In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Mevrouw Schliesser wandelend langs de barakken. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-1942.

Mevrouw Schliesser wandelend langs de barakken. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-1942.

Mevrouw Schliesser in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

1944

Januari 1944

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-03&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: ziekmeldingen en werkverloven. Ter bevordering van een grotere arbeidsprestatie.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-03&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: ziekmeldingen en werkverloven. Ter bevordering van een grotere arbeidsprestatie.

Mededeling over ziekmeldingen en werkverloven

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een Illustratie van Leo Kok in de brief 'Ergens in Nederland'

Van: Lisser, Alexander Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-22 Onderwerp: een latrine voor mannen, locatie waarschijnlijk achter de barakken met de nummers 60 t/m 64.

Van: Lisser, Alexander Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-22 Onderwerp: een latrine voor mannen, locatie waarschijnlijk achter de barakken met de nummers 60 t/m 64.

Tekening van een latrine voor mannen in kamp Westerbork

Van: Gans, Regina woonachtig in Velp.&nbsp; Reisvergunning om op 1944-06-13 van Velp naar Arnhem te reizen voor het inkopen van levensmiddelen.&nbsp; Bijzonderheid.: mag zonder Jodenster reizen.

Van: Gans, Regina woonachtig in Velp.&nbsp; Reisvergunning om op 1944-06-13 van Velp naar Arnhem te reizen voor het inkopen van levensmiddelen.&nbsp; Bijzonderheid.: mag zonder Jodenster reizen.

Reisvergunning voor Regina Gans

Van: Feldman-Kan, Ruth (via B. Vos) en Johanna Kan-Kaufmann Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 5 Datum: 1944-06-17 Onderwerp: pakketje in Sinterklaaspapier dat nog in een andere kamer lag op 6 december, de dag van haar vertrek. Ze koestert het en hoopt het nog eens op de oude plek terug te kunnen leggen; Johanna schrijft het een en ander aan haar schoonzoon…

Van: Feldman-Kan, Ruth (via B. Vos) en Johanna Kan-Kaufmann Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 5 Datum: 1944-06-17 Onderwerp: pakketje in Sinterklaaspapier dat nog in een andere kamer lag op 6 december, de dag van haar vertrek. Ze koestert het en hoopt het nog eens op de oude plek terug te kunnen leggen; Johanna schrijft het een en ander aan haar schoonzoon…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Smid.&nbsp; Smid in smederij.&nbsp; De smid is joods en draagt een ster op zijn overall.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944.&nbsp; De smid heeft een scharlakenrood stuk op de schouder van de overall. Hieraan kan een strafgeval worden herkend.&nbsp;

Smid.&nbsp; Smid in smederij.&nbsp; De smid is joods en draagt een ster op zijn overall.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944.&nbsp; De smid heeft een scharlakenrood stuk op de schouder van de overall. Hieraan kan een strafgeval worden herkend.&nbsp;

Een strafgeval aan het werk in de smederij

Bewijs van aanmelding betreffende aanmeldingsplicht voor Joden.&nbsp; Van: Wijnberg-Urbach, Rosa&nbsp; Datum: 1941-03-14&nbsp; Plaats: Hoogeveen

Bewijs van aanmelding betreffende aanmeldingsplicht voor Joden.&nbsp; Van: Wijnberg-Urbach, Rosa&nbsp; Datum: 1941-03-14&nbsp; Plaats: Hoogeveen

Bewijs van aanmelding van Rosa Wijnberg-Urbach

Werkopdracht Voor: Schlosserei Datum: 1944-08-31 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Wc-Brille befestigen (betreft barak 15 saal)

Werkopdracht Voor: Schlosserei Datum: 1944-08-31 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Wc-Brille befestigen (betreft barak 15 saal)

Werkopdracht voor Schlosserei

Kampbewoners Westerbork naar sekse en leeftijd

Peuters kamp Westerbork (1-3 jaar)

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-12 Onderwerp: beschrijving dagelijks leven en vraag om sokken en briefpakketjes.

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-12 Onderwerp: beschrijving dagelijks leven en vraag om sokken en briefpakketjes.

Briefkaart van M. Batavier aan mevrouw Ras-Batavier vanuit kamp Westerbork

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1950-11-02&nbsp; Onderwerp: in gebruik geven van kampterrein (aantal hectares, inclusief het schieterrein) aan Ministerie van Oorlog (huurovereenkomst).

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1950-11-02&nbsp; Onderwerp: in gebruik geven van kampterrein (aantal hectares, inclusief het schieterrein) aan Ministerie van Oorlog (huurovereenkomst).

Brief van de directeur van Staasbosbeheer aan de Houtvester Assen

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1943-08-12 Inhoud: In verband met de noodzaak een sterkere samenvatting van alle voorhanden zijnde krachten en een unificatie van de kamporganisatie te krijgen wordt de positie van Eerste Dienstleider ingevoerd.

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1943-08-12 Inhoud: In verband met de noodzaak een sterkere samenvatting van alle voorhanden zijnde krachten en een unificatie van de kamporganisatie te krijgen wordt de positie van Eerste Dienstleider ingevoerd.

Lagersonderbefehl

Bewijs van crematie Datum: 03-08-1943 Nr. 457 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Santcroos, Sara geb. 20-07-72 overleden te Westerbork op 02-08-1943 op 02-08-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 03-08-1943 Nr. 457 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Santcroos, Sara geb. 20-07-72 overleden te Westerbork op 02-08-1943 op 02-08-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Sara Santcroos

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1950-11-06&nbsp; Onderwerp: in gebruik geven van het kampterrein &nbsp;en omgeving aan het Ministerie van Oorlog (bepaling van de huurprijs).

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1950-11-06&nbsp; Onderwerp: in gebruik geven van het kampterrein &nbsp;en omgeving aan het Ministerie van Oorlog (bepaling van de huurprijs).

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van Staatsbosbeheer

Bouw.&nbsp; Bouw van het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1943 Op de foto van l. naar r.: de heer Jongman uit Assen, de heer Jonker uit Assen, de heer Jongman uit Assen, de heer Zuidberg (met zwarte riem), de heer Jongman uit Assen. Daarnaast een aantal Joodse kampgevangenen in overall.

Bouw.&nbsp; Bouw van het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1943 Op de foto van l. naar r.: de heer Jongman uit Assen, de heer Jonker uit Assen, de heer Jongman uit Assen, de heer Zuidberg (met zwarte riem), de heer Jongman uit Assen. Daarnaast een aantal Joodse kampgevangenen in overall.

Niet-Joodse arbeiders en kampgevangenen aan het werk bij de uitbreiding van het kamp

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944 De jongen staande in het midden met een zak met stro en bril is Stefan Breslauer, de zoon van de fotograaf.

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944 De jongen staande in het midden met een zak met stro en bril is Stefan Breslauer, de zoon van de fotograaf.

Kinderen werken op het land bij kamp Westerbork

Van: het Nederlandse Rode Kruis, Informatiebureau&nbsp; Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-08-26 Onderwerp: gegevens over Esther de Levie (1941-1942).

Van: het Nederlandse Rode Kruis, Informatiebureau&nbsp; Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-08-26 Onderwerp: gegevens over Esther de Levie (1941-1942).

Verklaring van her Rode Kruis over het lot van Esther de Levie

Van: Katan, D.L.&nbsp; Aan: Becude, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-18&nbsp; Onderwerp: pakketten; omstandigheden.

Van: Katan, D.L.&nbsp; Aan: Becude, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-18&nbsp; Onderwerp: pakketten; omstandigheden.

Briefkaart van D.L. Katan aan de heer Becude vanuit kamp Westerbork

Personen