In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Briefkaart Van: fam. Kornalijnslijper Aan: Jong, de, H. Plaats: Haren Datum: 1943 Onderwerp: als jullie deze kaart ontvangen zijn wij niet meer op W. (Westerbork) Waarschijnlijk uit de trein gegooid

Briefkaart Van: fam. Kornalijnslijper Aan: Jong, de, H. Plaats: Haren Datum: 1943 Onderwerp: als jullie deze kaart ontvangen zijn wij niet meer op W. (Westerbork) Waarschijnlijk uit de trein gegooid

Briefkaart van de familie Kornalijnslijper aan H. de Jong vanuit de trein

Van: Burgemeester Westerbork&nbsp; Aan: Jansen, J.J.M. (Houtvesterij Assen) Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1944-02-04&nbsp; Onderwerp: toestand rijwielpad van het doorgangskamp naar het Oranjekanaal (onderhoud).

Van: Burgemeester Westerbork&nbsp; Aan: Jansen, J.J.M. (Houtvesterij Assen) Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1944-02-04&nbsp; Onderwerp: toestand rijwielpad van het doorgangskamp naar het Oranjekanaal (onderhoud).

Brief van de burgemeester van Westerbork aan J.J. M. Jansen

Van: Hen, Treesje Aan: Gelderen, van, A., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-09 Onderwerp: omstandigheden, plezier in het werk, opsturen van goederen

Van: Hen, Treesje Aan: Gelderen, van, A., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-09 Onderwerp: omstandigheden, plezier in het werk, opsturen van goederen

Briefkaart van Treesje Hen vanuit kamp Westerbork

Informatie uit andere archieven

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 69

Zaal-barak met 8 woningen: No. 14; 44 en 50 Schaal 1 : 200

Zaal-barak met 8 woningen: No. 14; 44 en 50 Schaal 1 : 200

Architekttekening

Van: Lakmaker-Trijtel, Rebecca Aan: Randen, van, Fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-04 Onderwerp: Transport naar Westerbork vanuit de gevangenis aan de Weteringschans.

Van: Lakmaker-Trijtel, Rebecca Aan: Randen, van, Fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-04 Onderwerp: Transport naar Westerbork vanuit de gevangenis aan de Weteringschans.

Briefkaart van Rebecca Lakmaker-Trijtel aan familie van Randen op weg naar kamp Westerbork

Van: Regeringscommissaris voor Amsterdam Aan: Hoofden van Diensten, Bedrijven en Administratie Plaats: Amsterdam Datum: 1941-05-27 Onderwerp: verbod inzameling geld tbv diegenen die getroffen zijn door maatregelen deelname aan stakingen in februari 1941.

Van: Regeringscommissaris voor Amsterdam Aan: Hoofden van Diensten, Bedrijven en Administratie Plaats: Amsterdam Datum: 1941-05-27 Onderwerp: verbod inzameling geld tbv diegenen die getroffen zijn door maatregelen deelname aan stakingen in februari 1941.

Brief

Betsij Henriette (Betty) van der Harst-Trompetter, alias 'Tineke' of 'Gon van der Laan' &nbsp;was een Joods verzetsstrijder. Haar ouders en broers Joël en Bram werden in de nacht van 2 op 3 oktober 1942 in Hoogeveen gearresteerd en na een verblijf in Westerbork op transport gezet naar Auschwitz. Haar ouders werden op 5 november 1942 kort na aankomst in Auschwitz vergast, Joël overleed op 17 maart 1944 in Auschwitz na zestien maanden dwangarbeid, Bram kwam om ergens in januari 1945, bij de dodenmars van Blechhammer naar Groß-Rosen. Haar zus Henny, die in de oorlog getrouwd was en in Amsterdam bij haar schoonouders woonde, werd daar gearresteerd en via Westerbork op transport gezet naar Theresienstadt. Na een tocht door diverse concentratiekampen werd ze uiteindelijk in Kratzau (een subkamp van Groß-Rosen) bevrijd. Na de oorlog emigreerde ze naar de Verenigde Staten.&nbsp; Toen haar familie gearresteerd werd, woonde Betty Trompetter in de Viottastraat te Amsterdam. Door onder te duiken wist ze aan de razzia's te ontkomen. Op 28 november 1942 dook ze onder in pension 'De Roo' in Ugchelen, waar ze haar toekomstige echtgenoot Albert Henry van der Harst leerde kennen. Op 4 maart 1943 vertrokken ze, begeleid door Johannes Post naar een onderduikadres in Rijnsburg. Op verzoek van Johannes besloot ze later koerierster voor het verzet te worden. Als zodanig reisde zij met een eersteklas-treinabonnement door het hele land, wisselde informatie uit en bezorgde bonkaarten, valse identiteitsbewijzen en wapens. In de onderduik maakte Betty gebruik van een persoonsbewijs van Christina Cornelia de Hoog, waaraan ze binnen het verzet de roepnaam "Tineke" heeft overgehouden. Later kreeg ze een persoonsbewijs van Hillegonda Annetta Alida van der Laan, roepnaam "Gon". In het boek "Johannes Post" van Anne de Vries wordt ze Tineke van der Laan genoemd. Ze heeft meegewerkt aan de overval op het Huis van Bewaring Weteringschans. Deze overval is verraden. Ze is in de Amsterdamse Kinkerstraat opgepakt en gevangengezet in het Huis van Bewaring aan de Havenstraat (bij de Amstelveenseweg). Eind juli 1944 is ze naar Kamp Vught gebracht, vanwaar ze op 6 september 1944 naar Ravensbrück werd vervoerd. In Ravensbrück werkte ze onder andere als stratenmaker. Na ongeveer een maand werd ze naar het Agfacommando, een van de buitencommando's van Dachau vervoerd, waar ze op 15 oktober 1944 aankwam. Met haar medegevangenen liep ze dagelijks naar de Agfa-Kamerawerke-fabriek nabij München. Hier moest ze van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat zelfontspanners voor afweergeschut inregelen. Na de bevrijding, die voor haar kwam op 30 april 1945, werd zij met enkele lotgenoten twee weken opgevangen in Parijs, waar zij als helden werden onthaald. Bij aankomst in Nederland was niets geregeld; ze reisde met de trein naar Den Haag en liep naar het adres van Albert van der Harst. Met hem trouwde ze op 12 oktober 1945. Betty Trompetter heeft de kampen overleefd, mede doordat haar Joodse identiteit niet bekend is geworden.&nbsp;

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-31 Onderwerp: stralende hemel en overal rijp, een prachtige ochtend, in de middag een warme zon; werken als verpleegster is belangrijk; bekenden verpleegd; hoe stat het met het bezoek aan het kamp. Ze heeft er de gekste fantasieën over; graag ontbijtkoek voor vader…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-31 Onderwerp: stralende hemel en overal rijp, een prachtige ochtend, in de middag een warme zon; werken als verpleegster is belangrijk; bekenden verpleegd; hoe stat het met het bezoek aan het kamp. Ze heeft er de gekste fantasieën over; graag ontbijtkoek voor vader…

Brief van Lotte Ruth-Feldman-Kan (via de Rooy) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van: Polak-van Gelder, Vera en Polak, Sal Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-02 Onderwerp: beschrijving van situatie. We gaan op transport, 300 personen met een vrijstelling hebben een oproep gekregen. Vera doet een poging &nbsp;de commandanten doet om niet op transport te hoeven gaan. Ook de Joodse Raad doet zijn best. het leidt tot niets. Op een gegeven moment zitten ze in een coupe met H… en G…. De vader van H. zal de briefkaart doorsturen.&nbsp;

Van: Polak-van Gelder, Vera en Polak, Sal Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-02 Onderwerp: beschrijving van situatie. We gaan op transport, 300 personen met een vrijstelling hebben een oproep gekregen. Vera doet een poging &nbsp;de commandanten doet om niet op transport te hoeven gaan. Ook de Joodse Raad doet zijn best. het leidt tot niets. Op een gegeven moment zitten ze in een coupe met H… en G…. De vader van H. zal de briefkaart doorsturen.&nbsp;

Briefkaart van Vera en Sal aan vader en moeder vanuit kamp Westerbork

Mevrouw Schliesser en twee heren voor de centrale keuken. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-1942.&nbsp;

Mevrouw Schliesser en twee heren voor de centrale keuken. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-1942.&nbsp;

Mevrouw Schliesser en twee heren voor de centrale keuken in kamp Westerbork

Barak met 5 zaalen: No. 3-6; 12; 21-22 en 34-36 Schaal 1 : 300

Barak met 5 zaalen: No. 3-6; 12; 21-22 en 34-36 Schaal 1 : 300