In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Gebed Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943/1944

Gebed Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943/1944

Gebed gebruikt tijdens een gebedsdienst in kamp Westerbork

Mededeling/gebed dat is gebruikt in kamp Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944&nbsp;

Mededeling/gebed dat is gebruikt in kamp Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944&nbsp;

Mededeling/gebed dat is gebruikt in kamp Westerbork

Gebedsdiensten Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05/06 Onderwerpen: verschillende gebedsdiensten in barak 97, onder leiding van rabbijn Frank.

Gebedsdiensten Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05/06 Onderwerpen: verschillende gebedsdiensten in barak 97, onder leiding van rabbijn Frank.

Mededeling over gebedsdiensten in barak 97 in kamp Westerbork

In kamp Westerbork gesloten huwelijken Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: gesloten huwelijken in de periode januari-april 1943.

In kamp Westerbork gesloten huwelijken Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: gesloten huwelijken in de periode januari-april 1943.

Lijst met in kamp Westerbork gesloten huwelijken in 1943

Calendarium kamp Westerbork

1989

Foto van Abraham Roos

Gebedstijden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09

Gebedstijden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09

Mededeling over gebedstijden in kamp Westerbork

Gebedsdiensten Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08 Onderwerpen: verschillende gebedsdiensten in barak 73 (of barak 97). Onder leiding van de rabbijnen Frank en Augapfel.

Gebedsdiensten Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08 Onderwerpen: verschillende gebedsdiensten in barak 73 (of barak 97). Onder leiding van de rabbijnen Frank en Augapfel.

Mededeling over gebedsdiensten in barak 73 in kamp Westerbork

Oproep voor Selma Wijnberg-Manassen in Theresienstadt om zich, in verband met haar indeling bij een transport naar Zwitserland op 5 februari 1945, de voorafgaande dag om uiterlijk 23.00 uur met bagage (handbagage en een koffer) op de verzamelplaats aan de Langestraat 3 te melden.

Oproep voor Selma Wijnberg-Manassen in Theresienstadt om zich, in verband met haar indeling bij een transport naar Zwitserland op 5 februari 1945, de voorafgaande dag om uiterlijk 23.00 uur met bagage (handbagage en een koffer) op de verzamelplaats aan de Langestraat 3 te melden.

Oproep voor Selma Wijnberg-Manassen betreffende transport naar Zwitserland

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-01 Onderwerp: met een nieuwe pen en in de stilte van zijn werkplaats schrijft Werner zijn brief; het is moeilijk om een brief te schrijven. Het is niet iedereen gegeven te midden van pratende, etende, spelende en soms ook wel fluitende en zingende mensen een brief te schrijven. En als met ondanks alles een moment heeft, dan is het vaak geen schrijfdag, zodat de brief niet weggestuurd kan worden; gesmuld van het binnengekomen pakketje; over het sluiten van hun huwelijk, voor en nadelen in verband met vrijstellingen en het risico van op transport moeten gaan; Aus der Fünten is in het kamp om een lijst op te stellen van wie mag blijven, wie teruggaat naar Amsterdam of doorgaat naar Polen. Als het kamp is ontdaan van de voor transport in aanmerking komende personen zullen er weer transporten naar het kamp gaan; In Amsterdam zijn nog veel mensen die lopen met een ster, ondanks de vele personen die al zijn doorgevoerd; er gaan geruchten dat de oud-frontstrijders en oude kampingezetenen naar kamp Vught gaan. Er zal administratief en technisch personeel in Westerbork achterblijven; Animositeit tussen Nederlandse en Duitse Joden in het kamp over blijven en vertrekken; verzoeken om mensen te helpen, strafgevallen, ze waren al doorgestuurd; familie Prins uit Dinxperlo, Max Bolle van de Joodse Raad en opperrabbijn Sarlouis behoorden tot deze strafgevallen; een vrouw en haar kinderen waren achtergebleven, Werner vindt het heel onaangenaam om steeds te moeten zeggen dat hij niets voor hen kan doen; er zijn weer een paar berichten uit Birkenau binnengekomen. Waarom schrijft de ene wel en de andere niet? Uit de brieven haalt men dat mannen en vrouwen worden gescheiden; over zijn broer Herbert en het werk van Stella in het kindertehuis; Werner heeft enorme behoefte aan een normale woning, hij zit al tien jaar in gevangenschap.&nbsp; &nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-01 Onderwerp: met een nieuwe pen en in de stilte van zijn werkplaats schrijft Werner zijn brief; het is moeilijk om een brief te schrijven. Het is niet iedereen gegeven te midden van pratende, etende, spelende en soms ook wel fluitende en zingende mensen een brief te schrijven. En als met ondanks alles een moment heeft, dan is het vaak geen schrijfdag, zodat de brief niet weggestuurd kan worden; gesmuld van het binnengekomen pakketje; over het sluiten van hun huwelijk, voor en nadelen in verband met vrijstellingen en het risico van op transport moeten gaan; Aus der Fünten is in het kamp om een lijst op te stellen van wie mag blijven, wie teruggaat naar Amsterdam of doorgaat naar Polen. Als het kamp is ontdaan van de voor transport in aanmerking komende personen zullen er weer transporten naar het kamp gaan; In Amsterdam zijn nog veel mensen die lopen met een ster, ondanks de vele personen die al zijn doorgevoerd; er gaan geruchten dat de oud-frontstrijders en oude kampingezetenen naar kamp Vught gaan. Er zal administratief en technisch personeel in Westerbork achterblijven; Animositeit tussen Nederlandse en Duitse Joden in het kamp over blijven en vertrekken; verzoeken om mensen te helpen, strafgevallen, ze waren al doorgestuurd; familie Prins uit Dinxperlo, Max Bolle van de Joodse Raad en opperrabbijn Sarlouis behoorden tot deze strafgevallen; een vrouw en haar kinderen waren achtergebleven, Werner vindt het heel onaangenaam om steeds te moeten zeggen dat hij niets voor hen kan doen; er zijn weer een paar berichten uit Birkenau binnengekomen. Waarom schrijft de ene wel en de andere niet? Uit de brieven haalt men dat mannen en vrouwen worden gescheiden; over zijn broer Herbert en het werk van Stella in het kindertehuis; Werner heeft enorme behoefte aan een normale woning, hij zit al tien jaar in gevangenschap.&nbsp; &nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

van: Wolf, H. Aan: Kolthoff, Hanna Plaats: Wassenaar Datum: 1943-10-08 Onderwerp: verhuizing Hanna van barak 67 naar het weeshuis in barak 35. Veiligstellen van haar gedoopte status. Om hulp hiervoor vragen bij de leider van het weeshuis Otto Birnbaum en zijn vrouw. Hanna heeft het naar haar zin in het weeshuis, haar moeder hoopt dat ze er zo lang mogelijk mag blijven…

van: Wolf, H. Aan: Kolthoff, Hanna Plaats: Wassenaar Datum: 1943-10-08 Onderwerp: verhuizing Hanna van barak 67 naar het weeshuis in barak 35. Veiligstellen van haar gedoopte status. Om hulp hiervoor vragen bij de leider van het weeshuis Otto Birnbaum en zijn vrouw. Hanna heeft het naar haar zin in het weeshuis, haar moeder hoopt dat ze er zo lang mogelijk mag blijven…

Ansichtkaart van H. Wolf aan haar dochter Hanna

25 jaar huwelijksfeest Zoesman Simmeren en Saartje Simmeren-de Vries. Plaats: Groningen Datum: 1931

25 jaar huwelijksfeest Zoesman Simmeren en Saartje Simmeren-de Vries. Plaats: Groningen Datum: 1931

Foto van het 25 jaar huwelijksfeest Zoesman Simmeren en Saartje Simmeren-de Vries.

Bericht Van: Hes, Levi Datum: 1941-09-19 Onderwerp: gedachten over emigratie naar Palestina.&nbsp;

Bericht Van: Hes, Levi Datum: 1941-09-19 Onderwerp: gedachten over emigratie naar Palestina.&nbsp;

Bericht van Levi Hes over eventuele emigratie naar Palestina

Oproep voor Emilie Manassen-Zuikerberg in Theresienstadt om zich, in verband met haar indeling bij een transport naar Zwitserland op 5 februari 1945, de voorafgaande dag om uiterlijk 23.00 uur met bagage (handbagage en een koffer) op de verzamelplaats aan de Langestraat 3 te melden.

Oproep voor Emilie Manassen-Zuikerberg in Theresienstadt om zich, in verband met haar indeling bij een transport naar Zwitserland op 5 februari 1945, de voorafgaande dag om uiterlijk 23.00 uur met bagage (handbagage en een koffer) op de verzamelplaats aan de Langestraat 3 te melden.

Oproep voor Emilie Manassen-Zuikerberg betreffende transport naar Zwitserland

Van: Toering, R. Aan: Kommandant des Marechausseebezirks Groningen Plaats: Emmen Datum: 1942-07-22 Onderwerp: Overname van het Vreemdelingenkamp te Westerbork; Versterkingen van de bewaking; verantwoordelijkheden.

Van: Toering, R. Aan: Kommandant des Marechausseebezirks Groningen Plaats: Emmen Datum: 1942-07-22 Onderwerp: Overname van het Vreemdelingenkamp te Westerbork; Versterkingen van de bewaking; verantwoordelijkheden.

Brief van R. Toering aan de Kommandant des Marechausseebezirks Groningen

Foto van een collage van foto's en tekeningen ter gelegenheid van het huwelijk van dr. H. Ottenstein. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-11 Fotografie: Werner Rudolf Breslauer Tekeningen: Leo Kok

Foto van een collage van foto's en tekeningen ter gelegenheid van het huwelijk van dr. H. Ottenstein. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-11 Fotografie: Werner Rudolf Breslauer Tekeningen: Leo Kok

Foto van een collage van foto's en tekeningen ter gelegenheid van het huwelijk van H. Ottenstein in kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-04-23, No. 27&nbsp; Inhoud: Dienst op Paaschmaandag; nieuwe dienstkleding (kleuren overalls, borstteken OD en gele armband FK) OD en FK

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-04-23, No. 27&nbsp; Inhoud: Dienst op Paaschmaandag; nieuwe dienstkleding (kleuren overalls, borstteken OD en gele armband FK) OD en FK

Lagerbefehl No. 27