In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: ouders Aan: geliefde kinderen en kleinkind Plaats: Groningen Datum: 1942-08-06 Onderwerp: brief en foto's ontvangen; Esther heeft de foto's meegenomen om op het atelier te laten zien; het gaat met de schrijver. ze wordt wel zenuwziek van alles wat er om haar heen gebeurd…hoe je maar kalm in deze toestand; pa moet nog dieet houden; Esther is weer beter en gaat naar haar werk net als Alie; wat Mopie betreft weet je, werken en niet veel eten…wan naar het ziekenhuis in Meppel; Andries is ook bij de dokter geweest; ook bericht van Bennie gehad (Rotterdam), daar is het ook niet alles; groeten….

Van: ouders Aan: geliefde kinderen en kleinkind Plaats: Groningen Datum: 1942-08-06 Onderwerp: brief en foto's ontvangen; Esther heeft de foto's meegenomen om op het atelier te laten zien; het gaat met de schrijver. ze wordt wel zenuwziek van alles wat er om haar heen gebeurd…hoe je maar kalm in deze toestand; pa moet nog dieet houden; Esther is weer beter en gaat naar haar werk net als Alie; wat Mopie betreft weet je, werken en niet veel eten…wan naar het ziekenhuis in Meppel; Andries is ook bij de dokter geweest; ook bericht van Bennie gehad (Rotterdam), daar is het ook niet alles; groeten….

Brief van de ouders van Aron van Dam vanuit Groningen

Oproep Dienstbereich 10 Gruppe Schule Dormits, Heintje Barak 73 Montag, den 17 April 17.30 Uhr Dient zich voor ‘Unterricht fuer Jugendliche’ in te schrijven in de administratie van de school (barak 98). Datum: 1944-04-14

Oproep Dienstbereich 10 Gruppe Schule Dormits, Heintje Barak 73 Montag, den 17 April 17.30 Uhr Dient zich voor ‘Unterricht fuer Jugendliche’ in te schrijven in de administratie van de school (barak 98). Datum: 1944-04-14

Oproep voor Heintje Dormits

Revisie bliksemafleider installatie Synagoge en het recreatiegebouw&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:250

Revisie bliksemafleider installatie Synagoge en het recreatiegebouw&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:250

Bouwtekening van de revisie van de bliksemafleider op de synagoge en het recreatiegebouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

De bühne van de schouwburg in het kamp&nbsp; Het versierde toneel in de grote zaal tijdens het Germaanse Joelfeest.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-19

De bühne van de schouwburg in het kamp&nbsp; Het versierde toneel in de grote zaal tijdens het Germaanse Joelfeest.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-19

Foto van de Bühne van de schouwburg van kamp Westerbork tijdens het Joelfeest

Slaapbarak.&nbsp; Een slaapzaal; een lege slaapbarak van binnen.&nbsp; Westerbork, kamp, 1939.&nbsp; Foto is gemaakt door een opzichter van de Rijksgebouwendienst tijdens de bouw van het kamp.&nbsp;

Slaapbarak.&nbsp; Een slaapzaal; een lege slaapbarak van binnen.&nbsp; Westerbork, kamp, 1939.&nbsp; Foto is gemaakt door een opzichter van de Rijksgebouwendienst tijdens de bouw van het kamp.&nbsp;

van een zaal van een barak in aanbouw in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

De (katholieke)kerkbarak van het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; De zijde van de barak dat was ingericht als R.K. kerk (Pater van Haaften); schilderingen door gedetineerden verzorgd.

De (katholieke)kerkbarak van het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; De zijde van de barak dat was ingericht als R.K. kerk (Pater van Haaften); schilderingen door gedetineerden verzorgd.

Foto van de kerkbarak voor katholieke gedetineerden in Interneringskamp Westerbork

Foto van een plattegrond van Lager Westerbork.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-1945 Onderwerp: de informatie op de plattegrond is niet helemaal correct. Het laatste transport vertrok op 13 september 1944 naar Bergen-Belsen.

Foto van een plattegrond van Lager Westerbork.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-1945 Onderwerp: de informatie op de plattegrond is niet helemaal correct. Het laatste transport vertrok op 13 september 1944 naar Bergen-Belsen.

Foto van plattegrond kamp Westerbork

Kampgevangenen voor een barak Datum: 1942-08. De man links is Isaak Valk

Kampgevangenen voor een barak Datum: 1942-08. De man links is Isaak Valk

Twee kampgevangenen voor een barak in kamp Westerbork

Ariërverklaring van de echtgenote van Salomon Voorzanger. Bevestiging dat Salomon gemengd-gehuwd is.

Ariërverklaring van de echtgenote van Salomon Voorzanger. Bevestiging dat Salomon gemengd-gehuwd is.

Verklaring dat E.C. Schneider echtgenote van Salomon Voorzanger niet-Joods is

Van: Batavier,&nbsp;Joseph Aan: Ras-Batavier, M.&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943-06 Onderwerp: Als er een telegram binnenkomt snel in actie komen voor een pakket. Er is geld op een adres. 'Liesje ligt in het ziekenhuis. Daarom ben ik ook nog hier, misschien tot volgende week'. Mocht je geen telegram krijgen dan zijn we door. De schrijver werkt in de buitendienst, ervoor kan hij Liesje nog even bezoeken. Zoon Mau en schoondochter Lenie heeft de schrijver zien weggaan (1 juni 1943). Mau kon geen eens afscheid van zijn moeder in het ziekenhuis nemen. De brief is op de achterzijde van een oproep van de Zentralstelle geschreven (23 maart 1943, vrijstelling van Arbeidsinzet).

Van: Batavier,&nbsp;Joseph Aan: Ras-Batavier, M.&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943-06 Onderwerp: Als er een telegram binnenkomt snel in actie komen voor een pakket. Er is geld op een adres. 'Liesje ligt in het ziekenhuis. Daarom ben ik ook nog hier, misschien tot volgende week'. Mocht je geen telegram krijgen dan zijn we door. De schrijver werkt in de buitendienst, ervoor kan hij Liesje nog even bezoeken. Zoon Mau en schoondochter Lenie heeft de schrijver zien weggaan (1 juni 1943). Mau kon geen eens afscheid van zijn moeder in het ziekenhuis nemen. De brief is op de achterzijde van een oproep van de Zentralstelle geschreven (23 maart 1943, vrijstelling van Arbeidsinzet).

Brief van Joseph Batavier aan M. Ras-Batavier vanuit kamp Westerbork

Van: Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Amsterdam Voor: Mouw, Bernard Datum: 1944-08-18 Plaats: Arnhem Onderwerp: Bernard heeft toestemming om van het openbaar vervoer gebruik te maken.

Van: Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Amsterdam Voor: Mouw, Bernard Datum: 1944-08-18 Plaats: Arnhem Onderwerp: Bernard heeft toestemming om van het openbaar vervoer gebruik te maken.

Reisvergunning voor Bernard Mouw om gebruik te mogen maken van het openbaar vervoer

De inrichting van de Grote Zaal tijdens het &nbsp;Germaanse Joelfeest Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-19 Onderwerp: De zaal werd versierd door het Joodse tuinpersoneel van het kamp.

De inrichting van de Grote Zaal tijdens het &nbsp;Germaanse Joelfeest Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-19 Onderwerp: De zaal werd versierd door het Joodse tuinpersoneel van het kamp.

Foto van de Grote Zaal en Bühne in het kamp tijdens het Joelfeest

Diverse losse bonnen en incomplete bonkaarten

Bonnen divers

Foto's&nbsp; Vier foto's van het Nationaal Monument kamp Westerbork Betreft details Fotograaf: Echten, van, F.

Foto's&nbsp; Vier foto's van het Nationaal Monument kamp Westerbork Betreft details Fotograaf: Echten, van, F.

Foto's van het Nationaal Monument

Van: Frits (Sal Polak) Aan: Gelder, van, Fam. Plaats: Ehrenforst, Blechhammer Datum: 1943-10-06 Onderwerp: beschrijving omstandigheden, werken + vertaling

Van: Frits (Sal Polak) Aan: Gelder, van, Fam. Plaats: Ehrenforst, Blechhammer Datum: 1943-10-06 Onderwerp: beschrijving omstandigheden, werken + vertaling

Brief van Frits (Sal Polak) aan de familie van Gelder vanuit Blechhammer

Bevrijding van het kamp door Canadezen. Kampbewoners die bevrijd zijn klimmen op een Canadese pantserwagen.&nbsp;De vrouw die naar de camera kijkt is Betsy de Groot. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-12

Bevrijding van het kamp door Canadezen. Kampbewoners die bevrijd zijn klimmen op een Canadese pantserwagen.&nbsp;De vrouw die naar de camera kijkt is Betsy de Groot. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-12

Foto van de bevrijding van kamp Westerbork door Canadezen bij de ingang van het kamp

Afbraak van barakken van woonoord Schattenberg. Plaats: Westerbork Woonoord Schattenberg Datum: 1971

Afbraak van barakken van woonoord Schattenberg. Plaats: Westerbork Woonoord Schattenberg Datum: 1971

Foto van de afbraak van een barak in woonoord Schattenberg

Aanvraagformulier voor een schoenenbon Twee niet ingevulde formulieren uitgegeven door de Distributiedienst.

Aanvraagformulier voor een schoenenbon Twee niet ingevulde formulieren uitgegeven door de Distributiedienst.

Formulier voor de aanvraag van schoenen

Bevrijding van door de Canadezen. Een gepantserd verkenningsvoertuig van het Canadese leger nadert het kamp vanuit de richting van de kampboerderij.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-12&nbsp;

Bevrijding van door de Canadezen. Een gepantserd verkenningsvoertuig van het Canadese leger nadert het kamp vanuit de richting van de kampboerderij.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-12&nbsp;

Foto van de bevrijding van kamp Westerbork door de Canadezen verwelkomd door kampgevangenen

Van: Huisman, G.K. Aan: Kockx, Th., kampcommandant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-06 Onderwerp: de bewakingsmanschappen komen te laat of zijn niet in voldoende aantal aanwezig voor het bewaken van gedetineerden tijdens de buitendienst.

Van: Huisman, G.K. Aan: Kockx, Th., kampcommandant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-06 Onderwerp: de bewakingsmanschappen komen te laat of zijn niet in voldoende aantal aanwezig voor het bewaken van gedetineerden tijdens de buitendienst.

Rapport van G.K. Huisman aan commandant Th. Kockx over bewakingstroepen en -manschappen

Van: de kampcommandant (Th. Kockx) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-29 Onderwerp: nachtdienst. Aantal wachturen per nacht moet verstrekt worden.

Van: de kampcommandant (Th. Kockx) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-29 Onderwerp: nachtdienst. Aantal wachturen per nacht moet verstrekt worden.

Verzoek van commandant Kockx aan commandant J.G. Buijvoets

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-23&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-23&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Ziekenhuis en politie-complex, centrale verwarming&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1940-08-19

Ziekenhuis en politie-complex, centrale verwarming&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1940-08-19

Bouwtekening van de centrale verwarming in het ziekenhuis van het centraal Vluchtelingenkamp

Reisvergunning Van: Tauber, Fritz Israel&nbsp; Afgegeven: 1943-01-04 te Amsterdam&nbsp; Vergunning om tot aan 31-01-1943 naar Nijmegen te reizen&nbsp; Met stempels: Zentralstelle für jüdische auswanderung en Aus der Fünten

Reisvergunning Van: Tauber, Fritz Israel&nbsp; Afgegeven: 1943-01-04 te Amsterdam&nbsp; Vergunning om tot aan 31-01-1943 naar Nijmegen te reizen&nbsp; Met stempels: Zentralstelle für jüdische auswanderung en Aus der Fünten

Reisvergunning voor Fritz Tauber

Joodse kampbewoners (schoonmaakploeg) in werkkleding voor een barak. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-1942.&nbsp;

Joodse kampbewoners (schoonmaakploeg) in werkkleding voor een barak. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-1942.&nbsp;

Kampbewoners in werkkleding voor een barak in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-09-06&nbsp; Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-09-06&nbsp; Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Van: Jack Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-03 Onderwerp: vader en Liesje hebben voorlopig uitstel van transport (vermoedelijk op basis van Portugese afstamming); het huis is ondertussen ontruimd, de inboedel is niet meer beschikbaar (Zentralstelle, Lippmann en Rosenthal); grote razzia in her centrum van de stad, 3000 personen; de jongste zoon van professor Palache en Pim Mendes da Costa behoren tot de slachtoffers; oom Nol en tante Nel werden ook opgehaald, maar zijn weer vrijgelaten; over de toekomst van Daan; meer personen in Westerbork waar pakketjes naartoe worden gestuurd; van Barneveld is niets terechtgekomen….

Van: Jack Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-03 Onderwerp: vader en Liesje hebben voorlopig uitstel van transport (vermoedelijk op basis van Portugese afstamming); het huis is ondertussen ontruimd, de inboedel is niet meer beschikbaar (Zentralstelle, Lippmann en Rosenthal); grote razzia in her centrum van de stad, 3000 personen; de jongste zoon van professor Palache en Pim Mendes da Costa behoren tot de slachtoffers; oom Nol en tante Nel werden ook opgehaald, maar zijn weer vrijgelaten; over de toekomst van Daan; meer personen in Westerbork waar pakketjes naartoe worden gestuurd; van Barneveld is niets terechtgekomen….

Brief van Jack aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Afbraak van de barakken van woonoord Schattenberg Plaats Westerbork, Woonoord Schattenberg Datum: 1971. Overblijfselen van het ketelhuis met de schoorsteenpijp. Op de achtergrond de radio telescopen.

Afbraak van de barakken van woonoord Schattenberg Plaats Westerbork, Woonoord Schattenberg Datum: 1971. Overblijfselen van het ketelhuis met de schoorsteenpijp. Op de achtergrond de radio telescopen.

Foto van de afbraak van het ketelhuis in woonoord Schattenberg