In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Calendarium kamp Westerbork

1944

Augustus 1944

Januari 1944

Juli 1944

Juni 1944

Mei 1944

April 1944

Maart 1944

Februari 1944

December 1944

September 1944

Oktober 1944

November 1944

Werkplaatsen kamp Westerbork

Speelgoedmakerij

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto uit een krantenartikel uit de Telegraaf. Kamp Westerbork, (oktober) 1939. Op deze foto zijn de barakken in aanbouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork te zien . Het onderschrift luidt: 'Een dorp waarover veel te doen is geweest'.

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto uit een krantenartikel uit de Telegraaf. Kamp Westerbork, (oktober) 1939. Op deze foto zijn de barakken in aanbouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork te zien . Het onderschrift luidt: 'Een dorp waarover veel te doen is geweest'.

van de bouw van het centraal Vluchtelingenkamp waar veel over te doen is geweest

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 3

Van: Querido, Levie aan: familie en vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-17 Onderwerp: komt net terug van de kapper, geschoren en geknipt voor bijna niks; Levie maakt het best in het kamp, eten is best, slapen gaat goed en de behandeling is ook best. Hij is 61 jaar en daardoor vrij van werken, werken is hier tot zestig jaar. Hij zit niet stil en helpt in de binnendienst (postpakketten ophalen, bij het uitreiken van het eten meehelpen, een vegen); als nieuw job erbij regelt Levie de indeling van de wachten; ontvangst van pakketten; in de middag snert gegeten, ouderwets, een hele melkoker vol, die hij geleend had; familieleden zijn doorgestuurd (Lever, 16-2-1943); vraag om spullen en voedingsmiddelen; wasgoed verzonden; volgend jaar zal hij 40 jaar getrouwd zijn; hoop de volgende week er nog te zijn… &nbsp;

Van: Querido, Levie aan: familie en vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-17 Onderwerp: komt net terug van de kapper, geschoren en geknipt voor bijna niks; Levie maakt het best in het kamp, eten is best, slapen gaat goed en de behandeling is ook best. Hij is 61 jaar en daardoor vrij van werken, werken is hier tot zestig jaar. Hij zit niet stil en helpt in de binnendienst (postpakketten ophalen, bij het uitreiken van het eten meehelpen, een vegen); als nieuw job erbij regelt Levie de indeling van de wachten; ontvangst van pakketten; in de middag snert gegeten, ouderwets, een hele melkoker vol, die hij geleend had; familieleden zijn doorgestuurd (Lever, 16-2-1943); vraag om spullen en voedingsmiddelen; wasgoed verzonden; volgend jaar zal hij 40 jaar getrouwd zijn; hoop de volgende week er nog te zijn… &nbsp;

Brief van Levie Querido aan familie en vrienden vanuit kamp Westerbork

Aan de A-straat 3 in Groningen woonde slager Jakob en Rika Vissel met hun zoons Jozef (1935) en Leo (1937). Op Leo’s derde verjaardag viel Duitsland Nederland binnen. Als snel kreeg de familie met de anti-Joodse maatregelen te maken. Vanaf september 1941 moest Jozef naar de Joodse school aan de Prinsenstraat. In de zomer van 1942 krijgt vader een oproep om zich te melden voor werk in Duitsland. Hij heeft zich vrijwillig gemeld in de hoop dat zijn familie dan met rust gelaten zou worden. Vader vertrok met het eerste transport op 15 juli 1942 vanuit Kamp Westerbork naar Auschwitz, waar hij direct na aankomst werd vermoord.&nbsp; Na het vertrek van vader vond Moeder Rika voor haar twee kinderen en zichzelf een onderduikplek, ieder op een ander adres . Jozef kwam in een dorp buiten Groningen (Wirdum) bij Hendrik en Jantje Pentinga terecht, die twee zoons en een dochter hadden. Jozef heette voortaan Joop Jan Visser, was na het bombardement uit Rotterdam gevlucht en om herkenning te voorkomen moest Jozef zijn bril afdoen. Pas later realiseerde Jozef zich dat hij wel heel goed Gronings dialect sprak voor een jongen uit Rotterdam, maar daar is door mensen uit de omgeving nooit iets over gezegd. Jozef noemde zijn ‘nieuwe ouders’ oom en tante en werd door hen als een eigen zoon in het gezin opgenomen. Hij ging samen met oudste zoon Geert naar school en kwam ook buiten om te spelen. Moeder Rika werd op haar onderduikadres verraden, is opgepakt en kwam op 11 november 1943 in de strafbarak van kamp Westerbork terecht. Op 25 januari 1944 werd zij op transport gesteld naar Auschwitz, waar zij direct na aankomst werd vermoord.&nbsp; Jozef en zijn broertje Leo overleefden de oorlog in de onderduik. Leo werd na een nare onderduikperiode door overlevende vrienden van zijn ouders geadopteerd. Zij zijn naar Israel geëvacueerd, waar Leo in de jaren ‘70/80 overleed. Jozef verbleef na de oorlog korte tijd bij familieleden van zijn vader, die in de Amsterdamse wallenbuurt een eetcafé runden. Zijn onderduikouders vonden toen een geschiktere plek in een Amsterdams Joods weeshuis, waar hij zorgzaam werd opgevangen. Jozef is in Engeland getrouwd en in 1960 naar Australië vertrokken waar hij lange tijd als fotograaf heeft gewerkt.&nbsp;

Van: Lilly en Jaap Aan: Bonnee, Jopie Plaats: Trein Datum: 1944-02-08 Onderwerp: Omstandigheden, op transport gaan. Zeer ironisch geschreven briefje. 'Verandering van lucht, een poosje op vakantie. Wij komen heel spoedig terug, de optimisten'.&nbsp; &nbsp;

Van: Lilly en Jaap Aan: Bonnee, Jopie Plaats: Trein Datum: 1944-02-08 Onderwerp: Omstandigheden, op transport gaan. Zeer ironisch geschreven briefje. 'Verandering van lucht, een poosje op vakantie. Wij komen heel spoedig terug, de optimisten'.&nbsp; &nbsp;

Briefkaart van Lilly Davids en Jaap Oudkerk aan Jopie Bonnee vanuit de trein

Personen