In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Manuscript Van: Stertzenbach, Werner, gericht aan Stella Pach Datum: 1942-01 Onderwerp: over de waarde van de mens; zelfreflectie; in de eetzaal van de barak zitten zo'n 80 mannen, je leert hun gewoonten kennen, ook in de slaapzaal; onderlinge gesprekken, waarvan herhalingen over het slechte eten, de politieke toestand, het noodlot en de nieuwste geruchten; geluk of ongeluk, een barakgenoot uit Wenen dient als voorbeeld. Deze man die steeds klaagt zal altijd ongelukkig en ontevreden blijven; wat de schrijver betreft: hij is gelukkig en ongelukkig tegelijk. Voorbeelden van geluk: een brief van zijn geliefde (Stella), een mooi winterlandschap of sneeuwbal gooiende jongens. Werner deed ook mee; een boek of muziek; tegenstelling: de domheid van mensen niet kunnen veranderen of de ellende van het moment tegen te gaan of niet bij Stella kunnen zijn; over de relatie tussen Stella en Werner; gedicht; ‘Ein Sonnenstrahl’, geschreven in de gevangenis van Leer, 20-02-1941; Onze Nacht, geschreven in kamp Westerbork op 11-01-1942; &nbsp;weinig kunnen schrijven door te veel werk en koude omstandigheden, wel genoeg tijd om na te denken; behoefte aan en warme kleine kamer, op het moment een matig verwarmde zaal, ongezellig; Werner zou graag weer een normaal leven willen hebben, normaal wonen in een woning of &nbsp;iets gemeenschappelijks met een kamer en een werkkamer voor ieder.

Manuscript Van: Stertzenbach, Werner, gericht aan Stella Pach Datum: 1942-01 Onderwerp: over de waarde van de mens; zelfreflectie; in de eetzaal van de barak zitten zo'n 80 mannen, je leert hun gewoonten kennen, ook in de slaapzaal; onderlinge gesprekken, waarvan herhalingen over het slechte eten, de politieke toestand, het noodlot en de nieuwste geruchten; geluk of ongeluk, een barakgenoot uit Wenen dient als voorbeeld. Deze man die steeds klaagt zal altijd ongelukkig en ontevreden blijven; wat de schrijver betreft: hij is gelukkig en ongelukkig tegelijk. Voorbeelden van geluk: een brief van zijn geliefde (Stella), een mooi winterlandschap of sneeuwbal gooiende jongens. Werner deed ook mee; een boek of muziek; tegenstelling: de domheid van mensen niet kunnen veranderen of de ellende van het moment tegen te gaan of niet bij Stella kunnen zijn; over de relatie tussen Stella en Werner; gedicht; ‘Ein Sonnenstrahl’, geschreven in de gevangenis van Leer, 20-02-1941; Onze Nacht, geschreven in kamp Westerbork op 11-01-1942; &nbsp;weinig kunnen schrijven door te veel werk en koude omstandigheden, wel genoeg tijd om na te denken; behoefte aan en warme kleine kamer, op het moment een matig verwarmde zaal, ongezellig; Werner zou graag weer een normaal leven willen hebben, normaal wonen in een woning of &nbsp;iets gemeenschappelijks met een kamer en een werkkamer voor ieder.

manuscript van Werner Stertzenbach geschreven in kamp Westerbork over de maand januari 1942

Verklaring voor het voorgoed verlaten van het Kamp Westerbork. Van: Lijdesdorff, R. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-06-08 &nbsp;

Verklaring voor het voorgoed verlaten van het Kamp Westerbork. Van: Lijdesdorff, R. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-06-08 &nbsp;

Verklaring voor René Lijdesdorff voor het definitief verlaten van kamp Westerbork

Van: Letty (dochter) Aan: Liefste moes (moeder) Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1943-03-27&nbsp; Onderwerp: vraag hoe het in Westerbork toegaat; briefkaart kwam retour; Letty zou graag wat van haar moeder horen; de machtigingen rond het kunnen innen van het pensioen zijn rond; vragen over het kampleven; wachtgeld van echtgenoot Jan loopt vanaf 1 april, na zijn ontslag. Ze kunnen het nog wel even uitzingen.

Van: Letty (dochter) Aan: Liefste moes (moeder) Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1943-03-27&nbsp; Onderwerp: vraag hoe het in Westerbork toegaat; briefkaart kwam retour; Letty zou graag wat van haar moeder horen; de machtigingen rond het kunnen innen van het pensioen zijn rond; vragen over het kampleven; wachtgeld van echtgenoot Jan loopt vanaf 1 april, na zijn ontslag. Ze kunnen het nog wel even uitzingen.

Brief van Letty aan haar moeder vanuit Rotterdam

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: Arthur Heymans en gezin Datum: 1943-08-20 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: pakketten binnengekomen, advies eieren harder te koken. Drie van de vier eieren waren platgedrukt. Herman ligt nog steeds in het ziekenhuis, ontmoetingen met bekenden. Er wordt veel over de toekomst gesproken.

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: Arthur Heymans en gezin Datum: 1943-08-20 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: pakketten binnengekomen, advies eieren harder te koken. Drie van de vier eieren waren platgedrukt. Herman ligt nog steeds in het ziekenhuis, ontmoetingen met bekenden. Er wordt veel over de toekomst gesproken.

Brief van de familie Heymann-Heymans aan het gezin A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Van: Straus, Harry Jonny Aan: lieve mensen Plaats: Westerbork, kamp, barak 67 Datum: 1944-07-20 Onderwerp: geschreven vanuit de strafbarak; dagelijkse gang van zaken; pakketten; bezoek; hygiëne en talloze andere aspecten. Harry bevindt zich met zijn ouders in barak 67 in de strafbarak. Zijn vader ligt nog in het ziekenhuis. Het drietal komt in aanmerking voor het transport naar Theresienstadt en ontslag uit de strafbarak. Blz.: 4

Van: Straus, Harry Jonny Aan: lieve mensen Plaats: Westerbork, kamp, barak 67 Datum: 1944-07-20 Onderwerp: geschreven vanuit de strafbarak; dagelijkse gang van zaken; pakketten; bezoek; hygiëne en talloze andere aspecten. Harry bevindt zich met zijn ouders in barak 67 in de strafbarak. Zijn vader ligt nog in het ziekenhuis. Het drietal komt in aanmerking voor het transport naar Theresienstadt en ontslag uit de strafbarak. Blz.: 4

Brief van Harry Jonny Straus aan bekenden vanuit kamp Westerbork

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: Heymann, Arthur, Ruth, Hella en Marlies Datum: 1943-09-26 Plaats: Westerbork,&nbsp;kamp&nbsp; Onderwerp: een aantal pakketten ontvangen, Pilzen (paddenstoelen) waren niet goed meer, druiven graag apart verpakken, vlees in glas en worst. Brood is er genoeg. Het is erg stil geworden. Vele bekenden zijn er niet meer. Herman is weer gezond en kan weer eten zoals vroeger. Woensdagavond hebben wij weer een Nieuwjaar. ‘laten we hopen dat dat jaar ons meer zegen mogen brengen en wij dan dien dag bij elkaar in vrede mogen beleven.’ Met bijbehorende enveloppe.

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: Heymann, Arthur, Ruth, Hella en Marlies Datum: 1943-09-26 Plaats: Westerbork,&nbsp;kamp&nbsp; Onderwerp: een aantal pakketten ontvangen, Pilzen (paddenstoelen) waren niet goed meer, druiven graag apart verpakken, vlees in glas en worst. Brood is er genoeg. Het is erg stil geworden. Vele bekenden zijn er niet meer. Herman is weer gezond en kan weer eten zoals vroeger. Woensdagavond hebben wij weer een Nieuwjaar. ‘laten we hopen dat dat jaar ons meer zegen mogen brengen en wij dan dien dag bij elkaar in vrede mogen beleven.’ Met bijbehorende enveloppe.

Foto van Carolina de Winter

Van: Hilversum-Wertheim, Fre Aan: Familie Kanters Plaats: Datum: 1943-08-11 Onderwerp: sturen van een pakje levensmiddelen naar de Pl. Kerklaan 25. Dan ontvang ik het wel in de Joodsche Schouwburg. Met stempels: Verboden onbewoonde kamers of woningen te betreden.

Van: Hilversum-Wertheim, Fre Aan: Familie Kanters Plaats: Datum: 1943-08-11 Onderwerp: sturen van een pakje levensmiddelen naar de Pl. Kerklaan 25. Dan ontvang ik het wel in de Joodsche Schouwburg. Met stempels: Verboden onbewoonde kamers of woningen te betreden.

Brief van Fre Hilversum-Wertheijm aan de familie Kanters

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 91

Van: Jules (geschreven door Lies) Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-31 Onderwerp: inzinking Jules; vermagerd; hartzwakte; Lies werd van haar werk gehaald; de doctoren waren Jules aan het onderzoeken, maar konden de oorzaak niet vinden; Lies is de hele dag bij hem geweest; &nbsp;Jules sprak wartaal; hoge koorts….

Van: Jules (geschreven door Lies) Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-31 Onderwerp: inzinking Jules; vermagerd; hartzwakte; Lies werd van haar werk gehaald; de doctoren waren Jules aan het onderzoeken, maar konden de oorzaak niet vinden; Lies is de hele dag bij hem geweest; &nbsp;Jules sprak wartaal; hoge koorts….

Briefkaart van Jules Palache aan de heer en mevrouw den Haan-Palache vanuit kamp Westerbork

Van: Nederlandsch Roode Kruis, afwikkelingsbureau concentratiekampen&nbsp; Aan: Abrahams, J.M.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1946-06-12&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens J. M. de Vries.

Van: Nederlandsch Roode Kruis, afwikkelingsbureau concentratiekampen&nbsp; Aan: Abrahams, J.M.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1946-06-12&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens J. M. de Vries.

Brief van het Nederlandsch Roode Kruis aan J. M. Abrahams

Appèl. Getekend door: Kok. Leo Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1943-02&nbsp; Een groep mannen van de NB staan op appèl en worden toegesproken door de OD. De mannen worden vanuit kamp Westerbork ingezet bij het leeghalen van het Apeldoornsche Bosch.

Appèl. Getekend door: Kok. Leo Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1943-02&nbsp; Een groep mannen van de NB staan op appèl en worden toegesproken door de OD. De mannen worden vanuit kamp Westerbork ingezet bij het leeghalen van het Apeldoornsche Bosch.

Aquarel van een appèl in het Apeldoornsche Bosch getekend door Leo Kok

Extract uit het doopregister van de Oranje Kerk te 's-Gravenhage van Maud Clara Grietje Hedeman, geboren aldaar op 3 sept. 1934 en gedoopt op 22 okt. 1939. 12 juni 1943.

Extract uit het doopregister van de Oranje Kerk te 's-Gravenhage van Maud Clara Grietje Hedeman, geboren aldaar op 3 sept. 1934 en gedoopt op 22 okt. 1939. 12 juni 1943.

Extract uit het doopregister betreffende Maud Clara Grietje Hedeman

Van: Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: kostenberekening vervaardiging inlegzooltjes 'Izo'.

Van: Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: kostenberekening vervaardiging inlegzooltjes 'Izo'.

Calculatie voor de vervaardiging van inlegzooltjes in Interneringskamp Westerbork onder de naam 'Izo'

Carolina de Winter met haar broertje Jacques Simon.

Carolina de Winter met haar broertje Jacques Simon.

Foto van Carolina de Winter en haar broertje Jacques Simon

Lagerbefehl No. 11 Datum: 1943-03-04 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: benoemingen tot plaatsvervangende Dienst- en Groepsleider

Lagerbefehl No. 11 Datum: 1943-03-04 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: benoemingen tot plaatsvervangende Dienst- en Groepsleider

Lagerbefehl No. 11

Personen