In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Moeder Aan: Beste Jo en Lon Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-31 Onderwerp: Ontvangen brief uit Westerbork, regelen van pakketten en contact zoeken met onder andere Abraham de Hoop van de Joodse Raad. (mogelijk om te regelen dat Vera en Sal weer naar Amsterdam mogen terugkeren)

Van: Moeder Aan: Beste Jo en Lon Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-31 Onderwerp: Ontvangen brief uit Westerbork, regelen van pakketten en contact zoeken met onder andere Abraham de Hoop van de Joodse Raad. (mogelijk om te regelen dat Vera en Sal weer naar Amsterdam mogen terugkeren)

Brief van moeder (Naatje) aan haar zoon Leon en schoondochter vanuit Amsterdam

Van: Lagerkommandant&nbsp;(tijdelijk, Kurt Schlesinger)&nbsp; Aan: Kampbewoners&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1945-04-11&nbsp; Onderwerp: mededeling dat het kamp deel uit maakt van het frontgebied. Kampbewoners staan onder bescherming van het Internationale Rode Kruis; Austausch-Internierungslager; Jodensterren mogen worden verwijderd.

Van: Lagerkommandant&nbsp;(tijdelijk, Kurt Schlesinger)&nbsp; Aan: Kampbewoners&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1945-04-11&nbsp; Onderwerp: mededeling dat het kamp deel uit maakt van het frontgebied. Kampbewoners staan onder bescherming van het Internationale Rode Kruis; Austausch-Internierungslager; Jodensterren mogen worden verwijderd.

Bekendmaking van Kurt Schlesinger over de status van kamp Westerbork en het verwijderen van de Jodenster

Dienstwoningen. Dienstwoningen van het interneringskamp. Interneringskamp Westerbork, 1945. Huis nr. 7.

Dienstwoningen. Dienstwoningen van het interneringskamp. Interneringskamp Westerbork, 1945. Huis nr. 7.

Foto van een dienstwoning in het Interneringskamp Westerbork

Van: van Koppelen Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-06-19 Onderwerp: brief van dochter Jet ontvangen; felicitatie voor Jet haar verjaardag; Mathilda hoopt dat de volgende verjaardag met elkaar gevierd kan worden..; briefwisselingen en contacten met verschillende personen; het is koud; Mathilda kwam Betje van Zanten tegen; doktersbezoeken (oogarts) en vreselijk mager geworden; familie van haar schoonzoon is vertrokken…

Van: van Koppelen Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-06-19 Onderwerp: brief van dochter Jet ontvangen; felicitatie voor Jet haar verjaardag; Mathilda hoopt dat de volgende verjaardag met elkaar gevierd kan worden..; briefwisselingen en contacten met verschillende personen; het is koud; Mathilda kwam Betje van Zanten tegen; doktersbezoeken (oogarts) en vreselijk mager geworden; familie van haar schoonzoon is vertrokken…

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan het gezin Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Oproep voor transport Bestemd voor: Haan, de, Suzanna Datum: 1944-05-18 Plaats: Westerbork, kamp Betreft een oproep voor transport naar Bergen-Belsen

Oproep voor transport Bestemd voor: Haan, de, Suzanna Datum: 1944-05-18 Plaats: Westerbork, kamp Betreft een oproep voor transport naar Bergen-Belsen

Oproep voor transport van Suzanna de Haan

Grote brandnetel Getekend door: &nbsp;Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Barneveld Datum: 1943 In de omgeving van het interneringskamp 'de Biezen' in Barneveld.

Grote brandnetel Getekend door: &nbsp;Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Barneveld Datum: 1943 In de omgeving van het interneringskamp 'de Biezen' in Barneveld.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Barneveld

Van: Der Altestenrat Aan: Magnus, Simon Geboren: 1924-03-31 Datum: 1944-06-18 Plaats: Theresienstadt, Ghetto Onderwerp: Ausweis met persoonskenmerken&nbsp;

Van: Der Altestenrat Aan: Magnus, Simon Geboren: 1924-03-31 Datum: 1944-06-18 Plaats: Theresienstadt, Ghetto Onderwerp: Ausweis met persoonskenmerken&nbsp;

Ausweiskarte van Simon Magnus in Theresienstadt

Van: Informatiebureau van het Ned. Rode Kruis&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1946 - 1947&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens van verschillende familieleden, die niet altijd kloppen (brieven uit 1946).

Van: Informatiebureau van het Ned. Rode Kruis&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1946 - 1947&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens van verschillende familieleden, die niet altijd kloppen (brieven uit 1946).

Brief van Informatiebureau van het Ned. Rode Kruis aan A. Coelingh-Barnstijn

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-18 No. 2&nbsp; Inhoud: Reorganisatie kampleiding en organisatie, zes Afdelingen (Barnes, Montezinos, Vles, Cohen, David, Cohen, Zielke, Witsen, Cohen, Pisk, Spanier, Dresden, Wachsmann, Meents, de Jong, Schiff en Speijer; Herdenkings- bijeenkomst, v.d. Hak, viool; Bridgetournier (Mouw en Barend); gevraagd tolken; Engelsche lectuur inleveren voor in het kamp gelegerde militairen; Oorlogsoverzicht; Kledingmagazijn; radio-uitzending.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-18 No. 2&nbsp; Inhoud: Reorganisatie kampleiding en organisatie, zes Afdelingen (Barnes, Montezinos, Vles, Cohen, David, Cohen, Zielke, Witsen, Cohen, Pisk, Spanier, Dresden, Wachsmann, Meents, de Jong, Schiff en Speijer; Herdenkings- bijeenkomst, v.d. Hak, viool; Bridgetournier (Mouw en Barend); gevraagd tolken; Engelsche lectuur inleveren voor in het kamp gelegerde militairen; Oorlogsoverzicht; Kledingmagazijn; radio-uitzending.

De Westerborker nummer 2 van 18 april 1945

Persoonbewijs van: Wijnberg, Alexander Afgegeven 1941-10-30 te Hoogeveen. Nr. 011735

Persoonbewijs van: Wijnberg, Alexander Afgegeven 1941-10-30 te Hoogeveen. Nr. 011735

Persoonsbewijs van Alexander Wijnberg

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum:&nbsp; Onderwerp: concept 3 van de Kamporder betreffende Kampwacht. Er zijn met pen wijzigingen aangebracht in de tekst van het concept.

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum:&nbsp; Onderwerp: concept 3 van de Kamporder betreffende Kampwacht. Er zijn met pen wijzigingen aangebracht in de tekst van het concept.

Order (concept) van J.G. Buijvoets over de kampwacht in Interneringskamp Westerbork

Situatie Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:3000&nbsp; Datum: 1955 (ongeveer)

Situatie Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:3000&nbsp; Datum: 1955 (ongeveer)

Plattegrond van het woonoord Schattenberg rond 1955

Gebeurtenissen kamp Westerbork

Executies verzetsstrijders in Westerbork

Crematies verzetsstrijders kamp Westerbork

Van: Nieuwkerk, Marinus Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-27 Onderwerp: toestemming om bij luchtalarm een aantal barakken te betreden. Op de achterkant van het Ausweis staat welk sleutelnummer bij welke barak hoort. Barak 107, sleutel 48 Barak 91, sleutel 30 Barak 92, sleutel 34 Barak 93, sleutel 38 Barak 94, sleutel 46 Het document is ondertekend door Pisk en Beyer.

Van: Nieuwkerk, Marinus Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-27 Onderwerp: toestemming om bij luchtalarm een aantal barakken te betreden. Op de achterkant van het Ausweis staat welk sleutelnummer bij welke barak hoort. Barak 107, sleutel 48 Barak 91, sleutel 30 Barak 92, sleutel 34 Barak 93, sleutel 38 Barak 94, sleutel 46 Het document is ondertekend door Pisk en Beyer.

Ausweis van Marinus Nieuwkerk om tijdens luchtalarm de barakken 91, 92, 93, 94 en 107 te betreden

Manuscript Van: Vries, de, Jacob Plaats: Odessa Datum: 1945-05&nbsp; Getiteld: Maanlicht in Westerbork; Jacob en zijn vrouw Ro wandelen door het kamp (02-09-1944). Ze zijn twee strafgevallen en ze zijn ondergebracht in barak 66. Het is aan de vooravond van hun transport naar Auschwitz. ze hebben hun strafgeval overalls mogen ruilen voor hun gewone kleding. Ze bezoeken onder andere een hoek van het kamp dat 't Zonnebad wordt genoemd. Er staan nog wat kruiwagens die door de gevangenen als ligstoelen werden gebruikt. Ze kijken door het prikkeldraad naar het Oosten, naar de heide en denken aan hun kinderen die nog in onderduik zijn… &nbsp;

Manuscript Van: Vries, de, Jacob Plaats: Odessa Datum: 1945-05&nbsp; Getiteld: Maanlicht in Westerbork; Jacob en zijn vrouw Ro wandelen door het kamp (02-09-1944). Ze zijn twee strafgevallen en ze zijn ondergebracht in barak 66. Het is aan de vooravond van hun transport naar Auschwitz. ze hebben hun strafgeval overalls mogen ruilen voor hun gewone kleding. Ze bezoeken onder andere een hoek van het kamp dat 't Zonnebad wordt genoemd. Er staan nog wat kruiwagens die door de gevangenen als ligstoelen werden gebruikt. Ze kijken door het prikkeldraad naar het Oosten, naar de heide en denken aan hun kinderen die nog in onderduik zijn… &nbsp;

Manuscript van Jacob de Vries geschreven in Odessa

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-16&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: schoonmaken van de waterleiding en de daarbij behorende maatregelen.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-16&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: schoonmaken van de waterleiding en de daarbij behorende maatregelen.

Mededeling over schoonmaken van de waterleiding en de daarbij behorende maatregelen

Personen