In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Afkomstig van het registratiebureau Lager Westerbork&nbsp; Van: Slager, Jochem&nbsp; Datum: 1942-10-29&nbsp; Betreft: vrijstelling van transport van 2-11-1942. Met stempel van ondercommandant 'de Haan'.

Afkomstig van het registratiebureau Lager Westerbork&nbsp; Van: Slager, Jochem&nbsp; Datum: 1942-10-29&nbsp; Betreft: vrijstelling van transport van 2-11-1942. Met stempel van ondercommandant 'de Haan'.

Bewijs van vrijstelling van transport voor Jochem Slager

Arbeitskarte Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-10 Gerzon is ingedeeld bij DB 2 Gruppe 8 Garage, barak 76.

Arbeitskarte Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-10 Gerzon is ingedeeld bij DB 2 Gruppe 8 Garage, barak 76.

Arbeitskarte van Sigbert Gerzon in kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er lift mee.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er lift mee.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Aan: Magnus, Simon Datum: 1944 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: zich melden op een verzamelplaats aan de Lange Strasse 5 in verband met een transport. Mee te nemen bagage is beperkt.

Aan: Magnus, Simon Datum: 1944 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: zich melden op een verzamelplaats aan de Lange Strasse 5 in verband met een transport. Mee te nemen bagage is beperkt.

Mededeling zich te melden in verband met een transport in Theresienstadt

Van: Leefsma-Hammelburg, Anna Aan: Hammelburg, S, familie Plaats: de trein (poststempel Groningen) Datum: 1943-07-13 Onderwerp: 'Zoo je ziet is het onverhoopte gebeurd. De spanning was onverdraaglijk. We gaan nu naar het onbekende… (weinig vertrouwen in de toekomst) Op de kantlijn: 'We zitten in de trein, nachtmerrie. Op de achterkant: ‘Vinder gelieve te posten’&nbsp;

Van: Leefsma-Hammelburg, Anna Aan: Hammelburg, S, familie Plaats: de trein (poststempel Groningen) Datum: 1943-07-13 Onderwerp: 'Zoo je ziet is het onverhoopte gebeurd. De spanning was onverdraaglijk. We gaan nu naar het onbekende… (weinig vertrouwen in de toekomst) Op de kantlijn: 'We zitten in de trein, nachtmerrie. Op de achterkant: ‘Vinder gelieve te posten’&nbsp;

Briefkaart van Anna Leefsma-Hammelburg aan de familie S. Hammelburg vanuit de trein gegooid

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeling Expositur Aan: Gassmann-Baumann, Inge Datum: 1942-07-10 Onderwerp: Inge is geplaatst op de oproep van Heinrich. De twee personen worden als getrouwd beschouwd (huwelijk was twee dagen ervoor).

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeling Expositur Aan: Gassmann-Baumann, Inge Datum: 1942-07-10 Onderwerp: Inge is geplaatst op de oproep van Heinrich. De twee personen worden als getrouwd beschouwd (huwelijk was twee dagen ervoor).

Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeling Expositur voor Inge Gassmann-Baumann

Van: het Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Aan: van Dam, B.H.A.&nbsp; Plaats: Den Haag Datum: 1946-07-25 Onderwerp: inlichtingen over het lot van het gezin Gans.

Van: het Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Aan: van Dam, B.H.A.&nbsp; Plaats: Den Haag Datum: 1946-07-25 Onderwerp: inlichtingen over het lot van het gezin Gans.

Brief van het Rode Kruis met inlichtingen over het gezin Gans

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 56

Sonder-Ausweis Schlachter, Herbert, 18-1-20, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis Schlachter, Herbert, 18-1-20, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Herbert Schlachter

Van: Walter, Kurt Plaats: Westerbork, kamp Voor dienst bij transport (binnenkomende- en uitgaande transporten); Palestina-vrijstelling.

Van: Walter, Kurt Plaats: Westerbork, kamp Voor dienst bij transport (binnenkomende- en uitgaande transporten); Palestina-vrijstelling.

Ausweiskarte van Kurt Walter in kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-21 Onderwerp: bewakers van het binnenkomende transport uit Vught; kampgevangenen uit Vught springen uit de wagon.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-21 Onderwerp: bewakers van het binnenkomende transport uit Vught; kampgevangenen uit Vught springen uit de wagon.

Van: Koppelen-Liebermann, van, Vrouwtje Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-03 Betreft oproep tot verschijnen in de Grote Zaal met medebrenging van de Ausweiskarte.&nbsp; Zij kreeg tijdens deze bijeenkomst te horen dat zij voorlopig in kamp Westerbork kon blijven.

Van: Koppelen-Liebermann, van, Vrouwtje Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-03 Betreft oproep tot verschijnen in de Grote Zaal met medebrenging van de Ausweiskarte.&nbsp; Zij kreeg tijdens deze bijeenkomst te horen dat zij voorlopig in kamp Westerbork kon blijven.

Ausweiskarte van Vrouwtje van Koppelen-Liebermann

Afkomstig van het registratiebureau&nbsp; Van: Slager, Jochem Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-02&nbsp; Betreft: terugstelling van transport van 2-11-1942

Afkomstig van het registratiebureau&nbsp; Van: Slager, Jochem Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-02&nbsp; Betreft: terugstelling van transport van 2-11-1942

Van: Barnstijn, M. (Sientje) Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-03-17&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; drukte, schrijven, transporten en machtiging voor pensioen, geregeld van notaris Schaap van de Joodse Raad in kamp Westerbork, deel van dit pensioen nodig, de rest kan op het spaarbankboekje; zoon Gustaaf is niet in kamp Westerbork geregistreerd. mogelijk is hij nog in Holland of naar kamp Amersfoort gegaan; probeer nog spullen uit het huis te halen, foto's brieven…; zoek contact met Leo van Emden. Hij regelt pakketjes en geldzendingen voor zijn moeder in het kamp.

Van: Barnstijn, M. (Sientje) Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-03-17&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; drukte, schrijven, transporten en machtiging voor pensioen, geregeld van notaris Schaap van de Joodse Raad in kamp Westerbork, deel van dit pensioen nodig, de rest kan op het spaarbankboekje; zoon Gustaaf is niet in kamp Westerbork geregistreerd. mogelijk is hij nog in Holland of naar kamp Amersfoort gegaan; probeer nog spullen uit het huis te halen, foto's brieven…; zoek contact met Leo van Emden. Hij regelt pakketjes en geldzendingen voor zijn moeder in het kamp.

Brief van Sientje Barnstijn-van den Berg aan haar dochter vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de vliegtuigsloperij. Op de achtergrond is een lorrie, het smalspoor en barak 107 te zien.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de vliegtuigsloperij. Op de achtergrond is een lorrie, het smalspoor en barak 107 te zien.

Eten halen.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Man met wandelstok en etenspannetje.

Eten halen.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Man met wandelstok en etenspannetje.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Sonder-Ausweis Sternheim, Karl, 31-10-03, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis Sternheim, Karl, 31-10-03, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Karl Sternheim

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-08-25, No. 46&nbsp; Inhoud: verlof; nieuw Dienstbereich (DB 12 - Besondere Lagerwerkstätten)

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-08-25, No. 46&nbsp; Inhoud: verlof; nieuw Dienstbereich (DB 12 - Besondere Lagerwerkstätten)

Lagerbefehl No. 46

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: in het kamp gemaakte speelgoedbeestjes van stof.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: in het kamp gemaakte speelgoedbeestjes van stof.

Sonder-Ausweis&nbsp; Van Dam, Leman, 18-3-12, B12 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig bis auf Weiteres

Sonder-Ausweis&nbsp; Van Dam, Leman, 18-3-12, B12 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig bis auf Weiteres

Sonderausweis van Leman van Dam

Van: Asscher, Judith&nbsp; Afgegeven te Westerbork, 1943-04-27&nbsp; Groep Ordonanz DB 2 Opmerking: op de achterzijde staat een afscheidsgroet.

Van: Asscher, Judith&nbsp; Afgegeven te Westerbork, 1943-04-27&nbsp; Groep Ordonanz DB 2 Opmerking: op de achterzijde staat een afscheidsgroet.

Arbeitskarte van Judith Asscher

Arbeitskarte&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Van: Mendels, Judica&nbsp; Datum: 1944-10-06 Barackendienst&nbsp;

Arbeitskarte&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Van: Mendels, Judica&nbsp; Datum: 1944-10-06 Barackendienst&nbsp;

Arbeitskarte van Judica Mendels

Bevestiging dat Tabaksblatt, S. vanwege werkzaamheden het gebouw Rathausgasse 19 mag betreden. Van: Meijers, E.M., prof Aan: Tabaksblatt, S. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945

Bevestiging dat Tabaksblatt, S. vanwege werkzaamheden het gebouw Rathausgasse 19 mag betreden. Van: Meijers, E.M., prof Aan: Tabaksblatt, S. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945

Bewijs voor het mogen betreden van een gebouw in Theresienstadt vanwege werkzaamheden

Van: Haren, van, J.J. Aan: dames Polak en Zonneveld Plaats: Leiden Datum: 1945-06-26 Onderwerp: verontschuldiging voor nog niet op bezoek gekomen; omstandigheden; nog geld verschuldigd

Van: Haren, van, J.J. Aan: dames Polak en Zonneveld Plaats: Leiden Datum: 1945-06-26 Onderwerp: verontschuldiging voor nog niet op bezoek gekomen; omstandigheden; nog geld verschuldigd

Brief van J.J. van Haren aan de dames Polak en Zonneveld

Van: Schrijver, N. Datum: 1943-09-29 (datum van verstrekking) Plaats: Westerbork, kamp Bijz.: met bemerkungen Barneveld, Vorlaufig zurueckgestellt

Van: Schrijver, N. Datum: 1943-09-29 (datum van verstrekking) Plaats: Westerbork, kamp Bijz.: met bemerkungen Barneveld, Vorlaufig zurueckgestellt

Ausweiskarte van N. Schrijver

Van: Guenther, SS-Sturmbahnfuehrer Berlijn&nbsp; Aan: Bureau Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD Den Haag Plaats: Berlijn&nbsp; Datum: 1943-10-21&nbsp; Onderwerp: Deportatie van gedoopte Joden de Barneveld-groep naar Bergen-Belsen.

Van: Guenther, SS-Sturmbahnfuehrer Berlijn&nbsp; Aan: Bureau Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD Den Haag Plaats: Berlijn&nbsp; Datum: 1943-10-21&nbsp; Onderwerp: Deportatie van gedoopte Joden de Barneveld-groep naar Bergen-Belsen.

Telexbericht over de deportatie van gedoopte Joden en Barnevelders naar Bergen-Belsen

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: uitstalling van speelgoed gemaakt in de speelgoedmakerij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: uitstalling van speelgoed gemaakt in de speelgoedmakerij.

Lagerbefehl No. 26&nbsp; Datum: 1943-04-19&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Verbeurdverklaringsbeschikkingen van Salomon Bosman, J. A. Kemp en Isaac Plas.

Lagerbefehl No. 26&nbsp; Datum: 1943-04-19&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Verbeurdverklaringsbeschikkingen van Salomon Bosman, J. A. Kemp en Isaac Plas.

Lagerbefehl No. 26

Van: Polak, Gerard&nbsp; Aan: Lieve broer (Salomon) Plaats: Vught, kamp Datum:&nbsp;1943-10-18 Onderwerp: Bericht van overlijden vader en beschrijving situatie van vader sinds zijn verblijf in kamp Vught; valse hoop.

Van: Polak, Gerard&nbsp; Aan: Lieve broer (Salomon) Plaats: Vught, kamp Datum:&nbsp;1943-10-18 Onderwerp: Bericht van overlijden vader en beschrijving situatie van vader sinds zijn verblijf in kamp Vught; valse hoop.

Brief van Gerard Polak aan zijn broer Salomon vanuit kamp Vught

Het bouwen van drie barakken Bestrating en beplanting Schattenberg Schaal: 1:200 Datum: 1959

Het bouwen van drie barakken Bestrating en beplanting Schattenberg Schaal: 1:200 Datum: 1959

Plattegrond met te bouwen barakken, bestrating en beplanting

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: dagrapport van 15 april 1946, afdeling bureau Dienst Uitvoering Werken. Over werkzaamheden die doorgedetineerden zijn verricht in en buiten het kamp; aantal dagen en aantal werkkrachten.

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: dagrapport van 15 april 1946, afdeling bureau Dienst Uitvoering Werken. Over werkzaamheden die doorgedetineerden zijn verricht in en buiten het kamp; aantal dagen en aantal werkkrachten.

Rapport van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over door gedetineerden verrichte werkzaamheden

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: zicht op het perron en de trein die klaarstaat voor vertrek; Ordungspolizei; Joodse ordedienst; kampgevangenen die werkzaam zijn voor het transport of om een andere reden toestemming hebben zich op het perron te begeven. Daarnaast zoeken kampgevangenen nog naar een plek in de trein.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: zicht op het perron en de trein die klaarstaat voor vertrek; Ordungspolizei; Joodse ordedienst; kampgevangenen die werkzaam zijn voor het transport of om een andere reden toestemming hebben zich op het perron te begeven. Daarnaast zoeken kampgevangenen nog naar een plek in de trein.

Transport. Twee oudere mensen (een man en een vrouw) zitten in een wagon te wachten op het vertrek van de deportatietrein. Kamp Westerbork, 1944-05-19 Still van een opname uit de Westerborkfilm

Transport. Twee oudere mensen (een man en een vrouw) zitten in een wagon te wachten op het vertrek van de deportatietrein. Kamp Westerbork, 1944-05-19 Still van een opname uit de Westerborkfilm

Man en een vrouw zittend in een wagon, wachtend op het vertrek uit kamp Westerbork

Van: Marianne Aan: Catootje Booij Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-30 Onderwerp: bedankje voor snoep, spel en boek; weersomstandigheden&nbsp;

Van: Marianne Aan: Catootje Booij Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-30 Onderwerp: bedankje voor snoep, spel en boek; weersomstandigheden&nbsp;

Briefkaart van Marianne Heijmann aan Catootje Booij vanuit kamp Westerbork

Personen