In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Foto van onderhoudspersoneel in woonoord Schattenberg Plaats: Schattenberg, woonoord Datum: 1960-1965 Onderwerp: onderhoudspersoneel; timmerman Jantinus Hilbrands staat links.&nbsp;

Foto van onderhoudspersoneel in woonoord Schattenberg Plaats: Schattenberg, woonoord Datum: 1960-1965 Onderwerp: onderhoudspersoneel; timmerman Jantinus Hilbrands staat links.&nbsp;

Foto van onderhoudspersoneel in woonoord Schattenberg

1942

December 1942

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-30 Onderwerp: Omstandigheden. Na twee weken verblijf werden de schrijfdagen geschrapt. Zonder het versturen clandestiene brieven zal het thuisfront niets horen. Schoonzus Henny is weer uit het ziekenhuis. Henny's man Philip slaapt een paar barakken verderop en de schoonvader van Vera, Simon, slaapt nog veel verderop; eenzijdig eten, wind, modder en regen; Kurt Haack van de Joodse Raad geeft hun 50% kans op ontslag; uit de trein gegooide briefkaart van een familielid; geen levensmiddelen meer sturen, want er wordt heel veel gegapt door de Duitsers; bezoek van mannen en vrouwen, Vera mag naar spertijd haar barak verlaten; organisatie in handen van Duitse Joden. Duitse bewakers zie je bijna niet.&nbsp;

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-30 Onderwerp: Omstandigheden. Na twee weken verblijf werden de schrijfdagen geschrapt. Zonder het versturen clandestiene brieven zal het thuisfront niets horen. Schoonzus Henny is weer uit het ziekenhuis. Henny's man Philip slaapt een paar barakken verderop en de schoonvader van Vera, Simon, slaapt nog veel verderop; eenzijdig eten, wind, modder en regen; Kurt Haack van de Joodse Raad geeft hun 50% kans op ontslag; uit de trein gegooide briefkaart van een familielid; geen levensmiddelen meer sturen, want er wordt heel veel gegapt door de Duitsers; bezoek van mannen en vrouwen, Vera mag naar spertijd haar barak verlaten; organisatie in handen van Duitse Joden. Duitse bewakers zie je bijna niet.&nbsp;

Brief van Vera Polak-van Gelder aan haar ouders vanuit kamp Westerbork

Van: Nederlandsche Roode Kruis Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: Matteman, L. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1946-07-10 Onderwerp: overlijden de heer Ludwig Swaab, geb. 15-06-1922 te Amsterdam op 21 september 1942 te Auschwitz + bijbehorende enveloppe

Van: Nederlandsche Roode Kruis Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: Matteman, L. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1946-07-10 Onderwerp: overlijden de heer Ludwig Swaab, geb. 15-06-1922 te Amsterdam op 21 september 1942 te Auschwitz + bijbehorende enveloppe

Brief van Nederlandsche Roode Kruis aan L. Matteman

Bewijs van crematie Datum: 18-03-1943 Nr. 111 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Coronel, Klara geb. 05-04-98 overleden 14-03-1943 te Westerbork op: 17-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 18-03-1943 Nr. 111 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Coronel, Klara geb. 05-04-98 overleden 14-03-1943 te Westerbork op: 17-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Klara Coronel

Kinderen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1943 Spelende kinderen in Westerbork. Op voorgrond een schommel en vijf kinderen, op de achtergrond een barak.

Kinderen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1943 Spelende kinderen in Westerbork. Op voorgrond een schommel en vijf kinderen, op de achtergrond een barak.

Kinderen aan het spelen bij een schommel

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-26&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verlenging van verzoeken tot dieet of bijvoeding.

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-26&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verlenging van verzoeken tot dieet of bijvoeding.

Mededeling over verlenging van verzoeken tot dieet of bijvoeding

David Beem (Deetje genoemd) werd op 29 juli 1936 geboren in Amsterdam als zesde kind van Moïse Beem en Dina Beem-van Allemans. Hij woonde in de Weesperstraat 89A in Amsterdam. Hij had zes broers en een zusje, waarvan er slechts een de oorlog overleefde. Ergens in de eerste helft van 1942 zag hij zijn oudste broer opgeroepen worden voor een werkkamp en later zijn oudere broer naar Brussel vertrekken om onder te duiken. In september 1942 moest ook zijn vader naar een werkkamp. In diezelfde maand werd zijn opoe opgehaald. Begin oktober 1942 (2 of 3 oktober) werd hij met zijn moeder en vijf broertjes en zusje naar Westerbork gedeporteerd. Daar zag hij zijn vader en oudste broer weer terug. Op maandag 12 oktober 1942 werd het hele gezin op transport gesteld naar Auschwitz, waar zij laat in de avond van de 14e oktober aankwamen. Hij werd de volgende dag met zijn moeder en zijn broertjes en zusje direct naar de gaskamers afgevoerd. Zijn officiële overlijdensdatum is vastgesteld op 15 oktober 1942. Deetje was pas zes jaar.

Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp, De Vecht), kamer 10 Onderwerp: man duwt een lorrie.&nbsp; Tekst: terug naar onze jongensjaren ‘Zand’ voort.

Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp, De Vecht), kamer 10 Onderwerp: man duwt een lorrie.&nbsp; Tekst: terug naar onze jongensjaren ‘Zand’ voort.

Tekening gemaakt in het Joodse werkkamp De Vecht

Plaatsen in kamp Westerbork

Strafbarakken

Van: Hertzka, E.&nbsp; Aan: Lamberts, F.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 84 Datum: 1943-12-24&nbsp; Onderwerp: omstandigheden, pakketten, het weer is wisselend (regen en koude). Veel kampgevangenen hebben kougevat. Briefpapier van kamp Westerbork met stempel Gepruft

Van: Hertzka, E.&nbsp; Aan: Lamberts, F.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 84 Datum: 1943-12-24&nbsp; Onderwerp: omstandigheden, pakketten, het weer is wisselend (regen en koude). Veel kampgevangenen hebben kougevat. Briefpapier van kamp Westerbork met stempel Gepruft

Brief van E. Hertzka aan F. Lamberts vanuit kamp Westerbork

Personen