In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Frankforter-Meijer, Hilda Aan: familie Zoutman Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-05-18 Onderwerp: Vermoedelijk uit trein gegooid, duizenden groeten en kussen ook van de kinderen, hoop dat de Algoede hen ooit weer zal mogen samenbrengen, ze zullen flink zijn en moed houden

Van: Frankforter-Meijer, Hilda Aan: familie Zoutman Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-05-18 Onderwerp: Vermoedelijk uit trein gegooid, duizenden groeten en kussen ook van de kinderen, hoop dat de Algoede hen ooit weer zal mogen samenbrengen, ze zullen flink zijn en moed houden

Brief van Hilda Frankforter-Meijer aan familie Zoutman vanuit kamp Westerbork

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 18 mei 1943 - Sobibor

Van: Winter-Swart, de, J.D.&nbsp; Aan: Swart, R.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-23&nbsp; Onderwerp: dagelijkse gang van zaken. De schrijver vraagt zich af hoe het met Winnie (Frouwina) is met wie hij heeft samengewoond. Hij werkt hij de hele dag buiten.

Van: Winter-Swart, de, J.D.&nbsp; Aan: Swart, R.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-23&nbsp; Onderwerp: dagelijkse gang van zaken. De schrijver vraagt zich af hoe het met Winnie (Frouwina) is met wie hij heeft samengewoond. Hij werkt hij de hele dag buiten.

Brief van Jules de Winter aan R. Swart.

Van: Meyers, K.&nbsp; Aan: Meyers, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-06-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en vraag om pakketten; Joden uit gemengde huwelijken; voorlopig uitstel van transport.

Van: Meyers, K.&nbsp; Aan: Meyers, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-06-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en vraag om pakketten; Joden uit gemengde huwelijken; voorlopig uitstel van transport.

Brief van Karl Meijers aan zijn moeder

Verklaring De rechercheur van politie, P.H. Meijer, verklaart dat R.Kruimink gedurende de periode van 19 november tot 29 november in de politiegevangenis aan het hoofdbureau in bewaring is geweest. Datum: 1942-12-01 Plaats: Rotterdam

Verklaring De rechercheur van politie, P.H. Meijer, verklaart dat R.Kruimink gedurende de periode van 19 november tot 29 november in de politiegevangenis aan het hoofdbureau in bewaring is geweest. Datum: 1942-12-01 Plaats: Rotterdam

Verklaring van de politie betreffende P.H. Meijer

Interview met: Bruckenthal-Landau, Amalia&nbsp; Opgeschreven en vertaald door Mirjam Pinkhof-Waterman Onderwerp: religieuze Joden; Hachsjara, hulp aan behoeftigen; hulp bieden tijdens een transportnacht, verschillende anekdotes van deze nacht; ontslag uit kamp Westerbork.

Interview met: Bruckenthal-Landau, Amalia&nbsp; Opgeschreven en vertaald door Mirjam Pinkhof-Waterman Onderwerp: religieuze Joden; Hachsjara, hulp aan behoeftigen; hulp bieden tijdens een transportnacht, verschillende anekdotes van deze nacht; ontslag uit kamp Westerbork.

Interviewverslag van Amalia Bruckenthal-Landau

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 75 (Administratie en wachtkamer) Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-01

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 75 (Administratie en wachtkamer) Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-01

Plattegrond van aanzichten en doorsnede van barak 75 in woonoord Schattenberg

Van: Parijs, David en Rosa (ouders) Aan: Parijs, S. Plaats: trein Datum: 1943-05-23 Onderwerp: wij zijn naar Westerbork vertrokken Bijz.: op kaart geschreven staat: Vinder post deze kaart, dank u.

Van: Parijs, David en Rosa (ouders) Aan: Parijs, S. Plaats: trein Datum: 1943-05-23 Onderwerp: wij zijn naar Westerbork vertrokken Bijz.: op kaart geschreven staat: Vinder post deze kaart, dank u.

Briefkaart van David en Rosa Parijs vanuit de trein naar kamp Westerbork

Foto van Leopold Linder in de zandbak van de kleuterschool aan de Krugerlaan in Gouda.

Foto van Leopold Linder in de zandbak van de kleuterschool aan de Krugerlaan in Gouda.

Foto van Leopold Linder

Drie dubbele arbeiders- personeelswoningen&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:100

Drie dubbele arbeiders- personeelswoningen&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:100

Bouwtekening van de dubbele woningen voor het personeel van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Kwitantie Westerbork, kamp Datum: 1943-04-10 Ontvangen van Springer, J. een bedrag van negentien gulden en vijfentwintig cent. W.s. Lippmann en Rosenthal

Kwitantie Westerbork, kamp Datum: 1943-04-10 Ontvangen van Springer, J. een bedrag van negentien gulden en vijfentwintig cent. W.s. Lippmann en Rosenthal

Kwitantie van betaling door J. Springer

Ausweis Van: M.D. Zentrale Essenkartenstelle Aan: Boas, Esther Transportnummer: XXIV/7-816 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: heeft recht op een Essenkarte voor de Spezialküche.

Ausweis Van: M.D. Zentrale Essenkartenstelle Aan: Boas, Esther Transportnummer: XXIV/7-816 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: heeft recht op een Essenkarte voor de Spezialküche.

Ausweis van Esther Boas in Theresienstadt

Van: van Bergen, Chaja Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats:&nbsp;onbekend Datum: 1946-07-19 Onderwerp: ze ontving vandaag de enveloppe met kaarten; ze heeft al naar verschillende personen geschreven, alleen ze heeft geen postzegels; ze kan fietsen, ze was er overgelukkig mee…&nbsp;

Van: van Bergen, Chaja Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats:&nbsp;onbekend Datum: 1946-07-19 Onderwerp: ze ontving vandaag de enveloppe met kaarten; ze heeft al naar verschillende personen geschreven, alleen ze heeft geen postzegels; ze kan fietsen, ze was er overgelukkig mee…&nbsp;

Brief van Chaja van Bergen aan haar moeder vanuit Engeland

Foto van Marie Hammelburg

Briefkaart Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Abcoude Datum: 1943-06-27 Onderwerp: Henk is op vakantie. Hij heeft een pakketje opgestuurd naar zijn vrouw Stella, die in Westerbork verblijft.

Briefkaart Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Abcoude Datum: 1943-06-27 Onderwerp: Henk is op vakantie. Hij heeft een pakketje opgestuurd naar zijn vrouw Stella, die in Westerbork verblijft.

Briefkaart H. de Jong aan E. de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-12- Onderwerp: belevenissen

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-12- Onderwerp: belevenissen

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Wijhe

Brief Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-21 Onderwerp: Henk hoopt dat Stella na de lange treinreis goed in Westerbork is aangekomen. Hij hoopt haar gauw weer terug te zien. Morgen zal hij op de markt van alles voor haar kopen. Ook zal hij haar twee feuilletons en een zakbijbeltje opsturen. Ina is bij Henk langs geweest.

Brief Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-21 Onderwerp: Henk hoopt dat Stella na de lange treinreis goed in Westerbork is aangekomen. Hij hoopt haar gauw weer terug te zien. Morgen zal hij op de markt van alles voor haar kopen. Ook zal hij haar twee feuilletons en een zakbijbeltje opsturen. Ina is bij Henk langs geweest.

Brief van H. de Jong aan Estella de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Van: Heino (Henick) Zijtenfeld Aan: As, van Plaats: Trein Datum: 1944-02-25 Onderwerp: de kaart is de tweede uit de trein gegooide briefkaart. De schrijver hoopt dat deze briefkaart de familie Van As zal bereiken. De trein is Sappemeer gepasseerd. Het schrijven gaat moeilijk, het schud in de wagon.&nbsp;

Van: Heino (Henick) Zijtenfeld Aan: As, van Plaats: Trein Datum: 1944-02-25 Onderwerp: de kaart is de tweede uit de trein gegooide briefkaart. De schrijver hoopt dat deze briefkaart de familie Van As zal bereiken. De trein is Sappemeer gepasseerd. Het schrijven gaat moeilijk, het schud in de wagon.&nbsp;

Briefkaart van Heino Zijtenfeld aan Aad van As vanuit de trein gegooid

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-06 Onderwerp: het leven in het kamp is van transport naar transport. Er kwamen deze week transporten uit Amsterdam binnen, veel oude van dagen, op volgorde van het alfabet. De stemming in het kamp is die van onzekerheid, op basis van allerlei geruchten. Werner adviseert Stella wanneer haar positie in Amsterdam zwak is ze beter naar Westerbork kan komen. Werner positie in het kamp als oud-ingezetenen lijkt nog vrij zeker. Positie Stella's ouders volgens Werner onzeker. Stella zou hun kunnen helpen voorbereid te zijn op vertrek naar Westerbork, omdat velen het kamp binnenkomen, zonder iets bij zich te hebben; wat er in het kamp gebeurd beïnvloedt duidelijk de stemming, ook die van Werner.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-06 Onderwerp: het leven in het kamp is van transport naar transport. Er kwamen deze week transporten uit Amsterdam binnen, veel oude van dagen, op volgorde van het alfabet. De stemming in het kamp is die van onzekerheid, op basis van allerlei geruchten. Werner adviseert Stella wanneer haar positie in Amsterdam zwak is ze beter naar Westerbork kan komen. Werner positie in het kamp als oud-ingezetenen lijkt nog vrij zeker. Positie Stella's ouders volgens Werner onzeker. Stella zou hun kunnen helpen voorbereid te zijn op vertrek naar Westerbork, omdat velen het kamp binnenkomen, zonder iets bij zich te hebben; wat er in het kamp gebeurd beïnvloedt duidelijk de stemming, ook die van Werner.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Ausweiskarte Lager Westerbork Van: de Jong, Marcus Datum: 1943-09-29 Ingedeeld bij DB 4 Gr. 6 Bijz.: Barneveld

Ausweiskarte Lager Westerbork Van: de Jong, Marcus Datum: 1943-09-29 Ingedeeld bij DB 4 Gr. 6 Bijz.: Barneveld

Ausweiskarte van Marcus de Jong

Van: de ondercommandant van de Bewakingstroepen Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-25 Onderwerp: contact tussen een gedetineerde en zijn vrouw in de buurt van het Heidekamp. De NBS' er die het heeft toegestaan had geen dienst bij de groep waar het voorval plaatsvond. De gedetineerde is gestraft.

Van: de ondercommandant van de Bewakingstroepen Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-25 Onderwerp: contact tussen een gedetineerde en zijn vrouw in de buurt van het Heidekamp. De NBS' er die het heeft toegestaan had geen dienst bij de groep waar het voorval plaatsvond. De gedetineerde is gestraft.

Rapport over contact van een gedetineerde met zijn vrouw in de buurt van het Heidekamp

Van: Lager Westerbork Aan: Asscher-Pinkhof, Clara Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-04 Onderwerp: werkzaam in het kamp voor DB 10 als leerkracht.

Van: Lager Westerbork Aan: Asscher-Pinkhof, Clara Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-04 Onderwerp: werkzaam in het kamp voor DB 10 als leerkracht.

Arbeitskarte van Clara Asscher-Pinkhof in kamp Westerbork

Woning van de commandant van kamp Westerbork als decor van een transport Kamp Westerbork, 1942-1943 Het is niet duidelijk of het om een binnenkomend- of een vertrekkend transport gaat. De foto is gemaakt vanaf het voorterrein van de Kommandantur dat zich buiten het kampterrein bevindt.

Woning van de commandant van kamp Westerbork als decor van een transport Kamp Westerbork, 1942-1943 Het is niet duidelijk of het om een binnenkomend- of een vertrekkend transport gaat. De foto is gemaakt vanaf het voorterrein van de Kommandantur dat zich buiten het kampterrein bevindt.

Een binnenkomend- of uitgaand transport gefotografeerd in kamp Westerbork

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Datum: 1945-02-04&nbsp; Onderwerp: Uitwisselingstransport naar Zwitserland.

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Datum: 1945-02-04&nbsp; Onderwerp: Uitwisselingstransport naar Zwitserland.

Verklaring voor uitwisseling naar Zwitserland voor Aaron van leeven

Betreft: Plattegrond, aanzichten en doorsneden barak 4 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-01-31 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: Plattegrond, aanzichten en doorsneden barak 4 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-01-31 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Plattegrond met aanzichten en doorsneden van barak 4 in het woonoord Schattenberg

Legitimatiebewijs Van: Kruimink-van Dam, Saartje Plaats: Westerbork, kamp Aankomst in het kamp: 1942-10-13

Legitimatiebewijs Van: Kruimink-van Dam, Saartje Plaats: Westerbork, kamp Aankomst in het kamp: 1942-10-13

Legitimatiebewijs van Saartje Kruimink-van Dam

Kwitantie Afgegeven door Mr. IJ.H.M. Nijgh advocaat en procureur Datum: 1944-09-08

Kwitantie Afgegeven door Mr. IJ.H.M. Nijgh advocaat en procureur Datum: 1944-09-08

Kwitantie ontvangen van de heer Bouwens