In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Ausweiskarte Lager Westerbork Van: Kronenberg, Johanna Datum: 1943-1945 Aankomstdatum: 1942-12-01 Secretaresse van beroep.

Ausweiskarte Lager Westerbork Van: Kronenberg, Johanna Datum: 1943-1945 Aankomstdatum: 1942-12-01 Secretaresse van beroep.

Ausweiskarte van Johanna Kroonenberg in kamp Westerbork

Van: (Reens) Annie Aan: Rudi, Roel enz.&nbsp; Plaats: Westerbork kamp&nbsp; Datum: 1943-07-12 Onderwerp: Alle werkstempels zijn vervallen, ook de rode. Ze zaten vorig week al in de trein. Ze zijn op het laatste moment eruit gehaald (door E.: is Erich Zielke). Mocht ze niet terugkomen dan kan haar geld worden besteed als degenen aan wie ze de briefkaart schrijft het nodig hebben. Ze verwachten morgen op transport te moeten gaan. Alle bagage is gepakt. Het is kwart over drie in de nacht. De lichten in de barak zijn aan. Het voorlezen van de namen zal niet lang meer duren. Als bestemmingen worden Riga en Birkenau genoemd. Even later schrijft Annie: 'Ik ben voor transport opgeroepen. Als ik eruit kom stuur in direct een kaart'…

Van: (Reens) Annie Aan: Rudi, Roel enz.&nbsp; Plaats: Westerbork kamp&nbsp; Datum: 1943-07-12 Onderwerp: Alle werkstempels zijn vervallen, ook de rode. Ze zaten vorig week al in de trein. Ze zijn op het laatste moment eruit gehaald (door E.: is Erich Zielke). Mocht ze niet terugkomen dan kan haar geld worden besteed als degenen aan wie ze de briefkaart schrijft het nodig hebben. Ze verwachten morgen op transport te moeten gaan. Alle bagage is gepakt. Het is kwart over drie in de nacht. De lichten in de barak zijn aan. Het voorlezen van de namen zal niet lang meer duren. Als bestemmingen worden Riga en Birkenau genoemd. Even later schrijft Annie: 'Ik ben voor transport opgeroepen. Als ik eruit kom stuur in direct een kaart'…

Brief van Annie aan Rudi, Roel en anderen vanuit kamp Westerbork

Sonder-Ausweis Gudema, Aron, 9-2-09, B11 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Gudema, Aron, 9-2-09, B11 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Aron Gudema

1943

September 1943

1945

Februari 1945

Van: Vader Aan: Cohen, Lien Plaats: Groningen Datum: 1936-12-28 Onderwerp: Hij spreekt de hoop uit dat Lien, zijn dochter, weer in Amsterdam is en weer aan het werk is.

Van: Vader Aan: Cohen, Lien Plaats: Groningen Datum: 1936-12-28 Onderwerp: Hij spreekt de hoop uit dat Lien, zijn dochter, weer in Amsterdam is en weer aan het werk is.

van vader (Nathan) aan Lien (Sara) Cohen vanuit Groningen

Rapport betreffende een luidklok (met inscriptie Westerbork)&nbsp; Datum: 1970-11-04 Onderwerp: herkomst van de luidklok en nieuwe bestemming. De klok werd als laatst gebruikt in de kerkbarak 30 van het woonoord Schattenberg en oorspronkelijk in de synagoge van barak 9.

Rapport betreffende een luidklok (met inscriptie Westerbork)&nbsp; Datum: 1970-11-04 Onderwerp: herkomst van de luidklok en nieuwe bestemming. De klok werd als laatst gebruikt in de kerkbarak 30 van het woonoord Schattenberg en oorspronkelijk in de synagoge van barak 9.

Rapport over de luidklok van kamp Westerbork

Post kamp Westerbork

Briefpost kamp Westerbork

Uit de trein geworpen brieven

Van: Smilde, M. Aan: Caneel-Smilde, M. Plaats: Groningen Datum: 1944-01-06 Onderwerp: pakketten; omstandigheden M. Caneel-Smilde verbleef in Westerbork, barak 65 Met stempel: Gepruft

Van: Smilde, M. Aan: Caneel-Smilde, M. Plaats: Groningen Datum: 1944-01-06 Onderwerp: pakketten; omstandigheden M. Caneel-Smilde verbleef in Westerbork, barak 65 Met stempel: Gepruft

Brief van M. Smilde aan M. Caneel-Smilde vanuit Groningen

Van: Smilde, M. Aan: Caneel-Smilde, M. Plaats: Groningen Datum: 1943-12-29 Onderwerp: pakketten; omstandigheden M. Caneel-Smilde verbleef in Westerbork, barak 65 Met stempel: Gepruft. Met jullie wordt ook dochter Anna (1938) bedoeld.

Van: Smilde, M. Aan: Caneel-Smilde, M. Plaats: Groningen Datum: 1943-12-29 Onderwerp: pakketten; omstandigheden M. Caneel-Smilde verbleef in Westerbork, barak 65 Met stempel: Gepruft. Met jullie wordt ook dochter Anna (1938) bedoeld.

Afschrift van de Radio enquete gehouden in het ziekenhuis Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-01-23 Onderwerp: behoefte aan klassieke en lichte ontspanningsmuziek, operettes en opera's; veel storingen, betere aansluitingen; liever beschouwingen, dan voorlezen; sociale en politieke problemen; geen gesproken uitzendingen in vreemde talen; graag uitzendingen tijdens etenstijd; uitzendingen vanuit de Grote zaal worden op prijs gesteld, diensten van de geestelijke verzorging; ook rekening houden met de Katholieken onder de geïnterneerde patiënten…. &nbsp;&nbsp; De vragen werden gesteld aan patiënten in de barakken 3, 5, 6 en 7. &nbsp;

Afschrift van de Radio enquete gehouden in het ziekenhuis Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-01-23 Onderwerp: behoefte aan klassieke en lichte ontspanningsmuziek, operettes en opera's; veel storingen, betere aansluitingen; liever beschouwingen, dan voorlezen; sociale en politieke problemen; geen gesproken uitzendingen in vreemde talen; graag uitzendingen tijdens etenstijd; uitzendingen vanuit de Grote zaal worden op prijs gesteld, diensten van de geestelijke verzorging; ook rekening houden met de Katholieken onder de geïnterneerde patiënten…. &nbsp;&nbsp; De vragen werden gesteld aan patiënten in de barakken 3, 5, 6 en 7. &nbsp;

Verslag van een enquête over de radio-uitzendingen in het ziekenhuis in Interneringskamp Westerbork

Grete Auerbach is in 1938 met haar moeder Olga Auerbach-Rothschild uit Keulen naar Den Haag vertrokken. Het ligt voor de hand dat ze gezien de dreigende situatie voor Joden uit hun geboorteland gevlucht zijn. In maart 1942 verhuizen moeder en dochter met het gezin Fürth naar de Meerweg in Bussum. Daar trouwt Grete op 22 juli 1942 met Manfred Fürth. In de loop van 1942 worden de Joodse inwoners van het Gooi verplicht naar daartoe aangewezen wijken in Amsterdam te verhuizen. Ze mogen slechts het hoognodige meenemen en de huissleutels inleveren. Manfred, Grete en Olga Auerbach-Rothschild krijgen woonruimte in de Zuider Amstellaan. Op 13 maart 1943 worden Grete en haar moeder in kamp Westerbork ingeschreven. Grete is zwanger. Haar man Manfred wordt op 15 maart 1943 in kamp Vught ingeschreven en een week later naar Westerbork gestuurd. Daar wordt hij herenigt met zijn vrouw. Op 5 juni 1943 bevalt Grete in het kamp van een dochter, Marion (Anita). Olga heeft de geboorte van haar kleindochter niet meegemaakt. Op dinsdag 17 maart 1943 gaat ze op transport naar Sobibor. Na aankomst wordt ze daar op 7 mei 1943 vermoord.&nbsp; Het gaat niet goed met Grete. Ze overlijdt op 8 september 1943 in Westerbork. Grete is na haar overlijden, geheel tegen de Joodse traditie, in Westerbork gecremeerd. De urn met haar as is na de oorlog naar de Nederlands-Israëlitische Begraafplaats in Diemen overgebracht, veld U, rij 12, graf 11. Manfred gaat op vrijdag 25 februari 1944 op transport. Dan vertrekt de trein met ruim achthonderd mannen, vrouwen en kinderen naar Theresienstadt. Op 1 oktober 1944 wordt Manfred van Theresienstadt naar Auschwitz gestuurd. Waarschijnlijk is hij in een werkkamp omgekomen. Als datum en plaats zijn 3 oktober 1944 en Midden-Europa aangenomen.&nbsp; Uit het boekje "Struikelstenen Hilversum Bussum", geschreven door Kees Bestebreurtje.&nbsp;

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1944-05-12 Inhoud: Bestrijding van vliegen en muggen. Blz.: 2

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1944-05-12 Inhoud: Bestrijding van vliegen en muggen. Blz.: 2

Lagersonderbefehl

Van: Smilde, M. Aan: Caneel-Smilde, M. Plaats: Groningen Datum: 1943 Onderwerp: omstandigheden; sinterklaas M. Caneel-Smilde verbleef in Westerbork, barak 65 Met stempel: Gepruft

Van: Smilde, M. Aan: Caneel-Smilde, M. Plaats: Groningen Datum: 1943 Onderwerp: omstandigheden; sinterklaas M. Caneel-Smilde verbleef in Westerbork, barak 65 Met stempel: Gepruft

Van: Barend, Isaac Aan: Barend, L. Plaats: Kamp Vught&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: Over ontvangen pakketje, vraag of broek en schoenen toegezonden kunnen worden; roken op verschillende uren; werken op de kleermakerij.

Van: Barend, Isaac Aan: Barend, L. Plaats: Kamp Vught&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: Over ontvangen pakketje, vraag of broek en schoenen toegezonden kunnen worden; roken op verschillende uren; werken op de kleermakerij.

Brief van Isaac Barend aan zijn zoon Leonard vanuit kamp Vught

Personen