In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Clara is op 27 juli 1943 gearresteerd op haar onderduikadres Venedijk 3 te Kampen. Zij was ondergedoken bij de familie Post. De man in het gezin, Marinus Post, werd op 15 november 1944 op 42-jarige leeftijd als verzetsman in Alkmaar gefusilleerd.&nbsp;

Algemene bepalingen. OD Strafbarakken. Bewoners van kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1944-05-25. Onderwerp: algemene bepalingen van 18 punten. Getekend door de dienstleider A. Pisk en blokleider S. Sluyter. Zie ook inv.nr. 108.

Algemene bepalingen. OD Strafbarakken. Bewoners van kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1944-05-25. Onderwerp: algemene bepalingen van 18 punten. Getekend door de dienstleider A. Pisk en blokleider S. Sluyter. Zie ook inv.nr. 108.

Algemene bepalingen voor de bewoners van kamp Westerbork

Kampcommandant A.K. Gemmeker, midden foto, in de commandantswoning. Met bezoek van de volgende personen; Van links naar rechts: Aus der Funten F.H., mevr. Hassel, Gemmeker, mej. Lippold en Frau Winkelkämpfer. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944.&nbsp;

Kampcommandant A.K. Gemmeker, midden foto, in de commandantswoning. Met bezoek van de volgende personen; Van links naar rechts: Aus der Funten F.H., mevr. Hassel, Gemmeker, mej. Lippold en Frau Winkelkämpfer. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944.&nbsp;

Foto van kampcommandant Gemmeker met bezoek in de commandantswoning te kamp Westerbork

Bezugs-schein (Bonkaart) Van: Boas, Esther Ruth Transportnummer: XXIV/7-817 Plaats: Theresienstadt

Bezugs-schein (Bonkaart) Van: Boas, Esther Ruth Transportnummer: XXIV/7-817 Plaats: Theresienstadt

Bonkaart van Esther Ruth Boas in Theresienstadt

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam Aan; de familie Prins Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-30 Onderwerp: verzoek om een voedselpakket te sturen naar Sara Querido in kamp Vught.&nbsp;

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam Aan; de familie Prins Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-30 Onderwerp: verzoek om een voedselpakket te sturen naar Sara Querido in kamp Vught.&nbsp;

Brief van de Joodse Raad aan de familie Prins met het verzoek een pakket te sturen naar Sara Querido in kamp Vught

Mededeling Datum: 1942-12-30 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: personen die buiten het kamp werkzaam zijn dienen zich te melden bij de Joodsche Raad

Mededeling Datum: 1942-12-30 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: personen die buiten het kamp werkzaam zijn dienen zich te melden bij de Joodsche Raad

Mededeling over het melden bij de Joodse Raad van personen die buiten het kamp werken

Van: Snoek, Hermine Aan: In 't Veld, Nel Plaats: Westerbork, kamp, barak 61 Datum: 1943-01-28 Onderwerp: dank voor twee pakketten

Van: Snoek, Hermine Aan: In 't Veld, Nel Plaats: Westerbork, kamp, barak 61 Datum: 1943-01-28 Onderwerp: dank voor twee pakketten

Briefkaart van Hermine Snoek aan Nel in 't Veld vanuit kamp Westerbork

Gebeurtenissen en groepen buiten kamp Westerbork

Politionele Acties

Joseph was 16 jaar toen hij in 1942 op de vlucht voor de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Holocaust_in_Nederland">Jodenvervolging</a> door mensensmokkelaars werd meegenomen naar een <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Onderduiken_(Tweede_Wereldoorlog)">onderduikadres</a>. In plaats van hem naar dit adres te brengen, sloegen de smokkelaars hem in de bossen bij Deurne dood met een hamer en begroeven hem. Een kleine drie jaar later, op 23 juni 1945, wees een van de moordenaars het graf aan en werd het lichaam herbegraven in Deurne. Men wist niet dat het om een Joodse man ging, op de oorspronkelijke grafsteen staat dan ook vóór de overlijdensdatum een <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Kruis_(christendom)">Latijns kruisje</a>, een <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Christendom">christelijk</a> symbool. Toen men in 1994 ontdekte dat het om een Joodse jongen ging, kocht een rabbijn het graf en werd het officieel aangewezen als Joodse begraafplaats. Daarbij werd het religieus gescheiden van de protestantse begraafplaats, dat het aan alle kanten omgeeft. Er werd een nieuwe grafsteen geplaatst met het grafschrift: Jewish refugee from nazism murdered by men promising safety. His parents survived. Hidden by local citizens. &nbsp;("Joodse vluchteling voor het nazisme vermoord door mannen die bescherming beloofden. Zijn ouders bleven in leven, ondergedoken bij plaatselijke inwoners.") Bron: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Joodse_begraafplaats_(Deurne)">https://nl.wikipedia.org/wiki/Joodse_begraafplaats_(Deurne)</a> en <a href="https://www.bibliotheek.nl/catalogus/titel.343310422.html/moord-op-een-onderduiker/">https://www.bibliotheek.nl/catalogus/titel.343310422.html/moord-op-een-onderduiker/</a> Zie ook https://reportersonline.nl/door-verzet-gedode-onderduikers-bijna-90-joden-slechts-enkelen-erkend-als-oorlogsslachtoffer/ &nbsp;

Brief van het Hoofd van de Inspectie aan Houtvester Assen