In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Brief Van: Kwieser-Cohen, Mirjam Aan: Jong, de, Henk en Jong-Cohen, de, Stella Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02 Onderwerp: Mirjam bedankt Stella voor het pakje met roggebrood, suiker, boter en theesurrogaat. Ook bedankt ze voor de jurk en onderjurk. Hetty heeft last van buikloop. Ze is al veel vriendinnetjes kwijtgeraakt omdat ze moesten vertrekken. Mirjam denkt dat zij vrijdag moeten vertrekken. Ze hoopt echter op een weerzien met familieleden.

Brief Van: Kwieser-Cohen, Mirjam Aan: Jong, de, Henk en Jong-Cohen, de, Stella Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02 Onderwerp: Mirjam bedankt Stella voor het pakje met roggebrood, suiker, boter en theesurrogaat. Ook bedankt ze voor de jurk en onderjurk. Hetty heeft last van buikloop. Ze is al veel vriendinnetjes kwijtgeraakt omdat ze moesten vertrekken. Mirjam denkt dat zij vrijdag moeten vertrekken. Ze hoopt echter op een weerzien met familieleden.

Brief van Mirjam Kwieser-Cohen aan het echtpaar de Jong-Cohen vanuit kamp Westerbork

Van: Leeuwen, C.A, van Aan: Hack, L.E.M. Datum: 1943-03-08 Plaats: Westerbork, kamp, barak 65 Onderwerp; De schrijfster maakt gebruik van de schrijfdag. Ze kan van alles over het kamp vertellen, maar toch weet ze de kaart haast niet te vullen. Ze zou het graag mondeling overbrengen, het is voor een ander echt moeilijk in te denken hoe het leven in het kamp is. Ze is werkzaam als verpleegster. Al klinkt dat meer dan het werkelijk is. Misschien spreek ik je nog ooit. Ze rolt van vrije dienst in bed en van het bed weer in dienst. Ze maakt een werkdag van 12 uur, zonder ooit een vrije dag. Het valt niet mee. De schrijfster is ook al twee dagen ziek geweest. Ze voelt zich niet zo fit, zoals ze gewoonlijk gewend is….'Ik moet blij zijn dat ik nog in Holland ben'.&nbsp;

Van: Leeuwen, C.A, van Aan: Hack, L.E.M. Datum: 1943-03-08 Plaats: Westerbork, kamp, barak 65 Onderwerp; De schrijfster maakt gebruik van de schrijfdag. Ze kan van alles over het kamp vertellen, maar toch weet ze de kaart haast niet te vullen. Ze zou het graag mondeling overbrengen, het is voor een ander echt moeilijk in te denken hoe het leven in het kamp is. Ze is werkzaam als verpleegster. Al klinkt dat meer dan het werkelijk is. Misschien spreek ik je nog ooit. Ze rolt van vrije dienst in bed en van het bed weer in dienst. Ze maakt een werkdag van 12 uur, zonder ooit een vrije dag. Het valt niet mee. De schrijfster is ook al twee dagen ziek geweest. Ze voelt zich niet zo fit, zoals ze gewoonlijk gewend is….'Ik moet blij zijn dat ik nog in Holland ben'.&nbsp;

Briefkaart van C. A. van Leeuwen aan L.E.M. Hack vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 16-06-1943 Nr. 336 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Josef, Ida H. geb. 05-06-84 overleden te Westerbork op 01-06-1943 op 07-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 16-06-1943 Nr. 336 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Josef, Ida H. geb. 05-06-84 overleden te Westerbork op 01-06-1943 op 07-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Ida H. Josef

Bewijs van crematie Datum: 25-05-1943 Nr. 301 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Samson, Levie geb. 11-03-85 overleden te Westerbork op 18-05-1943 op: 21-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 25-05-1943 Nr. 301 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Samson, Levie geb. 11-03-85 overleden te Westerbork op 18-05-1943 op: 21-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Levie Samson

Van: de Leeuw(e), Eveline (briefkaart is hoogstwaarschijnlijk door een ander persoon (vader) voor Eveline geschreven) Aan: de Mulder, P. Plaats: Westerbork, kamp, barak 81A Datum: 1943-05-21 Onderwerp: behoefte aan pakketjes, afgeven bij de familie Nord of bij de Joodse Raad; brief voor Bernhard gelezen, jammer van oom Bernhard en tante Helena (op 4 mei doorgestuurd); papa ligt in barak 83 B en mama ligt in barak 66; opa en oma nog even gezien (op 11-05 doorgestuurd); een pyjama voor papa…

Van: de Leeuw(e), Eveline (briefkaart is hoogstwaarschijnlijk door een ander persoon (vader) voor Eveline geschreven) Aan: de Mulder, P. Plaats: Westerbork, kamp, barak 81A Datum: 1943-05-21 Onderwerp: behoefte aan pakketjes, afgeven bij de familie Nord of bij de Joodse Raad; brief voor Bernhard gelezen, jammer van oom Bernhard en tante Helena (op 4 mei doorgestuurd); papa ligt in barak 83 B en mama ligt in barak 66; opa en oma nog even gezien (op 11-05 doorgestuurd); een pyjama voor papa…

Briefkaart van Eveline de Leeuw(e) aan familie (P. de Mulder) vanuit kamp Westerbork

Van:&nbsp; Aan: Mie (Ras-Batavier)&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: vraag om verschillende zaken te regelen ivm transport naar Westerbork.

Van:&nbsp; Aan: Mie (Ras-Batavier)&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: vraag om verschillende zaken te regelen ivm transport naar Westerbork.

Brief aan Mie Ras-Batavier vanuit Amsterdam

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: Heymans, Arthur, Ruth en kinderen Datum: 1943-06-15 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Pakketten aangekomen, voor het niet aangekomen pakket nummer 18 kon bij de Fürsorge een vervanging worden opgehaald, onder andere augurken, vele bekenden bevinden zich in het kamp.&nbsp; Met bijbehorende enveloppe.

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: Heymans, Arthur, Ruth en kinderen Datum: 1943-06-15 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Pakketten aangekomen, voor het niet aangekomen pakket nummer 18 kon bij de Fürsorge een vervanging worden opgehaald, onder andere augurken, vele bekenden bevinden zich in het kamp.&nbsp; Met bijbehorende enveloppe.

Brief van de familie Heymann-Heymans aan het gezin A. Heijmans vanuit kamp Westerbork

Portretfoto van Meijer, Leo.&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1942-1944&nbsp;

Portretfoto van Meijer, Leo.&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1942-1944&nbsp;

Leo Meijer gefotografeerd door Breslauer in kamp Westerbork

Van: Houtvester Assen Aan: Directeur Vluchtelingenkamp Plaats: Assen Datum: 1939-10-24 Onderwerp: kunstmest

Van: Houtvester Assen Aan: Directeur Vluchtelingenkamp Plaats: Assen Datum: 1939-10-24 Onderwerp: kunstmest

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van het Vluchtelingenkamp

Ketelhuis.&nbsp; Het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Zicht op het ketelhuis met rokende schoorsteen; rondom enige barakken; voorgrond kaal en besneeuwd landschap.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939-1940 Achter op de foto staat: 'Het Ketelhuis, Vl. kamp'.

Ketelhuis.&nbsp; Het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Zicht op het ketelhuis met rokende schoorsteen; rondom enige barakken; voorgrond kaal en besneeuwd landschap.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939-1940 Achter op de foto staat: 'Het Ketelhuis, Vl. kamp'.

van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Oproep Van: Bureau Terugreis Nederland Aan: Cohen, Jules Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-06-01 Onderwerp: medewerking bij de aanstaande transporten.

Oproep Van: Bureau Terugreis Nederland Aan: Cohen, Jules Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-06-01 Onderwerp: medewerking bij de aanstaande transporten.

Oproep

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1949-11-16 Onderwerp: afvoer afvalwater en onderhoud afvoerlijnen.

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1949-11-16 Onderwerp: afvoer afvalwater en onderhoud afvoerlijnen.

Brief van de boswachter aan Houtvester Assen

Van: Vos-Wittenburg, E.&nbsp; Aan: Lackrooy, Mevr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-08&nbsp; Onderwerp: pakketten; omstandigheden

Van: Vos-Wittenburg, E.&nbsp; Aan: Lackrooy, Mevr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-08&nbsp; Onderwerp: pakketten; omstandigheden

Briefkaart van E. Vos-Wittenburg aan mevrouw Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1940-02-20&nbsp; Onderwerp: vergoeding gebruik terrein vluchtelingenkamp, verhoging huur van 600- naar 700 gulden per jaar.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1940-02-20&nbsp; Onderwerp: vergoeding gebruik terrein vluchtelingenkamp, verhoging huur van 600- naar 700 gulden per jaar.

Brief van Houtvester Assen aan de directie

Portretfoto van Leo Meijer Kamp Westerbork, 1943-1944.

Portretfoto van Leo Meijer Kamp Westerbork, 1943-1944.

Portret van Leo Meijer gemaakt door Breslauer in kamp Westerbork

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 27 april 1943 - Sobibor

Voedselvoorziening kamp Westerbork

Voedselpakketten kamp Westerbork

Betreft: School Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, barak 1.&nbsp; Schaal: 1:100 Opmerking: er was nog ruimte om het aantal schoollokalen uit te breiden.

Betreft: School Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, barak 1.&nbsp; Schaal: 1:100 Opmerking: er was nog ruimte om het aantal schoollokalen uit te breiden.

Bouwtekening van de school in het Centraal Vluchtelingenkamp

Regelkamer.&nbsp; Regelkamer van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Zichtbaar op de foto zijn de binnenkant van de muur, de leidingen, buizen, handbedieningswielen en de drukmeter.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939-1940.&nbsp; Achter op de foto staat: 'Interieur Ketelhuis, Regelkamer, Vl. kamp'.

Regelkamer.&nbsp; Regelkamer van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Zichtbaar op de foto zijn de binnenkant van de muur, de leidingen, buizen, handbedieningswielen en de drukmeter.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939-1940.&nbsp; Achter op de foto staat: 'Interieur Ketelhuis, Regelkamer, Vl. kamp'.

van de regelkamer van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-04-19, No. 25&nbsp; Inhoud: Spertijd op 19 en 20 april 1943; groepsleiding woningbureau; Wirtschaftsstelle; kapsalon; gebruik der w.c. in de familiebarakken van het oude kamp, gebruik van ingangen in deze barakken.. Blz.: 2

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-04-19, No. 25&nbsp; Inhoud: Spertijd op 19 en 20 april 1943; groepsleiding woningbureau; Wirtschaftsstelle; kapsalon; gebruik der w.c. in de familiebarakken van het oude kamp, gebruik van ingangen in deze barakken.. Blz.: 2

Lagerbefehl No. 25

Brandweeroefening.&nbsp; Foto van een decor uit het cabaretprogramma Humor und Melodie, revue in 18 beelden. Kamp Westerbork,&nbsp; Datum: 1943-09-27.&nbsp; Beeld/Scene/Decor: Appell Appell ! Decor gemaakt door Hans Margules.

Brandweeroefening.&nbsp; Foto van een decor uit het cabaretprogramma Humor und Melodie, revue in 18 beelden. Kamp Westerbork,&nbsp; Datum: 1943-09-27.&nbsp; Beeld/Scene/Decor: Appell Appell ! Decor gemaakt door Hans Margules.

Illustratie decor 'Appell, Appell!' uit de revue Humor und Melodie

Klaveren, van, dhr. Barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1941.

Klaveren, van, dhr. Barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1941.

van barakken langs de centrale weg van het Vluchtelingenkamp

Bouw.&nbsp; Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939.&nbsp; Het administratiegebouw.

Bouw.&nbsp; Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939.&nbsp; Het administratiegebouw.

van de bouw van een administratiebarak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-03-16, No. 70&nbsp; Inhoud: Waardebonnen. Met ingang van 20 maart 1944 worden door alle kampinstellingen, waar kampingezetenen betalingen doen (warenhuis, kantine, kassa voor bonte avonden enz.) nog slechts waardebonnen als betaalmiddel gebruikt.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-03-16, No. 70&nbsp; Inhoud: Waardebonnen. Met ingang van 20 maart 1944 worden door alle kampinstellingen, waar kampingezetenen betalingen doen (warenhuis, kantine, kassa voor bonte avonden enz.) nog slechts waardebonnen als betaalmiddel gebruikt.

Lagerbefehl No. 70

Prikkeldraad.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945&nbsp; Prikkeldraad en op de achtergrond een fietser.&nbsp; Uitzicht op de weg van Bohuçevitze.

Prikkeldraad.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945&nbsp; Prikkeldraad en op de achtergrond een fietser.&nbsp; Uitzicht op de weg van Bohuçevitze.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Personen