In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Voedselvoorziening kamp Westerbork

Smokkelen voedsel naar kamp Westerbork

Bewaking kamp Westerbork

SD/Sipo kamp Westerbork

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Callmeyer vrijstelling kamp Westerbork

Afstammingsonderzoek

Vrijstelling Portugese Joden kamp Westerbork

Is. van Nierop en L. Coster&nbsp; Westerbork Het leven en werken in het kamp&nbsp; NV. Haagsche Drukkerij, Onderwerp: kampleven; werken; bevrijding, gedichten en tekeningen

Is. van Nierop en L. Coster&nbsp; Westerbork Het leven en werken in het kamp&nbsp; NV. Haagsche Drukkerij, Onderwerp: kampleven; werken; bevrijding, gedichten en tekeningen

Boek met de titel: Westerbork. Het leven en Werken in het kamp

Industriebarakken kamp Westerbork

Hertzbergerconfectiefabriek kamp Westerbork

Calendarium kamp Westerbork

1957

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 100

Schijnwereld van kamp Westerbork

Kennis van de vernietigingen in het Oosten

Foto van een olieverfschilderij met de titel ‘Vertrek uit het kamp.’&nbsp; Maker Gemaakt door: Verstappen, J. Verstappen was als leerling-machinist betrokken geweest bij de deportaties uit kamp Westerbork.

Foto van een olieverfschilderij met de titel ‘Vertrek uit het kamp.’&nbsp; Maker Gemaakt door: Verstappen, J. Verstappen was als leerling-machinist betrokken geweest bij de deportaties uit kamp Westerbork.

Foto van een schilderij met als titel 'Vertrek uit kamp Westerbork'

Kunstwerk van glas Nationaal Monument kamp Westerbork Het kunstwerk is gemaakt door Monique Zegerius-Schloss (2012, overleden).

Kunstwerk van glas Nationaal Monument kamp Westerbork Het kunstwerk is gemaakt door Monique Zegerius-Schloss (2012, overleden).

Het Nationaal Monument kamp Westerbork gemaakt van glas

Monumenten in kamp Westerbork

Nationaal Monument

Van: Militair Commissaris voor den Provincie Drenthe Aan: Luitenant Buijvoets, J. Plaats: Assen Datum: 1945-04-30 Onderwerp: Toeslagen voor levensmiddelen voor bewaking (Binnenlandse Strijdkrachten) wegens zware arbeid.

Van: Militair Commissaris voor den Provincie Drenthe Aan: Luitenant Buijvoets, J. Plaats: Assen Datum: 1945-04-30 Onderwerp: Toeslagen voor levensmiddelen voor bewaking (Binnenlandse Strijdkrachten) wegens zware arbeid.

Brief van de Militair Commissaris voor den Provincie Drenthe aan kampcommandant J. Buijvoets

Van: Gudema-Meijer, Johanna&nbsp; Datum: 1943-05-31&nbsp; Onderwerp: betreffende werkzaamheden als typiste bij de registratie.

Van: Gudema-Meijer, Johanna&nbsp; Datum: 1943-05-31&nbsp; Onderwerp: betreffende werkzaamheden als typiste bij de registratie.

van dienst voor Johanna Gudema-Meijer bij de registratie

Van: Snoek, Hermine Aan: In 't Veld, Nel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-21 Onderwerp: familieomstandigheden bij Nel; pakketten Op Lager Westerbork briefpapier

Van: Snoek, Hermine Aan: In 't Veld, Nel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-21 Onderwerp: familieomstandigheden bij Nel; pakketten Op Lager Westerbork briefpapier

Brief van Hermine Snoek aan Nel In 't Veld vanuit kamp Westerbork

Van: Barbara en Piet Aan: Arie Plaats: Warmond Datum: 1944-04-19 Onderwerp: gedicht na aanleiding van de verjaardag van Arie. Frieda Brommet door wie deze gedichten geschonken zijn, was samen met haar ouders ondergedoken in Warmond.

Van: Barbara en Piet Aan: Arie Plaats: Warmond Datum: 1944-04-19 Onderwerp: gedicht na aanleiding van de verjaardag van Arie. Frieda Brommet door wie deze gedichten geschonken zijn, was samen met haar ouders ondergedoken in Warmond.

Gedicht ter herinnering aan de verjaardag van Arie

Van Gudema, A.L.&nbsp; Vergunning om van Winschoten naar Amsterdam en terug te reizen ter bespreking van dringende familiezaken.&nbsp; Datum: 1945-07-04 Aron Gudema werd in kamp Westerbork bevrijd. Op het moment dat hij zijn reisvergunning krijgt is hij weer woonachtig in Winschoten.

Van Gudema, A.L.&nbsp; Vergunning om van Winschoten naar Amsterdam en terug te reizen ter bespreking van dringende familiezaken.&nbsp; Datum: 1945-07-04 Aron Gudema werd in kamp Westerbork bevrijd. Op het moment dat hij zijn reisvergunning krijgt is hij weer woonachtig in Winschoten.

voor Aron Gudema om van Winschoten naar Amsterdam te reizen

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03 Onderwerp: concept kampvoorschrift II-6 betreffende werkopdrachten/schoenreparaties.

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03 Onderwerp: concept kampvoorschrift II-6 betreffende werkopdrachten/schoenreparaties.

Voorschrift van J.G. Buijvoets over schoenreparaties in Interneringskamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van de weg en het smalspoor tussen het kamp en het Oranjekanaal. Het kanaal en het haventje is vanuit de locomotief te zien.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van de weg en het smalspoor tussen het kamp en het Oranjekanaal. Het kanaal en het haventje is vanuit de locomotief te zien.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Hans Margules, werkzaam bij de Joodse Ordedienst, staat voor een gesloten wagon.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Hans Margules, werkzaam bij de Joodse Ordedienst, staat voor een gesloten wagon.

Tegen de barak werd vaak geürineerd. Dat wilde de heer Eleveld niet hebben. Er werd daarom een bordje geplaatst door Margules en Rosenthal met de tekst 'Bitte nicht mehr pissen'. Op de foto links Rosenthal en rechts Margules die net doen alsof... Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-1942.&nbsp;

Tegen de barak werd vaak geürineerd. Dat wilde de heer Eleveld niet hebben. Er werd daarom een bordje geplaatst door Margules en Rosenthal met de tekst 'Bitte nicht mehr pissen'. Op de foto links Rosenthal en rechts Margules die net doen alsof... Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-1942.&nbsp;

Hans Margules en Rolf Rosenthal in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Paardenstal kamp Westerbork

Decor.&nbsp; Afbeelding van een decor uit het cabaretprogramma Humor und Melodie, revue in 18 beelden. Het afgebeelde onderdeel heeft de titel: Apell, Apell! Kamp Westerbork, 1943-08/09 Decor gemaakt door Hans Margules.&nbsp; &nbsp;

Decor.&nbsp; Afbeelding van een decor uit het cabaretprogramma Humor und Melodie, revue in 18 beelden. Het afgebeelde onderdeel heeft de titel: Apell, Apell! Kamp Westerbork, 1943-08/09 Decor gemaakt door Hans Margules.&nbsp; &nbsp;

Decorontwerp Apell, Apell!

Ontspanning kamp Westerbork

Bibliotheek kamp Westerbork

Lijst met informatie omtrent plaatsen van brandkranen in Kamp Westerbork.&nbsp;

Lijst met informatie omtrent plaatsen van brandkranen in Kamp Westerbork.&nbsp;

Lijst met de locaties van bandkranen in kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk.

Van: Thoom Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-16 Onderwerp: Thoom is weer vrij en heelhuids thuisgekomen; ondanks zijn vrijheid voelt hij zich eenzaam; er is veel gebeurd, maar zijn liefde voor haar is onveranderd; thuis hangen veel foto's van Frederika aan de wand; over haar schijnhuwelijk via een brief van Gerry….zijn geloof in haar is groot…

Van: Thoom Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-16 Onderwerp: Thoom is weer vrij en heelhuids thuisgekomen; ondanks zijn vrijheid voelt hij zich eenzaam; er is veel gebeurd, maar zijn liefde voor haar is onveranderd; thuis hangen veel foto's van Frederika aan de wand; over haar schijnhuwelijk via een brief van Gerry….zijn geloof in haar is groot…

Brief van Thoom aan Frederika van Duren vanuit Arnhem

Van: Frankforter, Johanna Aan: Appie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: dagelijks leven in kamp, school in barak 35, soms met honger naar bed. Beschrijving van maaltijden en de situatie in de barak.&nbsp;

Van: Frankforter, Johanna Aan: Appie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: dagelijks leven in kamp, school in barak 35, soms met honger naar bed. Beschrijving van maaltijden en de situatie in de barak.&nbsp;

Brief aan Appie vanuit kamp Westerbork

Memoires Van: Stertzenbach, Werner Onderwerp: Von Judentransporten und Stacheldraht von Pilzen und Flüchtversuchen und von eine Flucht aus Westerbork. Datum: 1942/1943 Onderwerp: over verzamelen van paddenstoelen; over mogelijkheden tot ontvluchten, voorbereidingen, moeilijkheden, gevaren, dillema's; radioapparaat; fietsen; verschillende ontvluchtingspogingen (mislukt en gelukt) via een gat in het prikkeldraad en de oude waterzuivering en later via &nbsp;de OD-poort met lorries via het crematorium en de nieuwe waterzuivering (zie ook interview/vlucht van Johanna Ladee-Levy).

Memoires Van: Stertzenbach, Werner Onderwerp: Von Judentransporten und Stacheldraht von Pilzen und Flüchtversuchen und von eine Flucht aus Westerbork. Datum: 1942/1943 Onderwerp: over verzamelen van paddenstoelen; over mogelijkheden tot ontvluchten, voorbereidingen, moeilijkheden, gevaren, dillema's; radioapparaat; fietsen; verschillende ontvluchtingspogingen (mislukt en gelukt) via een gat in het prikkeldraad en de oude waterzuivering en later via &nbsp;de OD-poort met lorries via het crematorium en de nieuwe waterzuivering (zie ook interview/vlucht van Johanna Ladee-Levy).

Memoires geschreven door Werner Stertzenbach over ontvluchtingen

Van: Stibbe-de Jong, L.B.&nbsp; Aan: Kruyff, A. Mevrouw&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-17&nbsp; Onderwerp: Op de Barneveldlijst geplaatst door de kampcommandant wegens verdienste voor het kamp; pakketten; omstandigheden en ziekte.

Van: Stibbe-de Jong, L.B.&nbsp; Aan: Kruyff, A. Mevrouw&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-17&nbsp; Onderwerp: Op de Barneveldlijst geplaatst door de kampcommandant wegens verdienste voor het kamp; pakketten; omstandigheden en ziekte.

Brief van L.B. Stibbe-de Jong aan A. Kruyff vanuit kamp Westerbork

Personen