In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-15 Onderwerp: organisatieschema.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-15 Onderwerp: organisatieschema.

Schema van de organisatie in Interneringskamp Westerbork van J.G. Buijvoets

Programma Programma van de Buhne Lager Westerbork, maart 1944 Bunter Abend Met Otto Aurich, Jetty Cantor, Max Ehrlich, Franz Engel, Liesl Frank, Johnny en Jones, Esther Philipse, Mara Rosen, Willy Rosen en Erich Ziegler.

Programma Programma van de Buhne Lager Westerbork, maart 1944 Bunter Abend Met Otto Aurich, Jetty Cantor, Max Ehrlich, Franz Engel, Liesl Frank, Johnny en Jones, Esther Philipse, Mara Rosen, Willy Rosen en Erich Ziegler.

Programma van de Buhne Lager Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-23 Onderwerp: mogen 2x in de maand een brief schrijven en vier ontvangen; pakje met pakpapier, lege doosjes en bussen retour gestuurd; Sal en zijn vrouw zijn vanmorgen vertrokken; tante ligt nog in het ziekenhuis, barak waarin ze ligt is niet te bezoeken vanwege een difterie-geval; de familie Hes is ook aangekomen; groot deel van de kampbewoners zal naar kamp Vught worden overgebracht; enkele brieven uit Birkenau en Monowitz binnengekomen, de omstandigheden lijken goed, maar waarom geen berichten van de vele anderen die zijn doorgestuurd; in het kamp zijn de mensen op allerlei manieren gekleed, velen zijn schamel gekleed, anderen dragen praktische kleren; schoeisel is belangrijk, voor het werk dragen de meeste mensen klompen of laarzen, met gewone schoenen zou je gauw natte voeten krijgen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-23 Onderwerp: mogen 2x in de maand een brief schrijven en vier ontvangen; pakje met pakpapier, lege doosjes en bussen retour gestuurd; Sal en zijn vrouw zijn vanmorgen vertrokken; tante ligt nog in het ziekenhuis, barak waarin ze ligt is niet te bezoeken vanwege een difterie-geval; de familie Hes is ook aangekomen; groot deel van de kampbewoners zal naar kamp Vught worden overgebracht; enkele brieven uit Birkenau en Monowitz binnengekomen, de omstandigheden lijken goed, maar waarom geen berichten van de vele anderen die zijn doorgestuurd; in het kamp zijn de mensen op allerlei manieren gekleed, velen zijn schamel gekleed, anderen dragen praktische kleren; schoeisel is belangrijk, voor het werk dragen de meeste mensen klompen of laarzen, met gewone schoenen zou je gauw natte voeten krijgen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-22 Onderwerp: schrijven is lastig vanwege beperkingen, het vinden van een rustige plek en het werk (kolen lossen, doodop); over Stella en Werner; mogelijk op 9 of 16 februari naar Amsterdam; bij aankomst in Amsterdam direct naar de Joodse Raad en daarna naar zijn broer Herbert, weer naar de Joodse Raad en daarna een mogelijkheid om Stella te ontmoeten; de volgende dag naar de Vreemdelingendienst en weer de Joodse Raad….; zorg voor ouders Stella; binnengekomen transport kwam uit Zaandam, er kwamen ook Nederlandse Joden binnen, die naar een werkkamp in de buurt werden doorgestuurd. &nbsp; &nbsp;&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-22 Onderwerp: schrijven is lastig vanwege beperkingen, het vinden van een rustige plek en het werk (kolen lossen, doodop); over Stella en Werner; mogelijk op 9 of 16 februari naar Amsterdam; bij aankomst in Amsterdam direct naar de Joodse Raad en daarna naar zijn broer Herbert, weer naar de Joodse Raad en daarna een mogelijkheid om Stella te ontmoeten; de volgende dag naar de Vreemdelingendienst en weer de Joodse Raad….; zorg voor ouders Stella; binnengekomen transport kwam uit Zaandam, er kwamen ook Nederlandse Joden binnen, die naar een werkkamp in de buurt werden doorgestuurd. &nbsp; &nbsp;&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Gelder, van, Abraham&nbsp; Onderwerp: ontvangen van brief, als zijn vrouw weg is dan doorsturen naar een ander adres. Datum: 1942-11

Van: Gelder, van, Abraham&nbsp; Onderwerp: ontvangen van brief, als zijn vrouw weg is dan doorsturen naar een ander adres. Datum: 1942-11

Brief van Abraham van Gelder over doorsturen van berichten naar een ander adres

Naoorlogse Rechtspleging

Naoorlogse Zuivering

Van: Tauber, Fritz Israel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-20 Vrijgelaten op grond van: Fernmündliche anweisung der Zentralstelle für jüdische auswanderung, Amsterdam

Van: Tauber, Fritz Israel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-20 Vrijgelaten op grond van: Fernmündliche anweisung der Zentralstelle für jüdische auswanderung, Amsterdam

Vrijlatingsbewijs voor Fritz Tauber

Van: Visser, A. Aan: Visser, E., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: Bagage, lijstje van Joodsche Raad. Met stempel Joodsche Raad voor Amsterdam afd. Expositur. Visser is in afwachting van transport naar Westerbork.

Van: Visser, A. Aan: Visser, E., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: Bagage, lijstje van Joodsche Raad. Met stempel Joodsche Raad voor Amsterdam afd. Expositur. Visser is in afwachting van transport naar Westerbork.

Briefkaart van A. Visser aan E. Visser vanuit kamp Westerbork

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1942-11-05 Onderwerp: Zwitsers consulaat; levensmiddelen voor Westerbork; sperr-stempels; permanente reisvergunningen; ontruiming woningen na verkoop; sperrung van reserveofficieren van het Nederlandse leger heeft geen kans van slagen; verkoop van huizen toebehorend aan Joden met vier Portugese grootouders.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1942-11-05 Onderwerp: Zwitsers consulaat; levensmiddelen voor Westerbork; sperr-stempels; permanente reisvergunningen; ontruiming woningen na verkoop; sperrung van reserveofficieren van het Nederlandse leger heeft geen kans van slagen; verkoop van huizen toebehorend aan Joden met vier Portugese grootouders.

Bulletin nummer 19 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Groepsfoto Op weg naar het repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg), lunch in Hoevelaken Datum: 1950-07 &nbsp;V.l.n.r. achter: grootmoeder Nora van Wijk, Erna, moeder Nora Thörig-van Wijk en Joop&nbsp; Voor: Gerda en George

Groepsfoto Op weg naar het repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg), lunch in Hoevelaken Datum: 1950-07 &nbsp;V.l.n.r. achter: grootmoeder Nora van Wijk, Erna, moeder Nora Thörig-van Wijk en Joop&nbsp; Voor: Gerda en George

Foto van de familie Thörig op weg naar Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg)