In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Breslauer, Werner Rudolf Kuikens.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Kuikens.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Kuikens van de kampboerderij bij kamp Westerbork

Vervoersbewijs Bestemd voor de twee kinderen van Zomerplaag voor vervoer naar Beilen/Assen per Kroon Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-24

Vervoersbewijs Bestemd voor de twee kinderen van Zomerplaag voor vervoer naar Beilen/Assen per Kroon Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-24

Vervoersbewijs voor 2 kinderen Zomerplaag

Van: Hoorn, van, B. en H. Aan: Medema, mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-12 (poststempel) Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Van: Hoorn, van, B. en H. Aan: Medema, mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-12 (poststempel) Onderwerp: Bevestiging ontvangst en bedankje pakket

Briefkaart van Betsy en Henriette van Hoorn aan mej. Medema vanuit kamp Westerbork

‘Voedselkaart’ Van: Lijdesdorff, R. Plaats: Westerbork, kamp

‘Voedselkaart’ Van: Lijdesdorff, R. Plaats: Westerbork, kamp

Voedselkaart van René Lijdesdorff in kamp Westerbork

Van: Moeder&nbsp; Aan: Benny en Mientje&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum: Onderwerp: onleesbaar

Van: Moeder&nbsp; Aan: Benny en Mientje&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum: Onderwerp: onleesbaar

Brief van moeder aan Benny en Mientje Lackrooy

Hoofdwacht, eerste ingang&nbsp; Interneringskamp Westerbork Datum: 1945 Het gaat om de eerste ingang en wachthuis vanuit de kant van Hooghalen gezien.

Hoofdwacht, eerste ingang&nbsp; Interneringskamp Westerbork Datum: 1945 Het gaat om de eerste ingang en wachthuis vanuit de kant van Hooghalen gezien.

Foto van de eerste ingang van het Interneringskamp Westerbork

Mededeling door de dienstleider van DB2 Aan: Loew, Samuel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-14 Betreft het bij een luchtalarm melden op de werkplaats.

Mededeling door de dienstleider van DB2 Aan: Loew, Samuel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-14 Betreft het bij een luchtalarm melden op de werkplaats.

Mededeling van Dienstbereich 2 aan Samuel Loew

Van: Sluijter, S. Aan: Fam. van Ottenbrugge Plaats: Amsterdam Datum: 1944-01-31 Onderwerp: verzoek van de heer Zomerplaag om te berichten dat hij morgen naar Bergen-Belsen vertrekt en vol goede moed is.

Van: Sluijter, S. Aan: Fam. van Ottenbrugge Plaats: Amsterdam Datum: 1944-01-31 Onderwerp: verzoek van de heer Zomerplaag om te berichten dat hij morgen naar Bergen-Belsen vertrekt en vol goede moed is.

Briefkaart van S. Sluijter aan familie van Ottenbrugge vanuit Amsterdam

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie, Cor, Jo en kinderen Datum: 1943-01-22 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: de kinderen zijn uit het ziekenhuis, vervolgens breekt er roodvonk in hun barak uit (de barak is nu voor 10 dagen in quarantaine). De toestand in het kamp is gespannen. Het Apeldoornsche Bosch is leeggehaald. ‘s Nachts komen transporten met zieken uit Amsterdam. De schrijver heeft voor de derde keer een keelontsteking. De komende nacht gaat een transport met zieken naar Polen. Er gaan sterke geruchten dat er ook mensen naar het nieuwe kamp in Vught gaan. Vanaf heden gaat alles onder censuur. Deze brief zal illegaal het kamp uitgaan. Uit de ziekenbarak van de schrijver zullen de volgende dag 50 zieken op transport gaan (oude mensen, hulpbehoeftigen, blinden, zware hartpatiënten...) Onze enige zorg is hoe uit deze chaos te komen. Uit het Apeldoornsche Bosch zijn rechtstreeks ongeveer 1100 mensen op transport gesteld met 50 man personeel. Ze zijn in veewagens vervoerd. Ze zijn slechter behandeld dan beesten en zonder dekens op transport gegaan. ’s Avonds om tien uur is het begonnen en 's morgens om vijf uur was het klaar. Ieder nuchter mens kan begrijpen wat er met deze mensen gaat gebeuren… Wat onze kansen betreft gaat er loos alarm dat er 2000 mensen zullen blijven, waaronder de Alte kampbewoners (1000 personen)…het ziekenhuispersoneel staat waarschijnlijk niet ongunstig. Een gedeelte blijft hier en de rest gaat naar Vught. Definitief is nog niets…

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie, Cor, Jo en kinderen Datum: 1943-01-22 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: de kinderen zijn uit het ziekenhuis, vervolgens breekt er roodvonk in hun barak uit (de barak is nu voor 10 dagen in quarantaine). De toestand in het kamp is gespannen. Het Apeldoornsche Bosch is leeggehaald. ‘s Nachts komen transporten met zieken uit Amsterdam. De schrijver heeft voor de derde keer een keelontsteking. De komende nacht gaat een transport met zieken naar Polen. Er gaan sterke geruchten dat er ook mensen naar het nieuwe kamp in Vught gaan. Vanaf heden gaat alles onder censuur. Deze brief zal illegaal het kamp uitgaan. Uit de ziekenbarak van de schrijver zullen de volgende dag 50 zieken op transport gaan (oude mensen, hulpbehoeftigen, blinden, zware hartpatiënten...) Onze enige zorg is hoe uit deze chaos te komen. Uit het Apeldoornsche Bosch zijn rechtstreeks ongeveer 1100 mensen op transport gesteld met 50 man personeel. Ze zijn in veewagens vervoerd. Ze zijn slechter behandeld dan beesten en zonder dekens op transport gegaan. ’s Avonds om tien uur is het begonnen en 's morgens om vijf uur was het klaar. Ieder nuchter mens kan begrijpen wat er met deze mensen gaat gebeuren… Wat onze kansen betreft gaat er loos alarm dat er 2000 mensen zullen blijven, waaronder de Alte kampbewoners (1000 personen)…het ziekenhuispersoneel staat waarschijnlijk niet ongunstig. Een gedeelte blijft hier en de rest gaat naar Vught. Definitief is nog niets…

Brief van Louis Stranders aan de familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Foto van Joodse landarbeiders bij de familie Jonkers in Zwiggelte De foto werd gemaakt met de camera van Ernst (Erco) Cosmann. Het object was meegenomen door Ilse Birnbaum tijdens een bezoek aan de boerderij. Van links naar rechts staande: Esther Singer, David (Dudie) Rosenbaum Op de hurken: 2de van rechts Rosa Martha Erleschütz (Eibschütz).&nbsp;

Foto van Joodse landarbeiders bij de familie Jonkers in Zwiggelte De foto werd gemaakt met de camera van Ernst (Erco) Cosmann. Het object was meegenomen door Ilse Birnbaum tijdens een bezoek aan de boerderij. Van links naar rechts staande: Esther Singer, David (Dudie) Rosenbaum Op de hurken: 2de van rechts Rosa Martha Erleschütz (Eibschütz).&nbsp;

Foto van de familie Jonkers en kampgevangenen voor de boerderij in Zwiggelte

Van: Magnus, Simon Datum: 1943-08-13 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: gericht aan de polikliniek, diagnose griep/angina. Behandeling op de polikliniek.&nbsp;

Van: Magnus, Simon Datum: 1943-08-13 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: gericht aan de polikliniek, diagnose griep/angina. Behandeling op de polikliniek.&nbsp;

Ausweis van Simon Magnus

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1943-01-08 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: storting van 25 gulden. Kinderen knappen langzaam op. De schrijver en zijn vrouw zijn weer beter. Ze zijn verlegen om de twee koffers van blik…

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1943-01-08 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: storting van 25 gulden. Kinderen knappen langzaam op. De schrijver en zijn vrouw zijn weer beter. Ze zijn verlegen om de twee koffers van blik…

van Louis Stranders aan familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een Illustratie van Leo Kok in de brief 'Ergens in Nederland'

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-11 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: de schrijver heeft nachtdienst met twee collega's op een zaal van 90 mensen. Het is hard werken. De volgende ochtend gaat een transport weg. Er gaan zieken met brancards en ouden van dagen weg. Op de zaal is het nu rustig, waardoor een moment van schrijven mogelijk is. Alles is eenvoudig en er is een tekort aan van alles. Voor al deze mensen slechts 15 urinalen…en er is een gebrek aan medicijnen. De schrijver vraagt onder meer om een thermometer.&nbsp;

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-11 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: de schrijver heeft nachtdienst met twee collega's op een zaal van 90 mensen. Het is hard werken. De volgende ochtend gaat een transport weg. Er gaan zieken met brancards en ouden van dagen weg. Op de zaal is het nu rustig, waardoor een moment van schrijven mogelijk is. Alles is eenvoudig en er is een tekort aan van alles. Voor al deze mensen slechts 15 urinalen…en er is een gebrek aan medicijnen. De schrijver vraagt onder meer om een thermometer.&nbsp;

Brief van Louis Stranders aan familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1943-01-23 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: zojuist pakket no. 28 ontvangen. De kinderen zijn heel blij met het gestuurde speelgoed. Met smart wacht de schrijver op het moment dat hij in de barak van zijn vrouw mag komen. Hij bedankt voor het serviesje en de pop voor de kinderen, het zeefje en het schrijfpapier…

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1943-01-23 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: zojuist pakket no. 28 ontvangen. De kinderen zijn heel blij met het gestuurde speelgoed. Met smart wacht de schrijver op het moment dat hij in de barak van zijn vrouw mag komen. Hij bedankt voor het serviesje en de pop voor de kinderen, het zeefje en het schrijfpapier…

Van: Stranders, Louis Geboren: 1909-02-27 Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-28 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: er is een briefkaart via de censuur gestuurd. Probeert enige afleiding te organiseren (bridgekaarten nodig). Daarnaast vele andere zaken, voedsel, kommen en kroezen…Zijn kinderen Betty en Selly knappen weer op. Zelf gaat hij donderdag weer aan het werk…&nbsp;

Van: Stranders, Louis Geboren: 1909-02-27 Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-28 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: er is een briefkaart via de censuur gestuurd. Probeert enige afleiding te organiseren (bridgekaarten nodig). Daarnaast vele andere zaken, voedsel, kommen en kroezen…Zijn kinderen Betty en Selly knappen weer op. Zelf gaat hij donderdag weer aan het werk…&nbsp;

Industriebarakken kamp Westerbork

Batterijensloperij kamp Westerbork

Van: Burgemeester van Hoogeveen&nbsp; Aan: Burgemeester van Zuidbroek&nbsp; Plaats: Hoogeveen&nbsp; Datum: 1940-10-15&nbsp; Onderwerp: verklaring dat Lion van der Wijk en Foktje Meijer van Joodse bloede zijn.

Van: Burgemeester van Hoogeveen&nbsp; Aan: Burgemeester van Zuidbroek&nbsp; Plaats: Hoogeveen&nbsp; Datum: 1940-10-15&nbsp; Onderwerp: verklaring dat Lion van der Wijk en Foktje Meijer van Joodse bloede zijn.

Brief van de Burgemeester van Hoogeveen aan de Burgemeester van Zuidbroek

Van: Aan: Haagman, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-04 Onderwerp: Verzoek om mevr. Zondervan na werktijd te begeleiden omdat zij nachtblind is.

Van: Aan: Haagman, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-04 Onderwerp: Verzoek om mevr. Zondervan na werktijd te begeleiden omdat zij nachtblind is.

Verzoek om mevr. Zondervan na werktijd te begeleiden omdat zij nachtblind is.

Personen