In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

De Westerborker nr. 22&nbsp; Datum 1945-05-15 Onderwerpen: post; het verschijnen van de Westerborker; reparaties; spullen vermist; inlichtingenbureau; de was; sport in het kamp en wereldnieuws

De Westerborker nr. 22&nbsp; Datum 1945-05-15 Onderwerpen: post; het verschijnen van de Westerborker; reparaties; spullen vermist; inlichtingenbureau; de was; sport in het kamp en wereldnieuws

'De Westerborker' nr. 22 met mededelingen en nieuws

Foto van Indische jongens bij de hoofdingang van kamp Schattenberg Links staat Han Bloemhard, naast hem Henny Roggeveen. Plaats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Datum: 1950

Foto van Indische jongens bij de hoofdingang van kamp Schattenberg Links staat Han Bloemhard, naast hem Henny Roggeveen. Plaats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Datum: 1950

Foto van Indische jongens bij de hoofdingang van (kamp) Schattenberg

Van:&nbsp; Aan: Hanneke Plaats: Datum: 1943/1944 Onderwerp: heb je je pakjes ontvangen?; over allerlei personen; jam heeft de schrijfster laten vallen en in een ander potje gedaan, misschien zitten er nog een paar scherfjes in…

Van:&nbsp; Aan: Hanneke Plaats: Datum: 1943/1944 Onderwerp: heb je je pakjes ontvangen?; over allerlei personen; jam heeft de schrijfster laten vallen en in een ander potje gedaan, misschien zitten er nog een paar scherfjes in…

Brief van een onbekende aan Hanneke

Betreft: Badhuis voor 42 personen Vluchtelingenkamp Westerbork. Schaal: 1:100, barak 27.

Betreft: Badhuis voor 42 personen Vluchtelingenkamp Westerbork. Schaal: 1:100, barak 27.

Bouwtekening van het badhuis in het Centraal Vluchtelingenkamp

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1952-01-23 Onderwerp: overlijden van Ghole Nieweg.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1952-01-23 Onderwerp: overlijden van Ghole Nieweg.

Uittreksel uit het Register van Overledenen over het overlijden van Ghole Nieweg

Verzoek van D.B. I Verwaltung Antragstelle Aan: Polak, Henriette Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-25 Onderwerp: ze wordt verzocht morgen haar doopbewijs in te dienen bij de Antragstelle.

Verzoek van D.B. I Verwaltung Antragstelle Aan: Polak, Henriette Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-25 Onderwerp: ze wordt verzocht morgen haar doopbewijs in te dienen bij de Antragstelle.

Verzoek aan Henriëtte Polak haar doopbewijs bij de Antragstelle in te dienen

Bericht van overlijden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06 Onderwerp: personen overleden in juni 1943 in kamp Westerbork.

Bericht van overlijden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06 Onderwerp: personen overleden in juni 1943 in kamp Westerbork.

Bericht van in kamp Westerbork overleden personen in juni 1943

Gedicht aan Henriët

Van: Militair Commissaris voor de Provincie Drenthe Aan: Den heer P.V.C. voor Drenthe Plaats: Assen Datum: 1945-04-24 Onderwerp: Bevoorrading kampen Westerbork en Hooghalen, eventueel lagere rantsoenen voor de gedetineerden op last van de commandant; vanaf 29 april 1945 worden het N.A.D. kamp Hooghalen en kamp Westerbork gescheiden voor wat betreft de voedselvoorziening.

Van: Militair Commissaris voor de Provincie Drenthe Aan: Den heer P.V.C. voor Drenthe Plaats: Assen Datum: 1945-04-24 Onderwerp: Bevoorrading kampen Westerbork en Hooghalen, eventueel lagere rantsoenen voor de gedetineerden op last van de commandant; vanaf 29 april 1945 worden het N.A.D. kamp Hooghalen en kamp Westerbork gescheiden voor wat betreft de voedselvoorziening.

Brief van Militair Commissaris voor de Provincie Drenthe aan den heer P.V.C. voor Drenthe

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1952-01-22 Onderwerp: overlijden van Borach Lazarus Sleutelberg.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1952-01-22 Onderwerp: overlijden van Borach Lazarus Sleutelberg.

Uittreksel uit het Register van Overledenen over het overlijden van Borach Lazarus Sleutelberg

Van: Kruls, H.J., Mr. (chef Militair Gezag) Aan: onder andere Buijvoets, J.G. Plaats: Den Haag Datum: 1945-06-06 Onderwerp: instructie voor tewerkstelling van gedetineerden. Alle die daartoe instaat zijn moeten worden ingezet voor landbouw- en oogstwerkzaamheden.

Van: Kruls, H.J., Mr. (chef Militair Gezag) Aan: onder andere Buijvoets, J.G. Plaats: Den Haag Datum: 1945-06-06 Onderwerp: instructie voor tewerkstelling van gedetineerden. Alle die daartoe instaat zijn moeten worden ingezet voor landbouw- en oogstwerkzaamheden.

Instructie van Mr. H.J. Kruls aan ondere ander de kampcommandanten

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1952-01-22 Onderwerp: overlijden van Esther Meijers

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1952-01-22 Onderwerp: overlijden van Esther Meijers

Uittreksel uit het Register van Overledenen over het overlijden van Esther Meijers

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1952-01-23 Onderwerp: overlijden Lazarus Sleutelberg

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1952-01-23 Onderwerp: overlijden Lazarus Sleutelberg

Uittreksel uit het Register van Overledenen over het overlijden van Lazarus Sleutelberg

Van: Internationale Roode Kruis Aan: Jewish Agency Plaats: Genève Datum: 1943-12-27 Onderwerp: verzoek om Jules Cohen en familie te informeren dat zij zijn geregistreerd op de vijfde veteranen zionistenlijst voor emigratie naar Palestina, met toekenning van een registratienummer.

Van: Internationale Roode Kruis Aan: Jewish Agency Plaats: Genève Datum: 1943-12-27 Onderwerp: verzoek om Jules Cohen en familie te informeren dat zij zijn geregistreerd op de vijfde veteranen zionistenlijst voor emigratie naar Palestina, met toekenning van een registratienummer.

Bericht

Verslag van gesprek met dhr. Hazewindus Datum: 1985-12-09 Hazewindus werd aangesteld als leraar Engels in het Centraal Vluchtelingenkamp. Hij kreeg hiervoor geen vergoeding. Doel: de jongeren voor te bereiden op emigratie naar een Engelstalig land; contacten met de kampbevolking; spionnen; smokkelen van brieven; opera Der Fidele Bauer; samen met zijn collega Sperna Weiland stond hij onder directe verantwoordelijkheid van commandant Jacques Schol.

Verslag van gesprek met dhr. Hazewindus Datum: 1985-12-09 Hazewindus werd aangesteld als leraar Engels in het Centraal Vluchtelingenkamp. Hij kreeg hiervoor geen vergoeding. Doel: de jongeren voor te bereiden op emigratie naar een Engelstalig land; contacten met de kampbevolking; spionnen; smokkelen van brieven; opera Der Fidele Bauer; samen met zijn collega Sperna Weiland stond hij onder directe verantwoordelijkheid van commandant Jacques Schol.

Verslag van een gesprek met de heer Hazewindus

Van: Mentrop J., majoor van Staf Militair Gezag Aan: Alle Kampcommandanten Plaats: Den Haag Datum: 1945-07-17 Onderwerp: verplichte tewerkstelling van gedetineerden met als prioriteit landbouwwerkzaamheden en oogstvoorziening en de verantwoording hierover. Zware gevallen kunnen worden ingezet bij het opruimen van mijnen.

Van: Mentrop J., majoor van Staf Militair Gezag Aan: Alle Kampcommandanten Plaats: Den Haag Datum: 1945-07-17 Onderwerp: verplichte tewerkstelling van gedetineerden met als prioriteit landbouwwerkzaamheden en oogstvoorziening en de verantwoording hierover. Zware gevallen kunnen worden ingezet bij het opruimen van mijnen.

Instructie van het Militair Gezag aan alle commandanten van Interneringskampen

Onderwerp: gesloten huwelijk van het echtpaar Leiser-Schild, met getuigen Kaufmann en Rubens en de uitvoering door rabbijn dr. Augapfel.

Onderwerp: gesloten huwelijk van het echtpaar Leiser-Schild, met getuigen Kaufmann en Rubens en de uitvoering door rabbijn dr. Augapfel.

Bericht over een gesloten huwelijk in kamp Westerbork

Van: van Dam, Mozes Alexander Aan: van dam, Aron en zijn gezin Plaats: 't Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-08-20 Onderwerp: het is zwaar werken; drie uur lopen en zeven uur werken; maximaal 8,50 in de week; over voeding; 14 pond afgevallen in zes weken; zonder pakketjes zou het snel zijn afgelopen…

Van: van Dam, Mozes Alexander Aan: van dam, Aron en zijn gezin Plaats: 't Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-08-20 Onderwerp: het is zwaar werken; drie uur lopen en zeven uur werken; maximaal 8,50 in de week; over voeding; 14 pond afgevallen in zes weken; zonder pakketjes zou het snel zijn afgelopen…

Brief van Mozes Alexander van Dam aan het gezin van zijn broer Aron vanuit het Joodse werkkamp 't Wijde Gat

an: van Dam, Mozes Aan: lieve allen (van Dam, Aron en zijn gezin) Plaats: ' t Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-09-01 Onderwerp: verbrand door de zon, tot blaren toe; hoe gaat het met je zwagers in Delfzijl: Meijer en Line Goudsmid en hun jongens zijn ook reeds vertrokken; en Simon en Mina…; moeke wordt aanstaande zaterdag 5 september 67 jaar; van Ben (Barend) Vissel ook een brief gehad; Frouwke maakt zich ongerust; nog bij de Joodse Raad werkzaam; gaat Jetje naar school? Of zijn er geen leerkrachten…; Bram (Aron) Drielsma is ook in het kamp…

an: van Dam, Mozes Aan: lieve allen (van Dam, Aron en zijn gezin) Plaats: ' t Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-09-01 Onderwerp: verbrand door de zon, tot blaren toe; hoe gaat het met je zwagers in Delfzijl: Meijer en Line Goudsmid en hun jongens zijn ook reeds vertrokken; en Simon en Mina…; moeke wordt aanstaande zaterdag 5 september 67 jaar; van Ben (Barend) Vissel ook een brief gehad; Frouwke maakt zich ongerust; nog bij de Joodse Raad werkzaam; gaat Jetje naar school? Of zijn er geen leerkrachten…; Bram (Aron) Drielsma is ook in het kamp…

Brief van Mozes van Dam aan Aron van Dam aan zijn gezin vanuit het Joodse werkkamp 't Wijde Gat

Bericht over een gesloten huwelijk Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-11 Onderwerp: een in het kamp gesloten huwelijk.

Bericht over een gesloten huwelijk Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-11 Onderwerp: een in het kamp gesloten huwelijk.

Mededeling van DB II Verwaltung&nbsp; Aan: Polak, Henriette Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-13 Onderwerp: ze is als protestant tot nader order vrijgesteld (zurückgestellt).&nbsp;

Mededeling van DB II Verwaltung&nbsp; Aan: Polak, Henriette Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-13 Onderwerp: ze is als protestant tot nader order vrijgesteld (zurückgestellt).&nbsp;

Mededeling aan Henriëtte Polak dat zij als gedoopte Jood voorlopig is vrijgesteld van transport

Overleden personen in kamp Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-23 Onderwerp: in het kamp overleden personen op 20 en 21 mei 1943.

Overleden personen in kamp Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-23 Onderwerp: in het kamp overleden personen op 20 en 21 mei 1943.

Bericht over in mei 1943 overleden personen in kamp Westerbork

Van: ter Veer, B.T.A.A., Mr., Directeur-Generaal voor Bijzondere Rechtspleging Aan: de Commandanten van de Bewarings- en Interneringskampen Plaats: Den Haag Datum: 1946-10-04 Onderwerp: Tewerkstelling van gedetineerden en geinterneerden buiten de kampen. Het blijkt dat voldoende bewaking vaak niet mogelijk is bij tewerkstelling. De kampcommandant is verantwoordelijk en moet beslissen of een object aangenomen kan worden met het oog op voldoende bewaking.

Van: ter Veer, B.T.A.A., Mr., Directeur-Generaal voor Bijzondere Rechtspleging Aan: de Commandanten van de Bewarings- en Interneringskampen Plaats: Den Haag Datum: 1946-10-04 Onderwerp: Tewerkstelling van gedetineerden en geinterneerden buiten de kampen. Het blijkt dat voldoende bewaking vaak niet mogelijk is bij tewerkstelling. De kampcommandant is verantwoordelijk en moet beslissen of een object aangenomen kan worden met het oog op voldoende bewaking.

Instructie van Ter Veer aan de commandanten van de Bewarings- en Interneringskampen

Van: Rika (Bamberger) Aan: Line Plaats: Farmsum Datum: 1942-08 Onderwerp: hoe gaat het met verschillende personen, waaronder Jetbora; ze zal brood- en aardappelbonnen toesturen; zeep gemaakt van shampoo en scheerzeep… Line is Golina van Dam-Sleutelberg. In maart 1942 werd ze gedwongen met haar gezin te verhuizen van Farmsum naar Amsterdam.

Van: Rika (Bamberger) Aan: Line Plaats: Farmsum Datum: 1942-08 Onderwerp: hoe gaat het met verschillende personen, waaronder Jetbora; ze zal brood- en aardappelbonnen toesturen; zeep gemaakt van shampoo en scheerzeep… Line is Golina van Dam-Sleutelberg. In maart 1942 werd ze gedwongen met haar gezin te verhuizen van Farmsum naar Amsterdam.

Brief van Rika aan Line vanuit Farmsum

Bericht over een gesloten huwelijk Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: gesloten huwelijk van het echtpaar: Majerowicz-Schlachet

Bericht over een gesloten huwelijk Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: gesloten huwelijk van het echtpaar: Majerowicz-Schlachet

Bekendmaking Datum: 1943-09-08 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Afgegeven bonnen voor schoeisel zijn ongeldig verklaard

Bekendmaking Datum: 1943-09-08 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Afgegeven bonnen voor schoeisel zijn ongeldig verklaard

Bekendmaking over het ongeldig verklaren van afgegeven bonnen voor schoeisel