In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Campen, van, Herman&nbsp; Aan: Schöne, A.E.&nbsp; Plaats: Nunspeet&nbsp; Datum: 1942-09-14&nbsp; Onderwerp: betreffende goederen thuis, verzoek om laten wassen tekenjas. Mogelijk is zijn huis verzegeld en is hij zijn spullen kwijt.

Van: Campen, van, Herman&nbsp; Aan: Schöne, A.E.&nbsp; Plaats: Nunspeet&nbsp; Datum: 1942-09-14&nbsp; Onderwerp: betreffende goederen thuis, verzoek om laten wassen tekenjas. Mogelijk is zijn huis verzegeld en is hij zijn spullen kwijt.

Briefkaart van Herman van Campen aan A.E. Schöne vanuit het Joodse werkkamp de Bruine Enk

Verslag Geschreven door Morris Zomerplaag Plaats: Amsterdam Datum: 1945-07-08 Onderwerp: repatriering; terugkeer in Amsterdam; omstandigheden in Bergen-Belsen; transport van Bergen-Belsen naar Theresienstadt; Tröbitz ; bevrijding door de Russen; plundering van het dorp Blz.: 6

Verslag Geschreven door Morris Zomerplaag Plaats: Amsterdam Datum: 1945-07-08 Onderwerp: repatriering; terugkeer in Amsterdam; omstandigheden in Bergen-Belsen; transport van Bergen-Belsen naar Theresienstadt; Tröbitz; bevrijding door de Russen; plundering van het dorp Blz.: 6

Verslag van Morris Zomerplaag

Van: Kan, Herman Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11 Onderwerp: post is het hoogtepunt van de dag; het gaat beter met de schrijver; spreekt in het kamp met veel bekenden…

Van: Kan, Herman Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11 Onderwerp: post is het hoogtepunt van de dag; het gaat beter met de schrijver; spreekt in het kamp met veel bekenden…

Brief van Herman Kan aan zijn schoonzoon vanuit kamp Westerbork

Brief Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-22 Onderwerp: Bram vraagt of zijn moeder deze brief aan Trees wil doorsturen. Hij schrijft dat er jonge mensen vanuit Westerbork naar Vught vertrekken. Bram blijft liever in Westerbork, hoe graag hij Trees ook wil zien. Bram hoopt dat Trees niet naar Westerbork komt, want het is heel moeilijk hier te blijven, ondanks certificaten.&nbsp;

Brief Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-22 Onderwerp: Bram vraagt of zijn moeder deze brief aan Trees wil doorsturen. Hij schrijft dat er jonge mensen vanuit Westerbork naar Vught vertrekken. Bram blijft liever in Westerbork, hoe graag hij Trees ook wil zien. Bram hoopt dat Trees niet naar Westerbork komt, want het is heel moeilijk hier te blijven, ondanks certificaten.&nbsp;

Brief van Bram Asscher aan D.L. Tollenaar vanuit kamp Westerbork

Pakketzegel Paketsendung nach lager westerbork Met stempel handtekening Gemmeker

Pakketzegel Paketsendung nach lager westerbork Met stempel handtekening Gemmeker

Pakketzegel Kamp Westerbork

Persoonsgegevens van het gezin Tabaksblatt.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-10-13 Onderwerp: hoogst waarschijnlijk leidt deze brief ertoe dat de familie niet wordt doorgestuurd naar Auschwitz-Birkenau.

Persoonsgegevens van het gezin Tabaksblatt.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-10-13 Onderwerp: hoogst waarschijnlijk leidt deze brief ertoe dat de familie niet wordt doorgestuurd naar Auschwitz-Birkenau.

Persoonsgegevens van het gezin Tabaksblatt en achtergrond van Srul

Oproep voor Johanna Hedeman-Dormits in Theresienstadt om zich, in verband met haar indeling bij een transport naar Zwitserland op 5 februari 1945, de voorafgaande dag uiterlijk om 23.00 uur met bagage te melden op de verzamelplaats.

Oproep voor transport naar Zwitserland van Johanna Hedeman-Dormits

Van: Der lagercommandant, ondertekend door Frau Hassel Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1944 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Heinrich is gerechtigd het kamp te verlaten, voor alle kamplocaties. Het bewijs is geldig 'Bis auf Weiteres'.

Van: Der lagercommandant, ondertekend door Frau Hassel Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1944 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Heinrich is gerechtigd het kamp te verlaten, voor alle kamplocaties. Het bewijs is geldig 'Bis auf Weiteres'.

Ausweis om het kamp te kunnen verlaten voor werkzaamheden van Heinrich Gassmann

Van: Eling, opzichter van Rijksgebouwendienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03-27 Onderwerp: richtlijnen bij onderhoudswerken, verbouwingen etc.

Van: Eling, opzichter van Rijksgebouwendienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03-27 Onderwerp: richtlijnen bij onderhoudswerken, verbouwingen etc.

Instructie Eling, opzichter Rijksgebouwen Dienst bij onderhoud en verbouwing.

Van: Mayer, H. Aan: Vos, de, P. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-03 Onderwerp: De heer Emile Leeraar en Marianne delen u mede dat zij in het Lager Westerbork door de Weinreblijst gesperrt zijn.

Van: Mayer, H. Aan: Vos, de, P. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-03 Onderwerp: De heer Emile Leeraar en Marianne delen u mede dat zij in het Lager Westerbork door de Weinreblijst gesperrt zijn.

Brief van H. Mayer aan P. de Vos over Weinreb Sperre voor Emile Leeraar en zijn dochter

Bewijs van crematie Datum: 23-03-1943 Nr. 126 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Wijngaard, Henri geb. 06-05-59 overleden 17-03-1943 te Westerbork op: 22-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-03-1943 Nr. 126 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Wijngaard, Henri geb. 06-05-59 overleden 17-03-1943 te Westerbork op: 22-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Henri Wijngaard

Van: Grevelink, J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-27 Onderwerp: een vrijwilliger bij de eerste compagnie van de Binnenlandse Strijdkrachten wordt gestraft omdat hij zonder toestemming het kamp had verlaten.

Van: Grevelink, J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-27 Onderwerp: een vrijwilliger bij de eerste compagnie van de Binnenlandse Strijdkrachten wordt gestraft omdat hij zonder toestemming het kamp had verlaten.

Mededeling van J. Grevelink aan commandant J. G. Buijvoets over het straffen van een bewaker

Van: Rijksgebouwendienst Aan: Houtvester Assen Plaats: Groningen Datum: 1947-11-01 Onderwerp: Lozing afvalwater. Oplossing afvoer via de waterzuivering en de gronden van Staatsbosbeheer naar het Oranjekanaal. Voor het graven van nieuwe sloten zullen onder andere geïnterneerden worden ingezet.&nbsp;

Van: Rijksgebouwendienst Aan: Houtvester Assen Plaats: Groningen Datum: 1947-11-01 Onderwerp: Lozing afvalwater. Oplossing afvoer via de waterzuivering en de gronden van Staatsbosbeheer naar het Oranjekanaal. Voor het graven van nieuwe sloten zullen onder andere geïnterneerden worden ingezet.&nbsp;

Brief van Rijksgebouwendienst aan Houtvester Assen

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-23 No. 6 Inhoud: Verkiezing voor hoofd Afdeling I tussen D. Barmes en L. Haagman ; Menu; Mededeling van de kamppolitie over binnenkomst NSB'ers, lijst met namen van personen die zich in Noord-Brabant en Limburg bevinden, diefstal in de kampboerderij; culturele zaken, lezing Ir. levison; gereedschap inleveren in verband met de komst van NSB'ers; oorlogsoverzicht.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-23 No. 6 Inhoud: Verkiezing voor hoofd Afdeling I tussen D. Barmes en L. Haagman ; Menu; Mededeling van de kamppolitie over binnenkomst NSB'ers, lijst met namen van personen die zich in Noord-Brabant en Limburg bevinden, diefstal in de kampboerderij; culturele zaken, lezing Ir. levison; gereedschap inleveren in verband met de komst van NSB'ers; oorlogsoverzicht.

De Westerborker nummer 6 van 23 april 1945

Van: Chaja,&nbsp; Aan: Jaap (Menachem Pinkhof) en Marietje (Mirjam Waterman),&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: Dagelijks leven in kamp, volle barakken. De schrijfster probeert de barak te ontvluchten; vriendin Eef Levin heeft rondvonk gekregen. Het lukte Chaja niet het ook te krijgen. Het zou zomaar zes weken uitstel van transport kunnen betekenen. Ze heeft nu ze alleen buiten moet wandelen, ondertussen geleerd met wie ze wel en niet moet praten. De schrijfster heeft problemen met het niets kunnen doen. In het kamp is het suf en eentonig. Voor haar broer Mau is het nog erger, misschien krijgt hij werk; Chaja is blij dat ze langer kunnen blijven, de rest interesseert haar niet…; aardige OD' er die je naar buiten laat gaan om te wandelen…

Van: Chaja,&nbsp; Aan: Jaap (Menachem Pinkhof) en Marietje (Mirjam Waterman),&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: Dagelijks leven in kamp, volle barakken. De schrijfster probeert de barak te ontvluchten; vriendin Eef Levin heeft rondvonk gekregen. Het lukte Chaja niet het ook te krijgen. Het zou zomaar zes weken uitstel van transport kunnen betekenen. Ze heeft nu ze alleen buiten moet wandelen, ondertussen geleerd met wie ze wel en niet moet praten. De schrijfster heeft problemen met het niets kunnen doen. In het kamp is het suf en eentonig. Voor haar broer Mau is het nog erger, misschien krijgt hij werk; Chaja is blij dat ze langer kunnen blijven, de rest interesseert haar niet…; aardige OD' er die je naar buiten laat gaan om te wandelen…

Brief van Chaja Waterman aan haar zus Mirjam en Menachem vanuit kamp Westerbork

Oproep voor Maud Hedeman in Theresienstadt om zich, in verband met haar indeling bij een transport naar Zwitserland op 5 februari, de voorafgaande dag om uiterlijk 23.00 uur met bagage op de verzamelplaats te melden.

Oproep voor een transport naar Zwitserland van Maud Hedeman

Van: Swaab, Loukie Aan: lieve tante Plaats: Datum: Onderwerp: brief geschreven door kind; tante moet gauw weer langskomen; sinterklaas

Van: Swaab, Loukie Aan: lieve tante Plaats: Datum: Onderwerp: brief geschreven door kind; tante moet gauw weer langskomen; sinterklaas

Brief van Louis David Swaab aan zijn tante

Kommandanturbefehl Westerbork, kamp 1943-01-14, No. 3 Inhoud: Betreden van het kamp door Duitse en Nederlandse politie; bevelen door Duitse politie; postkontrole; CDK, strafkompagnie

Kommandanturbefehl Westerbork, kamp 1943-01-14, No. 3 Inhoud: Betreden van het kamp door Duitse en Nederlandse politie; bevelen door Duitse politie; postkontrole; CDK, strafkompagnie

Kommandanturbefehl No. 3