In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Frits Schrijver werd in december 1944 gearresteerd in Woudenberg en was vermoedelijk ondergebracht in de noodgevangenis van de SD in de Rotterdamsche Bank in Velp. Op 14 januari 1945 werd hij met een aantal andere gevangenen gefusilleerd.

Mededeling Datum: 1943-11-02 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: weggooien van papieren bekers

Mededeling Datum: 1943-11-02 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: weggooien van papieren bekers

Mededeling over weggooien van papieren bekers

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-21 Onderwerp: beschrijving van omstandigheden. Vrijdag is er weer een transport. Sal is bezig uitstel te krijgen voor zijn zus en zwager, zijn zus is net uit het ziekenhuis is ontslagen; brieven nog niet onder censuur, schrijf iets over het verloop van de oorlog.; aardappelschillen op vrijwillige basis. &nbsp;

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-21 Onderwerp: beschrijving van omstandigheden. Vrijdag is er weer een transport. Sal is bezig uitstel te krijgen voor zijn zus en zwager, zijn zus is net uit het ziekenhuis is ontslagen; brieven nog niet onder censuur, schrijf iets over het verloop van de oorlog.; aardappelschillen op vrijwillige basis. &nbsp;

Brief van Vera Polak-van Gelder aan haar ouders vanuit kamp Westerbork

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943-05-29&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Quarantaine; Vermisten melding; Marmelade-Kistchen en kinderzorg.

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943-05-29&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Quarantaine; Vermisten melding; Marmelade-Kistchen en kinderzorg.

Bekendmaking over melding vermisten, gebruik van jam-kisten, kinderzorg en quarantaine

Van: Magnus, Josef, A. Geboren: 1897-01-12 Datum: 1944-02-01 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkzaam voor DB 12, groep 5.

Van: Magnus, Josef, A. Geboren: 1897-01-12 Datum: 1944-02-01 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkzaam voor DB 12, groep 5.

Arbeitskarte van J. A. Magnus in kamp Westerbork

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 30-06-1943 Nr. 380 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Walg, Karin geb. 19-06-43 overleden te Westerbork op 23-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 30-06-1943 Nr. 380 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Walg, Karin geb. 19-06-43 overleden te Westerbork op 23-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Karin Walg

Van: Fried, R. (DB I) Aan: Zondervan-Cappel, S. Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1944-09-03 Onderwerp: mag voorlopig in kamp Westerbork blijven. Ze dient zich te melden in de Grote Zaal; Ausweis meenemen.

Van: Fried, R. (DB I) Aan: Zondervan-Cappel, S. Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1944-09-03 Onderwerp: mag voorlopig in kamp Westerbork blijven. Ze dient zich te melden in de Grote Zaal; Ausweis meenemen.

Ausweis voor S. Zondervan-Cappel met de mededeling om in de Grote Zaal te verschijnen

Van: de gemeente Oude Pekela Aan: Levie, Hartog Plaats: Oude Pekela Datum: 1941-09-04 Onderwerp: persoonsbewijs met foto en ‘J’.

Van: de gemeente Oude Pekela Aan: Levie, Hartog Plaats: Oude Pekela Datum: 1941-09-04 Onderwerp: persoonsbewijs met foto en ‘J’.

Persoonsbewijs van Hartog de Levie

Van: Feldmann, I. Aan: de Vrijer, familie Plaats: Wenen Datum: 1947-06-09 Onderwerp: te druk om te schrijven vanwege zijn huwelijk en woning; moest wachten met trouwen om dat eerst het overlijden van zijn vorige vrouw en kinderen (gedeporteerd naar Polen) bevestigd moest worden; Feldmann gaat terug naar Nederland om een koffer van zijn zwager op te halen. De koffer en inhoud was in bewaring gegeven bij voormalig ondercommandant van kamp Westerbork, de heer de Haan; Aan Den Haag (Rijksveemdelingendienst) heeft hij adresgegevens gegeven van de families de Vrijer en Haagman; of zij zich willen richten aan deze dienst en iets willen zeggen over zijn gedrag tijdens de bezetting; Feldmann is trainer bij de Joodse Vereniging Hakoah, waar hij 21 jaar aan verbonden was, onder andere 10 jaar als profvoetballer; hij heeft een goed loon en ze gaan op reis naar omringende landen; er zijn echter weinig Joodse spelers (vermoord in concentratiekampen); toegevoegd een fotootje als souvenir, ‘houdt het in ere’&nbsp;

Van: Feldmann, I. Aan: de Vrijer, familie Plaats: Wenen Datum: 1947-06-09 Onderwerp: te druk om te schrijven vanwege zijn huwelijk en woning; moest wachten met trouwen om dat eerst het overlijden van zijn vorige vrouw en kinderen (gedeporteerd naar Polen) bevestigd moest worden; Feldmann gaat terug naar Nederland om een koffer van zijn zwager op te halen. De koffer en inhoud was in bewaring gegeven bij voormalig ondercommandant van kamp Westerbork, de heer de Haan; Aan Den Haag (Rijksveemdelingendienst) heeft hij adresgegevens gegeven van de families de Vrijer en Haagman; of zij zich willen richten aan deze dienst en iets willen zeggen over zijn gedrag tijdens de bezetting; Feldmann is trainer bij de Joodse Vereniging Hakoah, waar hij 21 jaar aan verbonden was, onder andere 10 jaar als profvoetballer; hij heeft een goed loon en ze gaan op reis naar omringende landen; er zijn echter weinig Joodse spelers (vermoord in concentratiekampen); toegevoegd een fotootje als souvenir, ‘houdt het in ere’&nbsp;

Brief van I. Feldmann aan de familie De Vrijer vanuit Wenen

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-19 Onderwerp: Wieger kan niet in Oisterwijk terecht; optie misschien daar eten en in de buurt een slaapplaats zien te vinden; ze is door al het gedoe nog niet in de stemming voor het kamp; wacht op zijn antwoord, wanneer zullen ze elkaar weer zien…

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-19 Onderwerp: Wieger kan niet in Oisterwijk terecht; optie misschien daar eten en in de buurt een slaapplaats zien te vinden; ze is door al het gedoe nog niet in de stemming voor het kamp; wacht op zijn antwoord, wanneer zullen ze elkaar weer zien…

Brief van Saar Mouw aan Wieger vanuit Amsterdam

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-17 Onderwerp: er is geen plaats voor Wieger in Oisterwijk; Saar heeft al betaald, dus zit ze er aan vast, anders was ze naar de Hondsrug gekomen; met oud en nieuw moet Saar werken, dus die dagen zijn geen optie om naar Amsterdam te komen; Saar heeft een expresse-brief geschreven aan de organisatie van het kamp in Oisterwijk, misschien krijgt ze iets voor elkaar…;&nbsp;

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-17 Onderwerp: er is geen plaats voor Wieger in Oisterwijk; Saar heeft al betaald, dus zit ze er aan vast, anders was ze naar de Hondsrug gekomen; met oud en nieuw moet Saar werken, dus die dagen zijn geen optie om naar Amsterdam te komen; Saar heeft een expresse-brief geschreven aan de organisatie van het kamp in Oisterwijk, misschien krijgt ze iets voor elkaar…;&nbsp;

Van: Bargeboer, B. Aan: Drees, W., Jr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-20 Onderwerp: pakket ontvangen

Van: Bargeboer, B. Aan: Drees, W., Jr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-20 Onderwerp: pakket ontvangen

Briefkaart van B. Bargeboer aan W. Drees jr. vanuit kamp Westerbork

Een SS'er in een stoel gezeten.&nbsp; Met op de achtergrond een wandtekening. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944&nbsp;

Een SS'er in een stoel gezeten.&nbsp; Met op de achtergrond een wandtekening. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944&nbsp;

Foto van een onbekende SS'er in kamp Westerbork

Van: Vader, moeder, Bets Aan: Hamburg, Floor Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 (zondag) Onderwerp: transporten, omstandigheden. S middag zijn moeder en Bets in kamp Westerbork aangekomen. Vader was er waarschijnlijk al. Hij raadt zijn dochter aan zich niet vrijwillig voor Westerbork te melden. Hij verwacht elk moment op transport te moeten gaan en hij weet niet of zijn vrouw en dochter in kamp Westerbork in dezelfde kampen terecht zullen komen. Vader beschouwt deze brief als een afscheidsbrief. Bets heeft moeite met schrijven omdat het wemelt van mensen. Vader gaf ook al aan dat er duizenden waren binnen gekomen. Vader heeft een kleine hoop dat omdat hij uit een Joods werkkamp komt een kans heeft om langer in Westerbork te kunnen blijven.

Van: Vader, moeder, Bets Aan: Hamburg, Floor Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 (zondag) Onderwerp: transporten, omstandigheden. S middag zijn moeder en Bets in kamp Westerbork aangekomen. Vader was er waarschijnlijk al. Hij raadt zijn dochter aan zich niet vrijwillig voor Westerbork te melden. Hij verwacht elk moment op transport te moeten gaan en hij weet niet of zijn vrouw en dochter in kamp Westerbork in dezelfde kampen terecht zullen komen. Vader beschouwt deze brief als een afscheidsbrief. Bets heeft moeite met schrijven omdat het wemelt van mensen. Vader gaf ook al aan dat er duizenden waren binnen gekomen. Vader heeft een kleine hoop dat omdat hij uit een Joods werkkamp komt een kans heeft om langer in Westerbork te kunnen blijven.

Brief van vader, moeder en Bets aan Flora Hamburg vanuit kamp Westerbork

Reglement (Merkblatt) Betreffende de verplichtingen van Joden die geen jodenster meer hoeven te dragen (in het Duits).&nbsp;

Reglement (Merkblatt) Betreffende de verplichtingen van Joden die geen jodenster meer hoeven te dragen (in het Duits).&nbsp;

Reglement betreffende jodensterren

Enveloppe geadresserd aan: Roe, Max geb. 11 februari 1919, Lager Westerbork Hooghalen (Oost) Barak 62&nbsp; Met stempel Unbestellbar, retour absender.

Enveloppe geadresserd aan: Roe, Max geb. 11 februari 1919, Lager Westerbork Hooghalen (Oost) Barak 62&nbsp; Met stempel Unbestellbar, retour absender.

Briefkaart van W. Grunthal aan A.C. Sperna Weiland vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Personen