In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Frankforter, Johanna Aan: Appie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: dagelijks leven in kamp, school in barak 35, soms met honger naar bed. Beschrijving van maaltijden en de situatie in de barak.&nbsp;

Van: Frankforter, Johanna Aan: Appie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: dagelijks leven in kamp, school in barak 35, soms met honger naar bed. Beschrijving van maaltijden en de situatie in de barak.&nbsp;

Brief aan Appie vanuit kamp Westerbork

Van: van opa en oma Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1946-07-19 Onderwerp: ze zijn blij dat Chaja het zo naar haar zin heeft (fietsen en met mooie poppen spelen); ze hebben Eddy bezocht, hij zag er goed uit; in de stad is het erg warm; ze stopt met schrijven, opa heeft honger…

Van: van opa en oma Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1946-07-19 Onderwerp: ze zijn blij dat Chaja het zo naar haar zin heeft (fietsen en met mooie poppen spelen); ze hebben Eddy bezocht, hij zag er goed uit; in de stad is het erg warm; ze stopt met schrijven, opa heeft honger…

Brief van oma en opa aan Chaja van Bergen vanuit Amsterdam

Van: Harry, Egon, Wolf Wisch, Arno Baruch Aan: Kijzer, Mijer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: schrijfdag; pakketten; werken in de buitendienst; school; Barmitswo + enveloppe (6466-1-1)

Van: Harry, Egon, Wolf Wisch, Arno Baruch Aan: Kijzer, Mijer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: schrijfdag; pakketten; werken in de buitendienst; school; Barmitswo + enveloppe (6466-1-1)

Brief van Harry, Egon, Wolf Wirsch en Arno Baruch aan Mijer Kijzer vanuit kamp Westerbork

Foto van een olieverfschilderij met de titel ‘Vertrek uit het kamp.’&nbsp; Maker Gemaakt door: Verstappen, J. Verstappen was als leerling-machinist betrokken geweest bij de deportaties uit kamp Westerbork.

Foto van een olieverfschilderij met de titel ‘Vertrek uit het kamp.’&nbsp; Maker Gemaakt door: Verstappen, J. Verstappen was als leerling-machinist betrokken geweest bij de deportaties uit kamp Westerbork.

Foto van een schilderij met als titel 'Vertrek uit kamp Westerbork'

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 35

Kampleven Westerbork

Gezinsleven kamp Westerbork

Rapport School Lager Westerbork Van: De Jong, Daniel Datum: 1944-04-18

Rapport School Lager Westerbork Van: De Jong, Daniel Datum: 1944-04-18

Schoolrapport van Daniel de Jong

Van: Boswachter Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1946-10-26 Onderwerp: verzoek voor het neerzetten van een barak dat als wachtruimte voor bezoekers en koffie loods kan dienen. Locatie bij de hoofdwacht (doorgang I, fietsenstalling), zie schets.&nbsp;

Van: Boswachter Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1946-10-26 Onderwerp: verzoek voor het neerzetten van een barak dat als wachtruimte voor bezoekers en koffie loods kan dienen. Locatie bij de hoofdwacht (doorgang I, fietsenstalling), zie schets.&nbsp;

Brief van de boswachter aan Houtvester Assen

Betreft: Machinegebouw (ketelhuis) vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Schaal: 1:100 Datum: 1939

Betreft: Machinegebouw (ketelhuis) vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Schaal: 1:100 Datum: 1939

Bouwtekening van het ketelhuis in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Lagerbefehl No. 40&nbsp; Datum: 1943-07-14&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Verzorging der jeugd (Kindergarten en school)

Lagerbefehl No. 40&nbsp; Datum: 1943-07-14&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Verzorging der jeugd (Kindergarten en school)

Lagerbefehl No. 40

Van: Turksma, Jacob Aan: Van Leer, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-07 Onderwerp: dagelijks leven; een verzoek om toezending van levensmiddelen en om hem zo veel mogelijk te schrijven; werkzaamheden, papierflessen sorteren; heide trekken; komen en gaan van mensen.

Van: Turksma, Jacob Aan: Van Leer, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-07 Onderwerp: dagelijks leven; een verzoek om toezending van levensmiddelen en om hem zo veel mogelijk te schrijven; werkzaamheden, papierflessen sorteren; heide trekken; komen en gaan van mensen.

Briefkaart van Jacob Turksma aan M. van Leer vanuit kamp Westerbork

Breslauer, W.R. Kinderen aan het werk om speelgoed te maken.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Onder leiding zitten ongeveer 10 kinderen aan een werktafel in een barak te werken. Het meisje links in het midden (gebogen) met vlecht is Trudi Davids. &nbsp;

Breslauer, W.R. Kinderen aan het werk om speelgoed te maken.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Onder leiding zitten ongeveer 10 kinderen aan een werktafel in een barak te werken. Het meisje links in het midden (gebogen) met vlecht is Trudi Davids. &nbsp;

Kinderen bezig met het schilderen van houten speelgoed

Van: Dr. Stempel, O. Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 26-05-1946(?) Onderwerp: buitengewoon zwak door lang verblijf in onder andere Auschwitz…

Van: Dr. Stempel, O. Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 26-05-1946(?) Onderwerp: buitengewoon zwak door lang verblijf in onder andere Auschwitz…

Recept van Dr. Stempel voor Rozette van Cleef terug in Nederland

Breslauer, W.R. Kinderen aan het figuurzagen in het Durchgangslager Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; In een barak zijn kinderen bezig met figuurzagen voor het maken van speelgoed. Een werkmeester houdt toezicht. Het jongentje links op de voorgrond is Stefan Breslauer. &nbsp;

Breslauer, W.R. Kinderen aan het figuurzagen in het Durchgangslager Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; In een barak zijn kinderen bezig met figuurzagen voor het maken van speelgoed. Een werkmeester houdt toezicht. Het jongentje links op de voorgrond is Stefan Breslauer. &nbsp;

Kinderen aan het figuurzagen voor het maken van speelgoed

Kampbewoners Westerbork naar sekse en leeftijd

Kinderen kamp Westerbork(4-15 jaar)

Kinderen.&nbsp; Kinderen in een rij.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Kinderen lopen onder begeleiding in de rij over een licht besneeuwd kampterrein. Ze lopen langs de garage.

Kinderen.&nbsp; Kinderen in een rij.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Kinderen lopen onder begeleiding in de rij over een licht besneeuwd kampterrein. Ze lopen langs de garage.

Schoolkinderen maken onder begeleiding een wandeling in het kamp

Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork Datum: 1944 Zelfgemaakt kartonnen zeshoekje, kleuren blauw en rood. Achterop geschreven: 'Souvenir Leo Meijer, Westerbork, 1944'.

Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork Datum: 1944 Zelfgemaakt kartonnen zeshoekje, kleuren blauw en rood. Achterop geschreven: 'Souvenir Leo Meijer, Westerbork, 1944'.

Zelfgemaakt kartonnen zeshoekje van Leo Meijer

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-02-25 Onderwerp: informatie over Roosje Querido-Lever.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-02-25 Onderwerp: informatie over Roosje Querido-Lever.

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Roosje Querido-Lever

Van: Nederlandsche Rode Kruis Aan: Belterman, J. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1948-02-10 Onderwerp: gegevens van Sara van Moppis-Fuldauer (1890-1943)

Van: Nederlandsche Rode Kruis Aan: Belterman, J. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1948-02-10 Onderwerp: gegevens van Sara van Moppis-Fuldauer (1890-1943)

Verklaring van het Rode Kruis over Sara van Moppis-Fuldauer

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Leny, Ru en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Datum: 1943-08-22 Onderwerp: alles is goed; er gaat weer iemand naar huis die gemengd-gehuwd is. Hij zal bellen; van de Portugese-afstammingslijst nog niets gehoord.&nbsp;

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Leny, Ru en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Datum: 1943-08-22 Onderwerp: alles is goed; er gaat weer iemand naar huis die gemengd-gehuwd is. Hij zal bellen; van de Portugese-afstammingslijst nog niets gehoord.&nbsp;

Briefkaart van Esther Acohen-de la Bella aan het gezin van haar zoon

Beroepsgroepen in kamp Westerbork

Leraren kamp Westerbork

De familie Samson Süskind verhuisde naar het Duitse Neuenhuis in 1880 na hun huwelijk en woonde in de huidige Veldhauser Straße. Samson Süskind had een schroothandel op de hoek van de Veldhauser Straße en de Morsstraße. Samuel Samson Süskind vluchtte op 14 juni 1939 naar Assen, maar keerde korte tijd later terug naar Neuenhaus en werd later gedeporteerd met andere Joden uit de omgeving.

Puttkammer-verklaring&nbsp; Van: Gokkes, Jacob en Gokkes, Eva&nbsp; Datum: 1943-06-21 Voorlopig uitstel van transport

Puttkammer-verklaring&nbsp; Van: Gokkes, Jacob en Gokkes, Eva&nbsp; Datum: 1943-06-21 Voorlopig uitstel van transport

van Puttkammer voor Jacob Gokkes en zijn vrouw Eva

Personen