In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Felicitatiekaart Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-03 Kaart met gelukwens voor chef-kok Ernst David, namens Gruppe W. (Werner) Waag.&nbsp; Geïllustreerd door: Hans Margules

Felicitatiekaart Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-03 Kaart met gelukwens voor chef-kok Ernst David, namens Gruppe W. (Werner) Waag.&nbsp; Geïllustreerd door: Hans Margules

Felicitatiekaart voor Ernst David getekend door Hans Margules in kamp Westerbork

Van: Schönheim, Ernst en Schönheim, Lotte&nbsp; Aan:&nbsp;Herr und Frau David (David, Ernst en David-Heller, Frime) Plaats: Hooghalen Datum: 1940-10-29 Onderwerp:&nbsp;Ernst en Lotte feliciteren het echtpaar David met de geboorte van hun dochter Ruth David op 28 oktober 1940.

Van: Schönheim, Ernst en Schönheim, Lotte&nbsp; Aan:&nbsp;Herr und Frau David (David, Ernst en David-Heller, Frime) Plaats: Hooghalen Datum: 1940-10-29 Onderwerp:&nbsp;Ernst en Lotte feliciteren het echtpaar David met de geboorte van hun dochter Ruth David op 28 oktober 1940.

Brief van Ernst en Lotte Schönheim aan Ernst en Frime David-Heller vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Schol, J. Aan: Weissenstein, Y. Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942-07-11 Onderwerp: ontslag uit het kamp, dat plaatsvond op 13 juli 1942 op basis van het feit dat haar moeder Pauline Thoma niet-Joods is.

Van: Schol, J. Aan: Weissenstein, Y. Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942-07-11 Onderwerp: ontslag uit het kamp, dat plaatsvond op 13 juli 1942 op basis van het feit dat haar moeder Pauline Thoma niet-Joods is.

Bewijs van vrijlating voor Yvonne Weissenstein uit Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Dagboek geschreven door Ernst David (1900-03-03), waarin hij zich richt tot zijn dochter Ruth (1940-10-28). Ernst zaten samen met zijn dochter gevangen in Kamp Westerbork. Ernst beschrijft onder meer hoe Ruth opgroeit in het kamp en hoe ze haar eerste verjaardag viert. Over het verblijf van moeder (en kind) in het kampziekenhuis, de evacuatie tijdens de meidagen, waarbij het gezin David met een kleine groep achterblijvers op de kampboerderij verbleef; 27-2 vader is alleen met zijn dochter thuis, moeder is naar een theatervoorstelling in het kamp; opgroeien van Ruth David. Achterin het dagboek is een aantal recepten opgenomen. Plaats: Westerbork, kamp Datum: januari 1941 - mei 1942

Dagboek geschreven door Ernst David (1900-03-03), waarin hij zich richt tot zijn dochter Ruth (1940-10-28). Ernst zaten samen met zijn dochter gevangen in Kamp Westerbork. Ernst beschrijft onder meer hoe Ruth opgroeit in het kamp en hoe ze haar eerste verjaardag viert. Over het verblijf van moeder (en kind) in het kampziekenhuis, de evacuatie tijdens de meidagen, waarbij het gezin David met een kleine groep achterblijvers op de kampboerderij verbleef; 27-2 vader is alleen met zijn dochter thuis, moeder is naar een theatervoorstelling in het kamp; opgroeien van Ruth David. Achterin het dagboek is een aantal recepten opgenomen. Plaats: Westerbork, kamp Datum: januari 1941 - mei 1942

Dagboek/baby boek voor Ruth David geschreven door haar vader Ernst David in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Wachtel, Alex Aan:&nbsp;Meine lieber Davids (David, Ernst en David-Heller, Frime) Plaats: Hooghalen Oost Datum: 1940-10-31 Onderwerp: Wachtel feliciteert het echtpaar David met de geboorte van hun dochter Ruth david op 28 oktober 1940.

Van: Wachtel, Alex Aan:&nbsp;Meine lieber Davids (David, Ernst en David-Heller, Frime) Plaats: Hooghalen Oost Datum: 1940-10-31 Onderwerp: Wachtel feliciteert het echtpaar David met de geboorte van hun dochter Ruth david op 28 oktober 1940.

Brief van Alex Wachtel aan Ernst en Frime David-Heller vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Een portretfoto van mevrouw Lowinsky-Rosenfeld Mevrouw Lowinsky heeft de foto afgestaan aan een verpleegster, die haar in de ambulance van het ziekenhuis in Ede naar kamp Westerbork begeleidde, met de woorden: ‘Bewaar het als aandenken’ &nbsp;

Een portretfoto van mevrouw Lowinsky-Rosenfeld Mevrouw Lowinsky heeft de foto afgestaan aan een verpleegster, die haar in de ambulance van het ziekenhuis in Ede naar kamp Westerbork begeleidde, met de woorden: ‘Bewaar het als aandenken’ &nbsp;

Foto van Chaja Lowinsky-Rosenfeld

Rolf Rosenthal.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939.&nbsp;

Rolf Rosenthal.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939.&nbsp;

Portret van Rolf Rosenthal

Van: Cahen, Hans&nbsp; Aan: Wan en Joop&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-03-25&nbsp; Onderwerp: verzoek om spullen. Oom Sal de Jong is als strafgeval binnengekomen. Hij is mager en kaalgeschoren. Broer Bob zag hem pas twee dagen na aankomst in kamp Westerbork…In de stad Groningen zijn geen Joden meer, behalve zieken uit kamp Westerbork die in Groningen in het ziekenhuis liggen.

Van: Cahen, Hans&nbsp; Aan: Wan en Joop&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-03-25&nbsp; Onderwerp: verzoek om spullen. Oom Sal de Jong is als strafgeval binnengekomen. Hij is mager en kaalgeschoren. Broer Bob zag hem pas twee dagen na aankomst in kamp Westerbork…In de stad Groningen zijn geen Joden meer, behalve zieken uit kamp Westerbork die in Groningen in het ziekenhuis liggen.

Brief van Hans Cahen aan Wan en Joop vanuit kamp Westerbork

Van: Ministerie van Sociale Zaken, Rijksarbeidsbureau.&nbsp; Aan: Waarnemend Directeur Gewestelijk Arbeidsbureau Meppel Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1945-11-03 Onderwerp: tewerkstelling gedetineerden. Het standpunt van het Ministerie hierover.

Van: Ministerie van Sociale Zaken, Rijksarbeidsbureau.&nbsp; Aan: Waarnemend Directeur Gewestelijk Arbeidsbureau Meppel Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1945-11-03 Onderwerp: tewerkstelling gedetineerden. Het standpunt van het Ministerie hierover.

Brief van het Ministerie van Sociale Zaken aan het Arbeidsbureau in Meppel

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: een SS'er controleert onder toeziend oog van kampcommandant Gemmeker de transportpapieren; een andere SS'er en Ordnungpolizei.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: een SS'er controleert onder toeziend oog van kampcommandant Gemmeker de transportpapieren; een andere SS'er en Ordnungpolizei.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Gelder, van, Abraham&nbsp; Aan: Gelder, van, Naatje Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Onderwerp: omstandigheden; op transport gaan, illegale brieven versturen is gevaarlijk. Veertig personen zijn reeds gesnapt.

Van: Gelder, van, Abraham&nbsp; Aan: Gelder, van, Naatje Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Onderwerp: omstandigheden; op transport gaan, illegale brieven versturen is gevaarlijk. Veertig personen zijn reeds gesnapt.

Brief van Abraham van Gelder aan zijn vrouw Naatje vanuit kamp Westerbork

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-30 Voor Sieg Gedicht ter afscheid van Siegfried Emmering. Rosa moest op transport naar Bergen-Belsen. Uiteindelijk gaat zij op 15 februari naar Bergen-Belsen.

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-30 Voor Sieg Gedicht ter afscheid van Siegfried Emmering. Rosa moest op transport naar Bergen-Belsen. Uiteindelijk gaat zij op 15 februari naar Bergen-Belsen.

Gedicht van Rosa van der Hal-Prins

Portrettekening Cahen, B.J. Getekend door: Kok, Leo Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10/11 Portrettekening van Cahen als broeder, terwijl hij kijkt naar een foto van zijn vriendin, Wiepke (Mariette) Jilderda.&nbsp; Getekend op een briefkaart.&nbsp; Op achterkant staat geschreven: ‘Nog hartelijk gefeliciteerd en veel liefs’.

Portrettekening Cahen, B.J. Getekend door: Kok, Leo Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10/11 Portrettekening van Cahen als broeder, terwijl hij kijkt naar een foto van zijn vriendin, Wiepke (Mariette) Jilderda.&nbsp; Getekend op een briefkaart.&nbsp; Op achterkant staat geschreven: ‘Nog hartelijk gefeliciteerd en veel liefs’.

Portret van B. (Bob) J. Cahen getekend door Leo Kok

Van: het Nederlandse Beheersinstituut Aan: Joseph van Dam Plaats: Amsterdam Datum: 1948-03-16 Onderwerp: uitblijven verslag over het lot van Jacob Tas en Esther Tas-van Dam.

Van: het Nederlandse Beheersinstituut Aan: Joseph van Dam Plaats: Amsterdam Datum: 1948-03-16 Onderwerp: uitblijven verslag over het lot van Jacob Tas en Esther Tas-van Dam.

Brief van het Nederlandse Beheersinstituut aan Joseph van Dam over het uitblijven van een beginverslag

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Ordnungspolizei en SS-bewakers op het perron. In het midden staat A.K. Gemmeker, de kampcommandant; op de achtergrond staan een aantal medewerkers van de Joodse Ordedienst.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Ordnungspolizei en SS-bewakers op het perron. In het midden staat A.K. Gemmeker, de kampcommandant; op de achtergrond staan een aantal medewerkers van de Joodse Ordedienst.

Brief van twee onbekenden aan Mien en Ben (Lackrooy) vanuit kamp Westerbork