In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Minny Cats is na aankomst in Sobibor geselecteerd als dwangarbeidster. Zij is daags voor 14 oktober 1943, de dag van de opstand van de gevangenen, nog in leven. Jules Schelvis, schrijft in zijn boek 'Vernietigingskamp Sobibor' (Amsterdam 2008)op pag. 187 het volgende: "De Tjech Kurt Thomas, die in het laatste stadium bij de voorbereidingen werd betrokken, heeft tegenover het Nederlandse meisje Minny Cats uit Haarlem, met wie hij bevriend was geraakt, zijn geheimhoudingsplicht niet geschonden. Wel had hij haar gezegd dat ze hoge laarzen aan moest trekken, omdat de weersomstandigheden, naar hij loog, slechter zouden worden. Hij had gehoopt dat zij, op het moment van de opstand, naar Lager I zou gaan om samen met hem te vluchten. Een paar dagen voor de opstand had ze Kurt gevraagd of ze ooit het kamp nog eens zouden verlaten. Hij antwoordde haar: 'Mijn verstand zegt nee, maar mijn hart zegt ja'. Omdat hij echter geen duidelijke afspraak met haar had gemaakt hebben ze elkaar niet meer getroffen. Ze heeft de opstand niet overleefd.

Van: Schrijver, N. Datum: 1943-09-29 (datum van verstrekking) Plaats: Westerbork, kamp Bijz.: met bemerkungen Barneveld, Vorlaufig zurueckgestellt

Van: Schrijver, N. Datum: 1943-09-29 (datum van verstrekking) Plaats: Westerbork, kamp Bijz.: met bemerkungen Barneveld, Vorlaufig zurueckgestellt

Ausweiskarte van N. Schrijver

Van: Eaton, Joseph Aan: Goldschmidt, Leon Datum: 1945-06 Onderwerp: het gaat goed met de familie Magnus. Ongerustheid is niet nodig. Voorlopig geen pakketjes meer sturen. Eaton stuurde dit telegram aan familie, nadat hij een brief uit Theresienstadt van het gezin Magnus had ontvangen. Later is (Joseph) Joe naar Theresienstadt gegaan. De familie Magnus had Theresienstadt toen al mogen verlaten.

Van: Eaton, Joseph Aan: Goldschmidt, Leon Datum: 1945-06 Onderwerp: het gaat goed met de familie Magnus. Ongerustheid is niet nodig. Voorlopig geen pakketjes meer sturen. Eaton stuurde dit telegram aan familie, nadat hij een brief uit Theresienstadt van het gezin Magnus had ontvangen. Later is (Joseph) Joe naar Theresienstadt gegaan. De familie Magnus had Theresienstadt toen al mogen verlaten.

Telegram van Joseph Eaton aan Leon Goldschmidt vanuit Duitsland

Situatie van het woonoord in de naaste toekomst Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1965-07-12&nbsp; Overgang Schattenberg - Radiosterrenwacht. Aangegeven de barakken die hun functie zullen blijven behouden, barakken die zijn verwijderd of verwijderd zullen worden of in het woonoord een andere bestemming zullen krijgen.

Situatie van het woonoord in de naaste toekomst Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1965-07-12&nbsp; Overgang Schattenberg - Radiosterrenwacht. Aangegeven de barakken die hun functie zullen blijven behouden, barakken die zijn verwijderd of verwijderd zullen worden of in het woonoord een andere bestemming zullen krijgen.

Plattegrond van het woonoord Schattenberg in 1965

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een Illustratie van Leo Kok in de brief 'Ergens in Nederland'

Van:&nbsp; Aan: Lieve L. en M.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-26&nbsp; Onderwerp: sperre; geld; omstandigheden; bij elkaar blijven en 120.000 sper.

Van:&nbsp; Aan: Lieve L. en M.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-26&nbsp; Onderwerp: sperre; geld; omstandigheden; bij elkaar blijven en 120.000 sper.

Brief van een onbekende aan M. en L. vanuit kamp Westerbork

Van: Visser, J. Aan: Visser, A. Plaats: Bussum Datum: 1942-08-14 Onderwerp: Sterkte met verblijf in Westerbork (Asser Visser zit in barak 3a, bed 67, Kamp Westerbork). Betreft een brief en briefkaartje in zelfde enveloppe Bijbehorende enveloppe: 8515-06-1

Van: Visser, J. Aan: Visser, A. Plaats: Bussum Datum: 1942-08-14 Onderwerp: Sterkte met verblijf in Westerbork (Asser Visser zit in barak 3a, bed 67, Kamp Westerbork). Betreft een brief en briefkaartje in zelfde enveloppe Bijbehorende enveloppe: 8515-06-1

Brief van J. Visser aan A. Visser vanuit Bussum

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Luitenant Kolonel Eerstaanwezend Ingenieur Plaats: Assen Datum: 1949-10-29 Onderwerp: schietbanen kamp Schattenberg, ontwerp en aanleg, afstemming en compensatie.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Luitenant Kolonel Eerstaanwezend Ingenieur Plaats: Assen Datum: 1949-10-29 Onderwerp: schietbanen kamp Schattenberg, ontwerp en aanleg, afstemming en compensatie.

Brief van Houtvester Assen aan lt. Kol. Ir. van de Genie in Groningen

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Onderwerp: inentingskaart in Theresienstadt.

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Onderwerp: inentingskaart in Theresienstadt.

Verklaring van het Gesundheitswesen in Theresienstadt over inentingen van Aron van Leeven

Bezoekvergunning Betreft een vergunning verleent om Meijer Stad in de gevangenis van Scheveningen te komen bezoeken Datum: 1944-06-17

Bezoekvergunning Betreft een vergunning verleent om Meijer Stad in de gevangenis van Scheveningen te komen bezoeken Datum: 1944-06-17

Vergunning voor bezoek aan Meijer Stad

Van: behandelende arts&nbsp; Aan: Plaats: Lübeck&nbsp; Datum: 1945-06-25&nbsp; Onderwerp: verklaring fysieke conditie van Bob Cahen, die uit Oraniënburg is geëvacueerd en in Lübeck vanaf 13 mei 1945 werd behandeld.

Van: behandelende arts&nbsp; Aan: Plaats: Lübeck&nbsp; Datum: 1945-06-25&nbsp; Onderwerp: verklaring fysieke conditie van Bob Cahen, die uit Oraniënburg is geëvacueerd en in Lübeck vanaf 13 mei 1945 werd behandeld.

Brief van arts met beschrijving fysieke toestand van Bob Cahen na verschillende kampen te hebben overleefd.

Van: Piet (Eliazer Duizend)&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum: 1943-08-13&nbsp; Onderwerp: Transport naar Westerbork. De schrijver heeft acht weken in de gevangenis aan de Amstelveenseweg gezeten met zeven man in een cel. Hij is via de Joodse Schouwburg &nbsp;als strafgeval op weg naar kamp Westerbork. Hij zal zo lang mogelijk in Holland proberen te blijven. Hij hoopt zijn vrouw en kinderen spoedig weer te zien en hij is optimistisch gestemd.

Van: Piet (Eliazer Duizend)&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum: 1943-08-13&nbsp; Onderwerp: Transport naar Westerbork. De schrijver heeft acht weken in de gevangenis aan de Amstelveenseweg gezeten met zeven man in een cel. Hij is via de Joodse Schouwburg &nbsp;als strafgeval op weg naar kamp Westerbork. Hij zal zo lang mogelijk in Holland proberen te blijven. Hij hoopt zijn vrouw en kinderen spoedig weer te zien en hij is optimistisch gestemd.

Brief van Eliazer Duizend op weg naar kamp Westerbork

Drie dubbele arbeiders/personeelswoningen&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:100

Drie dubbele arbeiders/personeelswoningen&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:100

Bouwtekening van de dubbele woningen voor het personeel in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Leeven, van, A. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-09 Ausweiskarte van Aaron van Leeven in Theresienstadt

Van: Leeven, van, A. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-09 Ausweiskarte van Aaron van Leeven in Theresienstadt

Ausweiskarte van Aaron van Leeven in Theresienstadt

Van: Het Nederlandsche Roode Kruis Aan: Cohen, dhr en mw Nathan Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-30 Onderwerp: Volgens een door het Internationale Roode Kruis te Genève ontvangen melding, afkomstig van de Jewish Agency for Palestine, is de familie Cohen geregistreerd voor Palestina-uitwisseling.

Van: Het Nederlandsche Roode Kruis Aan: Cohen, dhr en mw Nathan Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-30 Onderwerp: Volgens een door het Internationale Roode Kruis te Genève ontvangen melding, afkomstig van de Jewish Agency for Palestine, is de familie Cohen geregistreerd voor Palestina-uitwisseling.

Brief van het Nederlandsche Roode Kruis aan de heer en mevrouw Nathan Cohen

Verklaring Plaats: Tröbitz Datum: 1945-06-07 Dr. Ziekenoppasser verklaard dat hij zijn collega den arts Dr. Siegfried Emmering van 6 - 20 mei 1945 in Tröbitz met zeker vastgestelden vlektyphus heeft behandeld.

Verklaring Plaats: Tröbitz Datum: 1945-06-07 Dr. Ziekenoppasser verklaard dat hij zijn collega den arts Dr. Siegfried Emmering van 6 - 20 mei 1945 in Tröbitz met zeker vastgestelden vlektyphus heeft behandeld.

Verklaring van dr. Ziekenoppasser betreffende dr. Siegfried Emmering

Bewijs van terpostbezorging van een postpakket&nbsp; Geadresseerde: S. Katz&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-11

Bewijs van terpostbezorging van een postpakket&nbsp; Geadresseerde: S. Katz&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-11

Bewijs voor het versturen van een pakket aan Simon Katz in kamp Westerbork

Bewijs voor het verkrijgen van zeep&nbsp; Zie brief 8508-08

Bewijs voor het verkrijgen van zeep&nbsp; Zie brief 8508-08

Bewijs voor het verkrijgen van zeep

Van:&nbsp; Aan: beste Mien en Ben&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1942-1944 Onderwerp: honger; behoefte aan pakketten; omstandigheden; werken; werktijden. Ze zijn met z'n drieën. Martin werkt in de buitendienst bij de riolering. De vrouw van de schrijver werkt bij de zilverfolie en hij zelf werkt in de postbarak, een baantje waarbij je oud kan worden.

Van:&nbsp; Aan: beste Mien en Ben&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1942-1944 Onderwerp: honger; behoefte aan pakketten; omstandigheden; werken; werktijden. Ze zijn met z'n drieën. Martin werkt in de buitendienst bij de riolering. De vrouw van de schrijver werkt bij de zilverfolie en hij zelf werkt in de postbarak, een baantje waarbij je oud kan worden.

Brief van een onbekende aan Mien en Ben Lackrooy vanuit kamp Westerbork