In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Buijvoets&nbsp; Aan: Vries, de, Irma Sophie&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1945-06-14&nbsp; Onderwerp: Toestemming voor het voorgoed verlaten van het kamp.

Van: Buijvoets&nbsp; Aan: Vries, de, Irma Sophie&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1945-06-14&nbsp; Onderwerp: Toestemming voor het voorgoed verlaten van het kamp.

Verklaring voor Irma de Vries dat zij kamp Westerbork definitief mag verlaten

Burgemeester (kampoudste) (Benjamin) Murmelstein.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.

Burgemeester (kampoudste) (Benjamin) Murmelstein.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Manuscript geschreven door Fritz Tauber Zie voor deel 1 Do 639 Inv.nr. 7544 Onderwerp: einde baan in Nijmegen, onderduiken met hulp van een collega; op weg naar een onderduikplek; onderduiken bij een boer in Friesland; een slaapplek op een zolder; helpen in de huishouding en in de stal; gevaar voor ontdekking constant aanwezig; in juni 1944 moet het echtpaar Tauber wegens dreiging van verraad naar een ander adres. Er zal daarna nog een adres volgen tot de bevrijding.&nbsp;&nbsp;

Manuscript geschreven door Fritz Tauber Zie voor deel 1 Do 639 Inv.nr. 7544 Onderwerp: einde baan in Nijmegen, onderduiken met hulp van een collega; op weg naar een onderduikplek; onderduiken bij een boer in Friesland; een slaapplek op een zolder; helpen in de huishouding en in de stal; gevaar voor ontdekking constant aanwezig; in juni 1944 moet het echtpaar Tauber wegens dreiging van verraad naar een ander adres. Er zal daarna nog een adres volgen tot de bevrijding.&nbsp;&nbsp;

Manuscript van Fritz Tauber over onderduik in Friesland deel 2

Van: As, van, A. (jr.)&nbsp; Aan: Distributiekantoor Amsterdam&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1944-04-08&nbsp; Onderwerp: Mededeling dat Rog, S. ontslagen wordt met verzoek haar de nodige bescheiden ter hand te stellen.

Van: As, van, A. (jr.)&nbsp; Aan: Distributiekantoor Amsterdam&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1944-04-08&nbsp; Onderwerp: Mededeling dat Rog, S. ontslagen wordt met verzoek haar de nodige bescheiden ter hand te stellen.

Brief van Aad van As aan het distributiekantoor in Amsterdam vanuit kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. 1e luitenant Aan: de burgemeester van Hoogeveen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-20 Onderwerp: aantal in kamp aangetroffen woonwagens komen vermoedelijk uit Hoogeveen.&nbsp;

Van: Buijvoets, J.G. 1e luitenant Aan: de burgemeester van Hoogeveen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-20 Onderwerp: aantal in kamp aangetroffen woonwagens komen vermoedelijk uit Hoogeveen.&nbsp;

Brief en notitie van J. Buijvoets over de herkomst woonwagens in kamp Westerbork

Etenspan Het voorwerp is gebruikt in kamp Westerbork.

Etenspan Het voorwerp is gebruikt in kamp Westerbork.

Etenspan gebruikt in kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-15 Onderwerp: organisatieschema.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-15 Onderwerp: organisatieschema.

Schema van de organisatie in Interneringskamp Westerbork van J.G. Buijvoets

Van: Moeder Aan: Beste Jo en Lon Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-23 Onderwerp: Ontvangen brief uit Westerbork. Moeder begint zich zorgen te maken. Al iets gehoord van Abraham de Hoop van de Joodse Raad?

Van: Moeder Aan: Beste Jo en Lon Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-23 Onderwerp: Ontvangen brief uit Westerbork. Moeder begint zich zorgen te maken. Al iets gehoord van Abraham de Hoop van de Joodse Raad?

Brief van Naatje van Gelder aan haar zoon en schoondochter vanuit Amsterdam

Van: Langstadt, W. Aan: Frank, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: onbekend Onderwerp: bedankt voor de zending en hopen snel weer wat te horen…

Van: Langstadt, W. Aan: Frank, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: onbekend Onderwerp: bedankt voor de zending en hopen snel weer wat te horen…

Briefkaart van Wilhelm Langstadt aan Frau M. Frank vanuit kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Trein Datum: 1943-05-18 Onderwerp: Situatie in de trein. Een laatste levensteken vanuit een wagon. De trein telt volgens de schrijfster 50 wagons.&nbsp; Zie ook de op hetzelfde moment geschreven briefkaart van haar zus: inventarisnummer 0001-59&nbsp;

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Trein Datum: 1943-05-18 Onderwerp: Situatie in de trein. Een laatste levensteken vanuit een wagon. De trein telt volgens de schrijfster 50 wagons.&nbsp; Zie ook de op hetzelfde moment geschreven briefkaart van haar zus: inventarisnummer 0001-59&nbsp;

Briefkaart van Henriette van Hoorn aan de fam. Medema vanuit de trein

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Vluchtelingenkamp&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1940-01-29&nbsp; Onderwerp: Plan beplanting Vluchtelingenkamp.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Vluchtelingenkamp&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1940-01-29&nbsp; Onderwerp: Plan beplanting Vluchtelingenkamp.

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp

Groote barak: No. 55-73; No. 81-85. Schaal 1 : 300

Groote barak: No. 55-73; No. 81-85. Schaal 1 : 300

Architekttekening

Onderwerp: gesloten huwelijk van het echtpaar Blat-Neumann met als getuigen Bodenheimer en Dr. Heinemann en de uitvoering door opperrabbijn Levisson.&nbsp;

Onderwerp: gesloten huwelijk van het echtpaar Blat-Neumann met als getuigen Bodenheimer en Dr. Heinemann en de uitvoering door opperrabbijn Levisson.&nbsp;

Bericht over een gesloten huwelijk in kamp Westerbork

Van: Jannie, Ies en Elly&nbsp; Aan: Veer, familie Plaats: Datum: 1942 Onderwerp: de situatie is verschrikkelijk; ophalen van de baby, in dat geval kunnen ze zich misschien redden; iemand meenemen om ook al het goed van het kind mee te kunnen nemen; ze zullen hun woning gaan verlaten…

Van: Jannie, Ies en Elly&nbsp; Aan: Veer, familie Plaats: Datum: 1942 Onderwerp: de situatie is verschrikkelijk; ophalen van de baby, in dat geval kunnen ze zich misschien redden; iemand meenemen om ook al het goed van het kind mee te kunnen nemen; ze zullen hun woning gaan verlaten…

Brief van Jannie, Ies en Elly aan de familie Veer

Van: Stodel, Max&nbsp; Aan: Stodel, Jacob&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-07-25 Onderwerp: In de Schouwburg moeten wachten op het &nbsp;transport naar Westerbork, bij aankomst werden mannen en vrouwen van elkaar gescheiden Als ze weggaan, komen ze weer bij elkaar. Westerbork is een groot dorp 4- tot 5000 mensen. Er wordt gezegd dat de getrouwden in Duitsland bij elkaar blijven. Voor die paar dagen slapen de mensen in barakken met &nbsp;zalen met zo'n 200 personen op bedden van driehoog. In de barak zijn ze samen met Jannie Bonewit en haar man…

Van: Stodel, Max&nbsp; Aan: Stodel, Jacob&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-07-25 Onderwerp: In de Schouwburg moeten wachten op het &nbsp;transport naar Westerbork, bij aankomst werden mannen en vrouwen van elkaar gescheiden Als ze weggaan, komen ze weer bij elkaar. Westerbork is een groot dorp 4- tot 5000 mensen. Er wordt gezegd dat de getrouwden in Duitsland bij elkaar blijven. Voor die paar dagen slapen de mensen in barakken met &nbsp;zalen met zo'n 200 personen op bedden van driehoog. In de barak zijn ze samen met Jannie Bonewit en haar man…

Brief van Max Stodel aan Jacob Stodel vanuit kamp Westerbork

Proclamatie van D.D. Eisenhower (opperbevelhebber van de Geallieerde strijdkrachten in Europa) Betreft bevrijding Nederland Deze proclamaties kwamen ook in het bezit van bevrijdde kampgevangenen in kamp Westerbork.

Proclamatie van D.D. Eisenhower (opperbevelhebber van de Geallieerde strijdkrachten in Europa) Betreft bevrijding Nederland Deze proclamaties kwamen ook in het bezit van bevrijdde kampgevangenen in kamp Westerbork.

Proclamatie van D.D. Eisenhower over de bevrijding van Nederland

Van: Directeur Staatsbosbeheer Aan: Hoofd afdeling Boswezen en Jacht Plaats: Utrecht Datum: 1948-12-10 Onderwerp: de verharde weg door het kamp is weer ter beschikking gekomen voor het rijdend verkeer. Dit door opheffing van het Interneringskamp.

Van: Directeur Staatsbosbeheer Aan: Hoofd afdeling Boswezen en Jacht Plaats: Utrecht Datum: 1948-12-10 Onderwerp: de verharde weg door het kamp is weer ter beschikking gekomen voor het rijdend verkeer. Dit door opheffing van het Interneringskamp.

Brief van de directeur van Staatsbosbeheer aan het hoofd van de afdeling Boswezen en Jacht

Van: Overste, L. Aan: geachte heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-10 Onderwerp: schrijfdag, de vrouw van de schrijver bevindt zich nog in Amsterdam; af en toe smokkelen van brieven; informatie over familieleden, Meintje geholpen met haar bagage toen zij op transport moest gaan. Ze was zeer nerveus. Ze wees op de bagage van A.B.. De schrijver wilde deze spullen in bewaring nemen, echter dat mocht niet. De bagage is terecht gekomen bij de Fürsorge. De schijver heeft wel het persoonsbewijs van A.B en zal het aan hem overhandigen als hij binnenkomt, al zal dat lastig zijn vanwege zijn korte verblijf in het kamp als strafgeval en isolatie; De schrijver geeft aan dat Meintje vertelde het in de gevangenis beter gehad te hebben dan in het kamp. Hij weet niet of ze in de gevangenis verhoord is. Hij heeft Meintje geholpen met het dragen van de bagage, totdat hem gezegd werd hiermee te stoppen en werd gedreigd dat hij zelf op transport zou gaan. Het lopen naar de trein is ongeveer 15 minuten. Meintjes zus Cato is ook al doorgestuurd. Leendert kan haar dus niets vragen over Meintje.

Van: Overste, L. Aan: geachte heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-10 Onderwerp: schrijfdag, de vrouw van de schrijver bevindt zich nog in Amsterdam; af en toe smokkelen van brieven; informatie over familieleden, Meintje geholpen met haar bagage toen zij op transport moest gaan. Ze was zeer nerveus. Ze wees op de bagage van A.B.. De schrijver wilde deze spullen in bewaring nemen, echter dat mocht niet. De bagage is terecht gekomen bij de Fürsorge. De schijver heeft wel het persoonsbewijs van A.B en zal het aan hem overhandigen als hij binnenkomt, al zal dat lastig zijn vanwege zijn korte verblijf in het kamp als strafgeval en isolatie; De schrijver geeft aan dat Meintje vertelde het in de gevangenis beter gehad te hebben dan in het kamp. Hij weet niet of ze in de gevangenis verhoord is. Hij heeft Meintje geholpen met het dragen van de bagage, totdat hem gezegd werd hiermee te stoppen en werd gedreigd dat hij zelf op transport zou gaan. Het lopen naar de trein is ongeveer 15 minuten. Meintjes zus Cato is ook al doorgestuurd. Leendert kan haar dus niets vragen over Meintje.

Brief van Leendert Overste aan J. Adelaar vanuit kamp Westerbork

Kampgeld Plaats: Theresienstadt 20 Kronen 003703 Uitgegeven: 1943-01-01

Kampgeld Plaats: Theresienstadt 20 Kronen 003703 Uitgegeven: 1943-01-01

Kampgeld Theresienstadt 20 kronen

Van: de commandant Aan: de commandant der binnenbewaking Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-07 Onderwerp: mogelijkheid voor schoenreparaties voor bewakers van de Binnenlands Strijdkrachten en de marechaussee.

Van: de commandant Aan: de commandant der binnenbewaking Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-07 Onderwerp: mogelijkheid voor schoenreparaties voor bewakers van de Binnenlands Strijdkrachten en de marechaussee.

Mededeling van de commandant aan de commandant binnenbewaking

Van: Informatiebureau van het Ned. Rode Kruis&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1946 - 1947&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens van verschillende familieleden, die niet altijd kloppen (brieven uit 1946).

Van: Informatiebureau van het Ned. Rode Kruis&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1946 - 1947&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens van verschillende familieleden, die niet altijd kloppen (brieven uit 1946).

Brief van Informatiebureau van het Ned. Rode Kruis aan A. Coelingh-Barnstijn

Van: Stern, Maurits Aan: Beuzemaker, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01 Onderwerp: bedankje voor pakketten en deken.

Van: Stern, Maurits Aan: Beuzemaker, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01 Onderwerp: bedankje voor pakketten en deken.

Briefkaart van Maurits Stern aan de familie beuzemaker vanuit kamp Westerbork

Personen