In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Drie dubbele arbeiderswoningen (dienstwoningen) in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Schaal: 1:100

Drie dubbele arbeiderswoningen (dienstwoningen) in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Schaal: 1:100

Bouwtekening van dienstwoningen voor personeel in het Centraal Vluchtelingenkamp

Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp.&nbsp; Westerbork, Vluchtelingenkamp 1939.&nbsp; Administratiegebouwen, Centrale Keuken en barak 34 Op voorgrond de directiekeet van de Rijksgebouwendienst.

Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp.&nbsp; Westerbork, Vluchtelingenkamp 1939.&nbsp; Administratiegebouwen, Centrale Keuken en barak 34 Op voorgrond de directiekeet van de Rijksgebouwendienst.

van de bouw van barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Notitie over raming kosten ontginningen Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Notitie over raming kosten ontginningen Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Nood-bevolkingsregistratie&nbsp; Van: Tauber, Frits&nbsp;en echtgenote Plaats: Leeuwarden Datum: 1945&nbsp; Vluchtoord en adres: Leeuwarden, Hoeksterstraat 30

Nood-bevolkingsregistratie&nbsp; Van: Tauber, Frits&nbsp;en echtgenote Plaats: Leeuwarden Datum: 1945&nbsp; Vluchtoord en adres: Leeuwarden, Hoeksterstraat 30

Bewijs van nood-registratie van Fritz Tauber

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1945-10-20&nbsp; Onderwerp: tewerkstelling (betaald, inkomsten voor het kamp) geïnterneerden voor aardappelrooien en het omleggen van een bos.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1945-10-20&nbsp; Onderwerp: tewerkstelling (betaald, inkomsten voor het kamp) geïnterneerden voor aardappelrooien en het omleggen van een bos.

Brief van Houtvester Assen aan de directie

SS-ers en marechaussee aan tafel tijdens het Germaanse Joelfeest in het kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-19.&nbsp; &nbsp;

SS-ers en marechaussee aan tafel tijdens het Germaanse Joelfeest in het kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-19.&nbsp; &nbsp;

Eén van de tafels tijdens het Joelfeest van 1942 in de grote zaal van kamp Westerbork

Kok, L. Foto van een tekening van een vrouw met een breiwerk. Kamp Westerbork,1943-03 De vrouw is Bep van As

Kok, L. Foto van een tekening van een vrouw met een breiwerk. Kamp Westerbork,1943-03 De vrouw is Bep van As

Bep van As getekend door Leo Kok in kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 41

Van: Heijmann, I. Aan: Greving en Booij, Fam Plaats: Westerbork, kamp, barak 37 C Datum: 1943-01-28 Onderwerp: schrijfdag; pakketten; omstandigheden; Marianne gaat naar school, ze verlangt naar Tootje

Van: Heijmann, I. Aan: Greving en Booij, Fam Plaats: Westerbork, kamp, barak 37 C Datum: 1943-01-28 Onderwerp: schrijfdag; pakketten; omstandigheden; Marianne gaat naar school, ze verlangt naar Tootje

Briefkaart van de familie Heijmann aan de families Booij en Greving vanuit kamp Westerbork

Van: Overberg, J.D. (notaris) Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-03-24&nbsp; Onderwerp: volmacht om moeder te vertegenwoordigen.

Van: Overberg, J.D. (notaris) Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-03-24&nbsp; Onderwerp: volmacht om moeder te vertegenwoordigen.

Brief van notaris J. D. Overberg aan A. Coelingh-Barnstijn

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S. (Westerbork, kamp, barak 22) Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-05-04&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp Vught. Het gezin is nu bijna vier weken in kamp Vught. Moeder werkt als kinderverzorgster en vader en zoon werken in de kleermakerij. Verder vraagt aan zijn zoon Salomon of hij nog pakjes via de Joodse raad in Apeldoorn ontvangt.

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S. (Westerbork, kamp, barak 22) Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-05-04&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp Vught. Het gezin is nu bijna vier weken in kamp Vught. Moeder werkt als kinderverzorgster en vader en zoon werken in de kleermakerij. Verder vraagt aan zijn zoon Salomon of hij nog pakjes via de Joodse raad in Apeldoorn ontvangt.

Brief van Abraham Polak aan Salomon Polak vanuit kamp Vught

Van: Kroonenberg, Meijer&nbsp; Aan: Kroonenberg, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-04-20&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Van: Kroonenberg, Meijer&nbsp; Aan: Kroonenberg, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-04-20&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Briefkaart van Meijer en Johanna Kroonenberg-Blazer vanuit Theresienstadt

Sonder-Ausweis van Cohen, Leon A. A. Hij is gerechtigd het kamp te verlaten om arbeid te verrichten. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-1945

Sonder-Ausweis van Cohen, Leon A. A. Hij is gerechtigd het kamp te verlaten om arbeid te verrichten. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-1945

Foto van een Sonder-Ausweis van Leon A. A. Cohen

Bewijs van ontvangst Ontvangen van Esther Adelaar-de Vries te Haarlem F. 4,- verschuldigd door personen van Joodschen bloede op grond van artikel 9. Plaats: Haarlem Datum: 1941-02-24

Bewijs van ontvangst Ontvangen van Esther Adelaar-de Vries te Haarlem F. 4,- verschuldigd door personen van Joodschen bloede op grond van artikel 9. Plaats: Haarlem Datum: 1941-02-24

Bewijs van ontvangst van het betalen van leges voor personen van Joodse bloede

Van: Gudema-Cohen, M.&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Winschoten&nbsp; Datum: 1945-05-26&nbsp; Onderwerp: o.a. dankbetuiging voor wat Van As voor de familie heeft gedaan; Alexander Busnac zal &nbsp;uit kamp Westerbork vertrekken en Van As is bezig met zijn vertrek naar Nederlands-Indie.&nbsp;

Van: Gudema-Cohen, M.&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Winschoten&nbsp; Datum: 1945-05-26&nbsp; Onderwerp: o.a. dankbetuiging voor wat Van As voor de familie heeft gedaan; Alexander Busnac zal &nbsp;uit kamp Westerbork vertrekken en Van As is bezig met zijn vertrek naar Nederlands-Indie.&nbsp;

Brief van M. Gudema-Cohen aan Aad van As vanuit Winschoten

Lagerbefehl No. 75&nbsp; Datum: 1944-04-26 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Uitgifte van pakketzegels

Lagerbefehl No. 75&nbsp; Datum: 1944-04-26 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Uitgifte van pakketzegels

Lagerbefehl No. 75

Honger lijden.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Schetsen van twee hongerlijdende mensen.

Honger lijden.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Schetsen van twee hongerlijdende mensen.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Mededeling Van: Buijvoets, J.G. Aan: Provinciaal Militair Commissaris in de Provincie Drenthe Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-16 Onderwerp: over schoenen en eetgerei voor bewaking van de Binnenlandse Strijdkrachten.

Mededeling Van: Buijvoets, J.G. Aan: Provinciaal Militair Commissaris in de Provincie Drenthe Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-16 Onderwerp: over schoenen en eetgerei voor bewaking van de Binnenlandse Strijdkrachten.

Mededeling van J. Buijvoets aan Provinciaal Militair Commissaris in de Provincie Drenthe

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-06-29, No. 83&nbsp; Inhoud: Postregeling; wijziging in kamporder nr. 80; wijziging naam Baubüro in Bauleitung.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-06-29, No. 83&nbsp; Inhoud: Postregeling; wijziging in kamporder nr. 80; wijziging naam Baubüro in Bauleitung.

Lagerbefehl No. 83

Van: Heijmann, I. Aan: Booij, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-03 Onderwerp: pakketten; schrijfdag; school

Van: Heijmann, I. Aan: Booij, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-03 Onderwerp: pakketten; schrijfdag; school

Briefkaart van de familie Heijmann aan de familie Booij vanuit kamp Westerbork

Betreft: plattegrond met riolering en gevels&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-04-23 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: plattegrond met riolering en gevels&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-04-23 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Plattegrond in verband met het plaatsen van riolering en gevels

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1949-11-16&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg aan het Ministerie van Oorlog. aanwezigheid van zo'n honderd militairen (Genie).

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1949-11-16&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg aan het Ministerie van Oorlog. aanwezigheid van zo'n honderd militairen (Genie).

Brief van de directeur van Staasbosbeheer aan de Houtvester Assen

Wagondeuren. De wagondeuren worden gesloten door een lid van de OD. Tussen de wagondeuren staan mensen. Kamp Westerbork, 1944-o5-19. Een OD' er sluit de wagondeuren van de veewagons vlak voor vertrek.

Wagondeuren. De wagondeuren worden gesloten door een lid van de OD. Tussen de wagondeuren staan mensen. Kamp Westerbork, 1944-o5-19. Een OD' er sluit de wagondeuren van de veewagons vlak voor vertrek.

Een OD' er sluit de wagon kort voor het vertrek van de deportatietrein

Sonder-Ausweis&nbsp; Weijel, Jacob, 10-11-28, B6 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis&nbsp; Weijel, Jacob, 10-11-28, B6 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Jacob Weijel

Ausweis Van: Noach, Jacob David Geboren: 1919-04-08 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-03 Ze verblijft voorlopig in het kamp. Vanavond moet ze om 8 uur in de Grote Zaal verschijnen.

Ausweis Van: Noach, Jacob David Geboren: 1919-04-08 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-03 Ze verblijft voorlopig in het kamp. Vanavond moet ze om 8 uur in de Grote Zaal verschijnen.

Ausweiskarte van Jacob David Noach

Lijst met artikelen waar behoefte aan is. Deze mogen voor het kampziekenhuis en de industrie ingezameld worden. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944&nbsp;

Lijst met artikelen waar behoefte aan is. Deze mogen voor het kampziekenhuis en de industrie ingezameld worden. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944&nbsp;

Foto van lijst benodigde artikelen voor ziekenhuis kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 31-03-1943 Nr. 150 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Cohensius, Eva geb. 24-09-67 overleden 28-03-1943 te Westerbork op: 29-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 31-03-1943 Nr. 150 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Cohensius, Eva geb. 24-09-67 overleden 28-03-1943 te Westerbork op: 29-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Eva Cohensius

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van het kamp langs de weg naar het Oranjekanaal. Te zien zijn het smalspoor, een zestal dienstwoningen (twee onder een kap) en de woning van de kampcommandant.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van het kamp langs de weg naar het Oranjekanaal. Te zien zijn het smalspoor, een zestal dienstwoningen (twee onder een kap) en de woning van de kampcommandant.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: (Waterman) Chaja,&nbsp; Aan: Allerliefsten, Mirjam (Waterman) en Jaap (Menachem Pinkhof) Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp; je moet hard vechten om niet te zakken, iedereen wordt naar beneden getrokken. Chaja haat de mensen, omdat iedereen zich laat gaan. Chaja heeft verschillende familieleden van Jaap ontmoet. Jaap bevalt haar tot nu toe het beste; uitkijken voor verraad, ondervragingen door de SD in Beekbergen van een net in kamp Westerbork gearriveerd gezin.

Van: (Waterman) Chaja,&nbsp; Aan: Allerliefsten, Mirjam (Waterman) en Jaap (Menachem Pinkhof) Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp; je moet hard vechten om niet te zakken, iedereen wordt naar beneden getrokken. Chaja haat de mensen, omdat iedereen zich laat gaan. Chaja heeft verschillende familieleden van Jaap ontmoet. Jaap bevalt haar tot nu toe het beste; uitkijken voor verraad, ondervragingen door de SD in Beekbergen van een net in kamp Westerbork gearriveerd gezin.

Brief van Chaja Waterman aan allerliefsten vanuit kamp Westerbork

Van: Heilbron, Heiman&nbsp; Aan: Heilbron, Alexander&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942&nbsp; Onderwerp: beschrijving omstandigheden en toekomst. De schrijver is bijna genezen en vreest een vertrek uit kamp Westerbork op korte termijn. Met zijn vrouw gaat het heel best.

Van: Heilbron, Heiman&nbsp; Aan: Heilbron, Alexander&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942&nbsp; Onderwerp: beschrijving omstandigheden en toekomst. De schrijver is bijna genezen en vreest een vertrek uit kamp Westerbork op korte termijn. Met zijn vrouw gaat het heel best.

Brief van Heiman Heilbron aan zijn zoon Alexander vanuit kamp Westerbork

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: dagrapport van 15 april 1946, afdeling bureau Dienst Uitvoering Werken. Over werkzaamheden die doorgedetineerden zijn verricht in en buiten het kamp; aantal dagen en aantal werkkrachten.

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: dagrapport van 15 april 1946, afdeling bureau Dienst Uitvoering Werken. Over werkzaamheden die doorgedetineerden zijn verricht in en buiten het kamp; aantal dagen en aantal werkkrachten.

Rapport van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over door gedetineerden verrichte werkzaamheden

Van: Inspectie voor de Werkverruiming&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1940-01-09&nbsp; Onderwerp: verlenging subsidietoezegging voor werkzaamheden in Boswachterij Hooghalen ten behoeve van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. &nbsp;

Van: Inspectie voor de Werkverruiming&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1940-01-09&nbsp; Onderwerp: verlenging subsidietoezegging voor werkzaamheden in Boswachterij Hooghalen ten behoeve van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. &nbsp;

Brief van de Inspectie voor de Werkverruiming aan de directeur van Staatsbosbeheer

Van: Arbeidsinspectie Aan: Westerbork, Interneringskamp Plaats: Datum:1942-1946 Onderwerp: Technische tekening voor de bescherming van wisselwielen van draaibanken.

Van: Arbeidsinspectie Aan: Westerbork, Interneringskamp Plaats: Datum:1942-1946 Onderwerp: Technische tekening voor de bescherming van wisselwielen van draaibanken.

Tekening voor de bescherming van wisselwielen van draaibanken

Ausweis. Ausweis van de Dienstbereiche Verwaltung aan Cohen, L.A.A. Kamp Westerbork, 1944-09-03. Onderwerp: Ausweis voor de heer Cohen zodat hij voorlopig in het kamp blijft. Ondertekend door de dienstleiter DB I.

Ausweis. Ausweis van de Dienstbereiche Verwaltung aan Cohen, L.A.A. Kamp Westerbork, 1944-09-03. Onderwerp: Ausweis voor de heer Cohen zodat hij voorlopig in het kamp blijft. Ondertekend door de dienstleiter DB I.

Voorlopig vrijstelling van transport

Vertrek van een deportatietrein Twee F.K. (Fliegende Kolonne) meisjes dragen een kinderwieg naar de deportatietrein. Kamp Westerbork, 1944-05-19&nbsp; Still van een opname uit de Westerbork-film.

Vertrek van een deportatietrein Twee F.K. (Fliegende Kolonne) meisjes dragen een kinderwieg naar de deportatietrein. Kamp Westerbork, 1944-05-19&nbsp; Still van een opname uit de Westerbork-film.

Vrouwen van de Fliegende Kolonne dragen een kinderwieg