In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Procureur-Generaal&nbsp; Aan: Burgemeester Sappemeer&nbsp; Plaats: Leeuwarden&nbsp; Datum: 1942-04-20&nbsp; Onderwerp: Voor Joden verboden bijeenkomsten en vergaderingen bij te wonen.

Van: Procureur-Generaal&nbsp; Aan: Burgemeester Sappemeer&nbsp; Plaats: Leeuwarden&nbsp; Datum: 1942-04-20&nbsp; Onderwerp: Voor Joden verboden bijeenkomsten en vergaderingen bij te wonen.

Brief de Procureur-Generaal aan de Burgemeester van Sappemeer

Groepsfoto.&nbsp; Groepsfoto.&nbsp; Groep mannen uit Westerbork afkomstig.&nbsp; Ze zijn in Ommen om barakdelen in te laden&nbsp; Kamp Westerbork, (midden) 1942.&nbsp; Dhr. Muller maakte deel uit van deze groep (onbekend waar hij staat of zit). Achterste rij: 3de van rechts Kurt Nathan; 2de van rechts Werner Kalb Derde rij met soldatenmuts: Robbie Engel. Voorste rij derde van rechts Pfifferling en 2de van rechts Werner Hirsch

Groepsfoto.&nbsp; Groepsfoto.&nbsp; Groep mannen uit Westerbork afkomstig.&nbsp; Ze zijn in Ommen om barakdelen in te laden&nbsp; Kamp Westerbork, (midden) 1942.&nbsp; Dhr. Muller maakte deel uit van deze groep (onbekend waar hij staat of zit). Achterste rij: 3de van rechts Kurt Nathan; 2de van rechts Werner Kalb Derde rij met soldatenmuts: Robbie Engel. Voorste rij derde van rechts Pfifferling en 2de van rechts Werner Hirsch

Kampgevangenen aan het werk in Ommen

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Leny, Ru en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62. Datum: 1943-10-31 Onderwerp: dank voor de foto's; er is geen muziek meer in het; ‘er was een revue daar waren we naartoe, heel mooi, nu is er niets.’ (in verband met quarantaine maatregelen); Stelly Batavier komt af en toe langs, haar vader is nog niet in het kamp; Jaap Soep is aan een breuk geholpen; bakken de tomaten met uien bij het brood; de brieven komen weer goed door…

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Leny, Ru en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62. Datum: 1943-10-31 Onderwerp: dank voor de foto's; er is geen muziek meer in het; ‘er was een revue daar waren we naartoe, heel mooi, nu is er niets.’ (in verband met quarantaine maatregelen); Stelly Batavier komt af en toe langs, haar vader is nog niet in het kamp; Jaap Soep is aan een breuk geholpen; bakken de tomaten met uien bij het brood; de brieven komen weer goed door…

Brief van Esther Acohen-de la Bella aan het gezin van haar zoon vanuit kamp Westerbork

Buitencommando's kamp Westerbork

Sd-Hoofdkwartier Zeist

Van: Prins, Fientje Aan: Querido-Lever, Roosje Plaats: Utrecht Datum: 1943-08 Onderwerp: enveloppe waarin een brief zat, gericht aan Roosje Querido in kamp Westerbork, barak 67. Op de enveloppe is het adres doorgestreept en een ‘ T’ (op transport) geschreven. De enveloppe met brief ging dus weer retour.

Van: Prins, Fientje Aan: Querido-Lever, Roosje Plaats: Utrecht Datum: 1943-08 Onderwerp: enveloppe waarin een brief zat, gericht aan Roosje Querido in kamp Westerbork, barak 67. Op de enveloppe is het adres doorgestreept en een ‘ T’ (op transport) geschreven. De enveloppe met brief ging dus weer retour.

Enveloppe van Fientje Prins gericht aan Roosje Querido-Lever in kamp Westerbork

Betreft uitreiking van Jodensterren&nbsp; Van: Joodsche Raad Amsterdam&nbsp; Datum: 1942-04-29

Betreft uitreiking van Jodensterren&nbsp; Van: Joodsche Raad Amsterdam&nbsp; Datum: 1942-04-29

Bekendmaking over uitreiking van Jodensterren

Van: Hoogstraal, Flora Aan: Sleutelberg, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942 Onderwerp: ze zijn er allen nog en gelukkig goed gezond; geruchten dat ze tot 7 januari kunnen blijven; worden ingeschreven, zullen &nbsp;binnenkort waarschijnlijk gehaald worden; alweer goed 9 maanden in Amsterdam; onze Rine met kinderen zijn een paar weken geleden doorgestuurd naar Duitsland, Julius was al bijna 2 maanden weg voor haar; er valt niet aan te doen; met haar moeder is het tamelijk goed; pappa is nog steeds hetzelfde; ze krijgt alles te verwerken; Antje en S. wonen er ook, het is wel gezellig…

Van: Hoogstraal, Flora Aan: Sleutelberg, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942 Onderwerp: ze zijn er allen nog en gelukkig goed gezond; geruchten dat ze tot 7 januari kunnen blijven; worden ingeschreven, zullen &nbsp;binnenkort waarschijnlijk gehaald worden; alweer goed 9 maanden in Amsterdam; onze Rine met kinderen zijn een paar weken geleden doorgestuurd naar Duitsland, Julius was al bijna 2 maanden weg voor haar; er valt niet aan te doen; met haar moeder is het tamelijk goed; pappa is nog steeds hetzelfde; ze krijgt alles te verwerken; Antje en S. wonen er ook, het is wel gezellig…

Brief van Flora Hoogstraal aan de familie Sleutelberg vanuit Amsterdam

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type B8.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type B8.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Plattegrond van een aanzicht en indeling van nieuwe woningen in het woonoord Schattenberg

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type A4.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: 1958-10-14 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type A4.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: 1958-10-14 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type BN 4.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type BN 4.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Projecten Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Project Joodse Werkkampen

Srebrenica Genocide Memorial

Routes van de Vervolging

De 102.000 Namen Lezen

Van: Aan: Wijngaarden, Dhr. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-04 Onderwerp: Transport naar Westerbork met de opmerking: ‘Wilt u deze brief even posten.’ Behorend bij inv.nr. 2019-1

Van: Aan: Wijngaarden, Dhr. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-04 Onderwerp: Transport naar Westerbork met de opmerking: ‘Wilt u deze brief even posten.’ Behorend bij inv.nr. 2019-1

Briefkaart van een onbekende aan de heer Wijngaarden op weg naar kamp Westerbork

Westerborkpad

Leerwerkatelier

Portretfoto van Lion Salomonson. Plaats en jaartal onbekend. &nbsp;

Portretfoto van Lion Salomonson. Plaats en jaartal onbekend. &nbsp;

Portret van Lion Salomonson

Van: Departement van Bin. Zaken&nbsp; Aan: burgemeesters&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1940-11-01&nbsp; Onderwerp: Joden in de Nederlandse vereniging voor luchtbescherming (houding ten opzichte van hen).

Van: Departement van Bin. Zaken&nbsp; Aan: burgemeesters&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1940-11-01&nbsp; Onderwerp: Joden in de Nederlandse vereniging voor luchtbescherming (houding ten opzichte van hen).

Brief van het Departement van Binnenlandse Zaken aan de burgemeesters

Van: Commissaris der Koningin Drenthe Aan: Dulfer, R.V. Plaats: Assen Datum: 1966-12-27 Onderwerp: Herinneringsteken Westerbork In 1969 zal volgens de brief het kamp volledig ontruimd zijn. Het zou daarna het moment zijn om een monument te plaatsen.

Van: Commissaris der Koningin Drenthe Aan: Dulfer, R.V. Plaats: Assen Datum: 1966-12-27 Onderwerp: Herinneringsteken Westerbork In 1969 zal volgens de brief het kamp volledig ontruimd zijn. Het zou daarna het moment zijn om een monument te plaatsen.

Brief over het plaatsen van een herinneringsteken

Van: Departement van Binnenlandse Zaken&nbsp; Aan: Leeven, van, A.&nbsp; Plaats: 's-Gravenhage&nbsp; Datum: 1943-03-12&nbsp; Onderwerp: vrijstelling tewerkstelling en deportatie; Barneveld-groep.

Van: Departement van Binnenlandse Zaken&nbsp; Aan: Leeven, van, A.&nbsp; Plaats: 's-Gravenhage&nbsp; Datum: 1943-03-12&nbsp; Onderwerp: vrijstelling tewerkstelling en deportatie; Barneveld-groep.

Brief van het Departement van Binnenlandse Zaken aan A. van Leeven

Zuiveringsinstallatie voor rioolwater&nbsp; Overzichtsplan en doorsnedes en plattegrond&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:50

Zuiveringsinstallatie voor rioolwater&nbsp; Overzichtsplan en doorsnedes en plattegrond&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:50

Bouwtekening van de waterzuivering van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Calendarium kamp Westerbork

1972

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 103&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-04 Opmerking: voormalige timmerwerkplaats. In de Schattenberg-periode werkplaats van de Genie.

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 103&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-04 Opmerking: voormalige timmerwerkplaats. In de Schattenberg-periode werkplaats van de Genie.

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 103 in het woonoord Schattenberg

Joodse vluchtelingen

Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen

Comité voor Joodsche Vluchtelingen

Zuiveringsinstallatie voor rioolwater&nbsp; Schermkap voor schepradlager&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:2&nbsp; Datum: 1939-09-09

Zuiveringsinstallatie voor rioolwater&nbsp; Schermkap voor schepradlager&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:2&nbsp; Datum: 1939-09-09

Bouwtekening van de waterzuivering in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Zuiveringsinstallatie voor rioolwater&nbsp; Schermplaat voor aeratie-as bij machinekamer&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:2&nbsp; Datum: 1939-09-09

Zuiveringsinstallatie voor rioolwater&nbsp; Schermplaat voor aeratie-as bij machinekamer&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:2&nbsp; Datum: 1939-09-09

1957

Van: Departement van Binnenlandsche Zaken Aan: Cohen-Sanders, Jikke Plaats: Apeldoorn Datum: 1943-08-25 Onderwerp: vrijstelling van tewerkstelling

Van: Departement van Binnenlandsche Zaken Aan: Cohen-Sanders, Jikke Plaats: Apeldoorn Datum: 1943-08-25 Onderwerp: vrijstelling van tewerkstelling

Brief van Departement Binnenlandse Zaken aan J. Cohen-Sanders

Van: Districtsbouwkundige Aan: Houtvester Assen Plaats: Delft Datum: 1939-08-16 Onderwerp: bezoek aan het kampterrein voor een bespreking over het lozen van afvalwater.

Van: Districtsbouwkundige Aan: Houtvester Assen Plaats: Delft Datum: 1939-08-16 Onderwerp: bezoek aan het kampterrein voor een bespreking over het lozen van afvalwater.

Brief van de Districtsbouwkundige aan Houtvester Assen

1970

Van: Poppers, M.M.&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1972-07-26&nbsp; Onderwerp: opmerkingen over (on)bereikbaarheid (vanwege de Radiosterrenwacht) en de bewegwijzering naar het herinneringsteken (Nationaal Monument).

Van: Poppers, M.M.&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1972-07-26&nbsp; Onderwerp: opmerkingen over (on)bereikbaarheid (vanwege de Radiosterrenwacht) en de bewegwijzering naar het herinneringsteken (Nationaal Monument).

Brief van M.M. Poppers aan Staatsbosbeheer

Van: Provinciaal Bestuur van Drenthe Aan: Provinciale Staten van Drenthe Plaats: Assen Datum: 1970-02-10 Onderwerp: Herinneringsteken Westerbork Een beschrijving van het monument en de maker ervan: Ralph Prins&nbsp;

Van: Provinciaal Bestuur van Drenthe Aan: Provinciale Staten van Drenthe Plaats: Assen Datum: 1970-02-10 Onderwerp: Herinneringsteken Westerbork Een beschrijving van het monument en de maker ervan: Ralph Prins&nbsp;

Beroepsgroepen in kamp Westerbork

Rabbijnen kamp Westerbork

Foto van het vluchtelingenkamp zicht op een barak en kale omgeving. Voor de barak staat een vrachtwagen met materialen. Een man staat in de laadbak Achter op de foto staat: 'De kofferloods, Vl. kamp'.

Foto van het vluchtelingenkamp zicht op een barak en kale omgeving. Voor de barak staat een vrachtwagen met materialen. Een man staat in de laadbak Achter op de foto staat: 'De kofferloods, Vl. kamp'.

van de kofferloods tijdens de bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork