In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Manuscript Van: Stertzenbach, Werner, gericht aan Stella Pach Datum: 1942-01 Onderwerp: over de waarde van de mens; zelfreflectie; in de eetzaal van de barak zitten zo'n 80 mannen, je leert hun gewoonten kennen, ook in de slaapzaal; onderlinge gesprekken, waarvan herhalingen over het slechte eten, de politieke toestand, het noodlot en de nieuwste geruchten; geluk of ongeluk, een barakgenoot uit Wenen dient als voorbeeld. Deze man die steeds klaagt zal altijd ongelukkig en ontevreden blijven; wat de schrijver betreft: hij is gelukkig en ongelukkig tegelijk. Voorbeelden van geluk: een brief van zijn geliefde (Stella), een mooi winterlandschap of sneeuwbal gooiende jongens. Werner deed ook mee; een boek of muziek; tegenstelling: de domheid van mensen niet kunnen veranderen of de ellende van het moment tegen te gaan of niet bij Stella kunnen zijn; over de relatie tussen Stella en Werner; gedicht; ‘Ein Sonnenstrahl’, geschreven in de gevangenis van Leer, 20-02-1941; Onze Nacht, geschreven in kamp Westerbork op 11-01-1942; &nbsp;weinig kunnen schrijven door te veel werk en koude omstandigheden, wel genoeg tijd om na te denken; behoefte aan en warme kleine kamer, op het moment een matig verwarmde zaal, ongezellig; Werner zou graag weer een normaal leven willen hebben, normaal wonen in een woning of &nbsp;iets gemeenschappelijks met een kamer en een werkkamer voor ieder.

Manuscript Van: Stertzenbach, Werner, gericht aan Stella Pach Datum: 1942-01 Onderwerp: over de waarde van de mens; zelfreflectie; in de eetzaal van de barak zitten zo'n 80 mannen, je leert hun gewoonten kennen, ook in de slaapzaal; onderlinge gesprekken, waarvan herhalingen over het slechte eten, de politieke toestand, het noodlot en de nieuwste geruchten; geluk of ongeluk, een barakgenoot uit Wenen dient als voorbeeld. Deze man die steeds klaagt zal altijd ongelukkig en ontevreden blijven; wat de schrijver betreft: hij is gelukkig en ongelukkig tegelijk. Voorbeelden van geluk: een brief van zijn geliefde (Stella), een mooi winterlandschap of sneeuwbal gooiende jongens. Werner deed ook mee; een boek of muziek; tegenstelling: de domheid van mensen niet kunnen veranderen of de ellende van het moment tegen te gaan of niet bij Stella kunnen zijn; over de relatie tussen Stella en Werner; gedicht; ‘Ein Sonnenstrahl’, geschreven in de gevangenis van Leer, 20-02-1941; Onze Nacht, geschreven in kamp Westerbork op 11-01-1942; &nbsp;weinig kunnen schrijven door te veel werk en koude omstandigheden, wel genoeg tijd om na te denken; behoefte aan en warme kleine kamer, op het moment een matig verwarmde zaal, ongezellig; Werner zou graag weer een normaal leven willen hebben, normaal wonen in een woning of &nbsp;iets gemeenschappelijks met een kamer en een werkkamer voor ieder.

manuscript van Werner Stertzenbach geschreven in kamp Westerbork over de maand januari 1942

Krankenstand Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945

Krankenstand Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945

Krankenstand van Sigbert Gerzon in Theresienstadt

Betreft: plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 9 in Kamp Schattenberg Schaal: 1:100 Datum: 1961-02-10

Betreft: plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 9 in Kamp Schattenberg Schaal: 1:100 Datum: 1961-02-10

Plattegrond met aanzichten- en een doorsnede van barak 9 in woonoord Schattenberg

Kampleven Westerbork

Huishouding kamp Westerbork

Dienstbereiche

Dienstbereich Werkstätten I

Joodse mannen werkzaam in de tuindienst (Gartenbaugruppe).&nbsp; De opziener Snater is niet-joods en staat geheel links. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940.&nbsp;

Joodse mannen werkzaam in de tuindienst (Gartenbaugruppe).&nbsp; De opziener Snater is niet-joods en staat geheel links. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940.&nbsp;

Joodse vluchtelingen werkzaam in de tuindienst in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.