In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 71

Van: Oostwoud fabrieken&nbsp; Aan: Groeneveldt, A.C.&nbsp; Plaats: Franeker&nbsp; Datum: 1940-04-05&nbsp; Onderwerp: bevestiging order van een brancard.

Van: Oostwoud fabrieken&nbsp; Aan: Groeneveldt, A.C.&nbsp; Plaats: Franeker&nbsp; Datum: 1940-04-05&nbsp; Onderwerp: bevestiging order van een brancard.

Brief van Oostwoud fabrieken A. C. Groeneveldt

Vader Buijvoets en zijn zoontje in de tuin van de woning van de kampcommandant. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1947 De woning van de kampcommandant op de achtergrond. Daarnaast zijn vrouw (rechts) en een tweetal gasten.

Vader Buijvoets en zijn zoontje in de tuin van de woning van de kampcommandant. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1947 De woning van de kampcommandant op de achtergrond. Daarnaast zijn vrouw (rechts) en een tweetal gasten.

Foto van vader Buijvoets en zijn zoontje in de tuin van de woning van de kampcommandant

Van: Houthakker, Lodewijk Aan: Smit, M., mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-02 Onderwerp: beschieting van barak 85 vanuit de lucht; broer van Frenkel is gedood; &nbsp;Lodewijk moet verhuizen naar een andere barak…

Van: Houthakker, Lodewijk Aan: Smit, M., mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-02 Onderwerp: beschieting van barak 85 vanuit de lucht; broer van Frenkel is gedood; &nbsp;Lodewijk moet verhuizen naar een andere barak…

Brief van Lodewijk Houthakker aan mej. M. Smit vanuit kamp Westerbork

Van: Rozemarie en Riek Aan: De Vrijer, Miep Plaats: Den Bosch Datum: 1944-02-27 Onderwerp: ze heeft het over haar gewicht; evacués; koude, geen kolen meer, stoken op hout; van Lion en Bep gehoord dat ze in een huisje zitten.&nbsp;

Van: Rozemarie en Riek Aan: De Vrijer, Miep Plaats: Den Bosch Datum: 1944-02-27 Onderwerp: ze heeft het over haar gewicht; evacués; koude, geen kolen meer, stoken op hout; van Lion en Bep gehoord dat ze in een huisje zitten.&nbsp;

Brief van Rozemarie en Riek aan Miep de Vrijer vanuit Den Bosch

Van: Smelik, E.L. Aan: Visser, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1942-08-14 Onderwerp: Bezoek aan echtgenote, omstandigheden, pogingen om Visser uit Westerbork vrij te krijgen. (Asser Visser zit in barak 3a in kamp Westerbork)

Van: Smelik, E.L. Aan: Visser, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1942-08-14 Onderwerp: Bezoek aan echtgenote, omstandigheden, pogingen om Visser uit Westerbork vrij te krijgen. (Asser Visser zit in barak 3a in kamp Westerbork)

Briefkaart van E.L. Smelik aan A. Visser vanuit Amsterdam

Verklaring van Gosschalk, J.H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-28 Er wordt bevestigd dat hij in opdracht van de Bauleitung Zeichnerarbeiten binnen en buiten de barakken uitvoert. Ondertekend door architect Winne

Verklaring van Gosschalk, J.H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-28 Er wordt bevestigd dat hij in opdracht van de Bauleitung Zeichnerarbeiten binnen en buiten de barakken uitvoert. Ondertekend door architect Winne

Verklaring

Van: de Vries, B. Aan: Suze en Jan Plaats: Fochterloo, Joodse werkkamp Ybenheer Datum: 1942-10-01 Onderwerp: postwissel ontvangen en ook een bericht van Piet en Suze; ze zijn nog steeds aan het aardappelrooien, ze doen dit omdat de boeren geen werkkrachten kunnen krijgen, die zijn naar Duitsland; Ben vindt het een rotbaantje. Ze krijgen van de boeren ook niets te eten, ze willen wel, maar ze mogen en durven dat niet te doen; de verwachting is dat het nog 4 tot 5 weken zal duren en dan mogelijk verlof; die tijd zal hij wel uithouden; de 19de van de maand zal hij alweer vier maanden in het kamp zijn; de commandant is vervangen; de oude drukte voedseltoewijzingen achterover, het was een heel complot waarbij verschillende winkeliers in het dorp bij betrokken waren, ook de wachtmeester van de marechaussee, alleen zijn gearresteerd; 4 oktober komen er nieuwe toewijzingen; ze hadden recht op 1 liter warm eten en kregen de helft, 280 gram brood en ze kregen 240 gram, talloze andere producten werden achterover gedrukt; wat ze de komende dagen zullen krijgen; ook de levensmiddelen die in de pakjes wasgoed waren verstopt zullen ze eindelijk ontvangen…; de nieuwe commandant is correct, maar wel erg streng, nieuwe regels en strafmaatregelen…

Van: de Vries, B. Aan: Suze en Jan Plaats: Fochterloo, Joodse werkkamp Ybenheer Datum: 1942-10-01 Onderwerp: postwissel ontvangen en ook een bericht van Piet en Suze; ze zijn nog steeds aan het aardappelrooien, ze doen dit omdat de boeren geen werkkrachten kunnen krijgen, die zijn naar Duitsland; Ben vindt het een rotbaantje. Ze krijgen van de boeren ook niets te eten, ze willen wel, maar ze mogen en durven dat niet te doen; de verwachting is dat het nog 4 tot 5 weken zal duren en dan mogelijk verlof; die tijd zal hij wel uithouden; de 19de van de maand zal hij alweer vier maanden in het kamp zijn; de commandant is vervangen; de oude drukte voedseltoewijzingen achterover, het was een heel complot waarbij verschillende winkeliers in het dorp bij betrokken waren, ook de wachtmeester van de marechaussee, alleen zijn gearresteerd; 4 oktober komen er nieuwe toewijzingen; ze hadden recht op 1 liter warm eten en kregen de helft, 280 gram brood en ze kregen 240 gram, talloze andere producten werden achterover gedrukt; wat ze de komende dagen zullen krijgen; ook de levensmiddelen die in de pakjes wasgoed waren verstopt zullen ze eindelijk ontvangen…; de nieuwe commandant is correct, maar wel erg streng, nieuwe regels en strafmaatregelen…

Brief van Ben de Vries aan Suze en Jan vanuit het Joodse werkkamp Ybenheer in Fochterloo

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-10 Onderwerp: de foto van Werner is in het kamp gemaakt; druk bezig met kolen lossen; een sneeuwballengevecht met schooljongens gehad; 21.30 is het bedtijd, om 22.00 uur is het pikkedonker.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-10 Onderwerp: de foto van Werner is in het kamp gemaakt; druk bezig met kolen lossen; een sneeuwballengevecht met schooljongens gehad; 21.30 is het bedtijd, om 22.00 uur is het pikkedonker.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de Vliegtuigsloperij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de Vliegtuigsloperij.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Beyer, H.H. (chef afdeling houtbewerking en oude metalen)(oud-kampgevangene) Aan: Van As, Aad of Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-26 Onderwerp: opsomming baraknummers met daar te verrichten werkzaamheden (leegmaken of opslag) in verband met nieuwe functies. Barakken 55, 56 en 57 moeten bijvoorbeeld worden leeggemaakt voor NSB'ers.

Van: Beyer, H.H. (chef afdeling houtbewerking en oude metalen)(oud-kampgevangene) Aan: Van As, Aad of Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-26 Onderwerp: opsomming baraknummers met daar te verrichten werkzaamheden (leegmaken of opslag) in verband met nieuwe functies. Barakken 55, 56 en 57 moeten bijvoorbeeld worden leeggemaakt voor NSB'ers.

Lijst met barakken waar werkzaamheden moeten worden verricht in verband met verandering van functie

Van: Querido, Levie aan: familie en vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-17 Onderwerp: komt net terug van de kapper, geschoren en geknipt voor bijna niks; Levie maakt het best in het kamp, eten is best, slapen gaat goed en de behandeling is ook best. Hij is 61 jaar en daardoor vrij van werken, werken is hier tot zestig jaar. Hij zit niet stil en helpt in de binnendienst (postpakketten ophalen, bij het uitreiken van het eten meehelpen, een vegen); als nieuw job erbij regelt Levie de indeling van de wachten; ontvangst van pakketten; in de middag snert gegeten, ouderwets, een hele melkoker vol, die hij geleend had; familieleden zijn doorgestuurd (Lever, 16-2-1943); vraag om spullen en voedingsmiddelen; wasgoed verzonden; volgend jaar zal hij 40 jaar getrouwd zijn; hoop de volgende week er nog te zijn… &nbsp;

Van: Querido, Levie aan: familie en vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-17 Onderwerp: komt net terug van de kapper, geschoren en geknipt voor bijna niks; Levie maakt het best in het kamp, eten is best, slapen gaat goed en de behandeling is ook best. Hij is 61 jaar en daardoor vrij van werken, werken is hier tot zestig jaar. Hij zit niet stil en helpt in de binnendienst (postpakketten ophalen, bij het uitreiken van het eten meehelpen, een vegen); als nieuw job erbij regelt Levie de indeling van de wachten; ontvangst van pakketten; in de middag snert gegeten, ouderwets, een hele melkoker vol, die hij geleend had; familieleden zijn doorgestuurd (Lever, 16-2-1943); vraag om spullen en voedingsmiddelen; wasgoed verzonden; volgend jaar zal hij 40 jaar getrouwd zijn; hoop de volgende week er nog te zijn… &nbsp;

Brief van Levie Querido aan familie en vrienden vanuit kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-03-24, No. 71 Inhoud: verbod tot het ontvangen van nieuwsbladen; het verliezen van legitimaties, die recht geven het kamp te verlaten.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-03-24, No. 71 Inhoud: verbod tot het ontvangen van nieuwsbladen; het verliezen van legitimaties, die recht geven het kamp te verlaten.

Lagerbefehl No. 71