Bennie Bannet en Mathilda van Koppelen-Bannet aan het gezin Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Barakken in kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork,&nbsp;1948-1949 Overzicht kampterrein, op voorgrond links en rechts barakken, op de achtergrond een wachttoren.

Barakken in kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork,&nbsp;1948-1949 Overzicht kampterrein, op voorgrond links en rechts barakken, op de achtergrond een wachttoren.

Zicht op barakken en een wachttoren

Aan: Friedheim-Maass, J. S.,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Geboren: 1881-05-04 Datum: 1943-04-29 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket met op de achterkant een beschrijving van de inhoud.

Aan: Friedheim-Maass, J. S.,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Geboren: 1881-05-04 Datum: 1943-04-29 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket met op de achterkant een beschrijving van de inhoud.

Bewijs van ontvangst voor verzonden pakket naar kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-19&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: degenen die a.s. dinsdag op transport gaan mogen geld meenemen en wel guldens of Rijksmarken.&nbsp; Vermeld wordt verder het bedrag. Het transport van dinsdag 23 november ging uiteindelijk niet door.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-19&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: degenen die a.s. dinsdag op transport gaan mogen geld meenemen en wel guldens of Rijksmarken.&nbsp; Vermeld wordt verder het bedrag. Het transport van dinsdag 23 november ging uiteindelijk niet door.

Mededeling over meenemen van geld in verband met het uitgaande transport.

Van: Waterman, Chaja&nbsp; Aan: Mir (Mirjam Waterman) en Jaap&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Vader ligt in het ziekenhuis, hij heeft het moeilijk; over bezoeken aan hem; moeder is ouder geworden en een rots in de branding voor velen in de barak. Maurits werkte eerst op het land, ging klagen bij de dokter en doet nu niets meer. Hij slaapt in de mannenbarak. De omstandigheden in Westerbork zijn zwaar. Je wordt hard, het raakt je niet meer. Je went er bijna aan. Veel mensen onder elkaar, slapen en eten in dezelfde ruimte. Het binnenwerk bestaat uit vegen en zakken uithalen, vieze Jute zakken (matrassen). Een half uur per dag wandelen onder leiding van OD'ers of langer, rekken door w.c bezoek. Kan alleen met aardige OD'ers. Chaja zegt tussen de regels door hier iets over. Als meisje leer je veel in het kamp. Je hoort en ziet dingen waarvan je het bestaan niet kende…. In de vrouwenzaal van de barak is een weeshuis ondergebracht met veel kinderen. De meesten zijn jonger dan Chaja. Ze heeft het ook over een eventueel vertrek…

Van: Waterman, Chaja&nbsp; Aan: Mir (Mirjam Waterman) en Jaap&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Vader ligt in het ziekenhuis, hij heeft het moeilijk; over bezoeken aan hem; moeder is ouder geworden en een rots in de branding voor velen in de barak. Maurits werkte eerst op het land, ging klagen bij de dokter en doet nu niets meer. Hij slaapt in de mannenbarak. De omstandigheden in Westerbork zijn zwaar. Je wordt hard, het raakt je niet meer. Je went er bijna aan. Veel mensen onder elkaar, slapen en eten in dezelfde ruimte. Het binnenwerk bestaat uit vegen en zakken uithalen, vieze Jute zakken (matrassen). Een half uur per dag wandelen onder leiding van OD'ers of langer, rekken door w.c bezoek. Kan alleen met aardige OD'ers. Chaja zegt tussen de regels door hier iets over. Als meisje leer je veel in het kamp. Je hoort en ziet dingen waarvan je het bestaan niet kende…. In de vrouwenzaal van de barak is een weeshuis ondergebracht met veel kinderen. De meesten zijn jonger dan Chaja. Ze heeft het ook over een eventueel vertrek…

Brief van Chaja Waterman aan Mir en Jaap vanuit kamp Westerbork

Sonder-Ausweis Cohen-Zwartverver, H.B., 23-11-07, B16 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Kasino, Lagerkommandantur, Haus Obersturmfuhrer Arbeiten zu verrichten. Gültig bis auf Weiteres

Sonder-Ausweis Cohen-Zwartverver, H.B., 23-11-07, B16 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Kasino, Lagerkommandantur, Haus Obersturmfuhrer Arbeiten zu verrichten. Gültig bis auf Weiteres

Sonderausweis van Henriette Betty Cohen-Zwartverver

Personen