In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Küller, J.W. Th., notaris Aan: van Dam, Joseph (reeds overleden) Plaats: Den Haag Datum: 1959-10-27 Onderwerp: nalatenschap S.J. van Dam.

Van: Küller, J.W. Th., notaris Aan: van Dam, Joseph (reeds overleden) Plaats: Den Haag Datum: 1959-10-27 Onderwerp: nalatenschap S.J. van Dam.

Brief van notaris J.W. Th. Küller aan Joseph van Dam in verband met nalatenschap S.J. van Dam

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-07-18 Onderwerp: verschil van mening over wie verantwoordelijk is voor instandhouding en onderhoud van Kamp Westerbork.

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-07-18 Onderwerp: verschil van mening over wie verantwoordelijk is voor instandhouding en onderhoud van Kamp Westerbork.

Brief van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets betreft verantwoordelijkheid behoud en onderhoud van Interneringskamp Westerbork

Van: Walg, Mozes en familie Aan: Reens, familie Datum: 1943-08-08 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: maken het naar omstandigheden goed. De schrijver heeft enige dagen niet gewerkt. Hij heeft last van blaren. Tante Alie is elke dag aardappelen aan het schillen in de keuken en Annie is naar school, naar de hei of lupinen aan het plukken of aren aan het lezen. Lea heeft een week in het ziekenhuis gelegen. De barak van je ouders (Dina en Machiel) en zus (Anna, 1910) is ontruimd. Ze zitten nu in barak 63 en zijn onze overburen geworden.

Van: Walg, Mozes en familie Aan: Reens, familie Datum: 1943-08-08 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: maken het naar omstandigheden goed. De schrijver heeft enige dagen niet gewerkt. Hij heeft last van blaren. Tante Alie is elke dag aardappelen aan het schillen in de keuken en Annie is naar school, naar de hei of lupinen aan het plukken of aren aan het lezen. Lea heeft een week in het ziekenhuis gelegen. De barak van je ouders (Dina en Machiel) en zus (Anna, 1910) is ontruimd. Ze zitten nu in barak 63 en zijn onze overburen geworden.

Briefkaart van Mozes Walg aan de familie A. Reens vanuit kamp Westerbork

Visitatie kamp Westerbork

Lippmann, Rosenthal & Co. kamp Westerbork

Van: Visser, N. (commandant Bewakingstroepen) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-09 Onderwerp: conflict over de bewaking van B.S. vanuit het kamp (meegenomen door ondercommandant P. Hummelen) bij de tewerk gestelde geïnterneerden bij de landbouwers Weerd-Grootjans te 2e Zwiggelterbrug. Commandant Visser gaat ervan uit volgens een order van het Militair gezag van 1 juni dat de bewaking moet geschieden door bewakers van de Binnenlandse Strijdkrachten uit de plaats zelf. Visser wil geen bewakers meer beschikbaar stellen.

Van: Visser, N. (commandant Bewakingstroepen) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-09 Onderwerp: conflict over de bewaking van B.S. vanuit het kamp (meegenomen door ondercommandant P. Hummelen) bij de tewerk gestelde geïnterneerden bij de landbouwers Weerd-Grootjans te 2e Zwiggelterbrug. Commandant Visser gaat ervan uit volgens een order van het Militair gezag van 1 juni dat de bewaking moet geschieden door bewakers van de Binnenlandse Strijdkrachten uit de plaats zelf. Visser wil geen bewakers meer beschikbaar stellen.

Rapport van N. Visser aan J.G. Buijvoets over de inzet van bewakers van de Binnenlandse Strijdkrachten

Kommandanturbefehl No. 31 Datum: 1944-01-06&nbsp; Nieuwjaarstoespraak Erich Naumann

Kommandanturbefehl No. 31 Datum: 1944-01-06&nbsp; Nieuwjaarstoespraak Erich Naumann

Kommandanturbefehl No. 31

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1950-09-06&nbsp; Onderwerp: in gebruik geven van het kampterrein aan Ministerie van Sociale zaken in verband met de komst van Indische Nederlanders.

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1950-09-06&nbsp; Onderwerp: in gebruik geven van het kampterrein aan Ministerie van Sociale zaken in verband met de komst van Indische Nederlanders.

Brief van de directeur van Staatsbosbeheer aan de Houtvester Assen

Van: Margot. S. Nalowitz(?)-Höxter Aan: Höxter, Günt(h)er, c/o Nieuwkerk Plaats: Dresden Datum: 1942-05-17 Onderwerp: aan haar broer Günt(h)er; grote zorgen, geen antwoord. Hopelijk kan haar broer zich verder bij boeren in zijn vaardigheden ontwikkelen. Günther behoort tot de groep zionistische jongeren die werkzaam zijn geweest in het werkdorp Wieringermeer. Hij woonde na de opheffing van het werkdorp in bij het gastgezin Nieuwkerk.

Van: Margot. S. Nalowitz(?)-Höxter Aan: Höxter, Günt(h)er, c/o Nieuwkerk Plaats: Dresden Datum: 1942-05-17 Onderwerp: aan haar broer Günt(h)er; grote zorgen, geen antwoord. Hopelijk kan haar broer zich verder bij boeren in zijn vaardigheden ontwikkelen. Günther behoort tot de groep zionistische jongeren die werkzaam zijn geweest in het werkdorp Wieringermeer. Hij woonde na de opheffing van het werkdorp in bij het gastgezin Nieuwkerk.

Briefkaart van Margot S. Nalowitz aan Günter Höxter op het adres van de familie Nieuwkerk vanuit Dresden

Van: Buijvoets, J.G./ Speijer, N. dr. Aan: Plaats: voormalig N.A.D. kamp Hooghalen/ Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-22 Onderwerp: medische verzorging.&nbsp; Lijst van medische middelen, die dringend nodig zijn. Een groot deel wordt vanuit kamp Westerbork geleverd. Medisch advies van arts Nico Speijer (oud-kampgevangene).&nbsp;

Van: Buijvoets, J.G./ Speijer, N. dr. Aan: Plaats: voormalig N.A.D. kamp Hooghalen/ Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-22 Onderwerp: medische verzorging.&nbsp; Lijst van medische middelen, die dringend nodig zijn. Een groot deel wordt vanuit kamp Westerbork geleverd. Medisch advies van arts Nico Speijer (oud-kampgevangene).&nbsp;

Lijst met noodzakelijke medicamenten voor drie weken voor het ziekenhuis van kamp Hooghalen

Van: Aan de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-03-08 Onderwerp: huren; ondertrouw en huwelijk; Callmeyerlijst; stempels; Barneveld, naamsverandering in Joodsch Tehuis in Barneveld; bescherming Joodse oud-militairen meidagen 1940 afgewezen; huwelijkstoestemming bij afwezigheid ouders door deportatie.&nbsp;

Van: Aan de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-03-08 Onderwerp: huren; ondertrouw en huwelijk; Callmeyerlijst; stempels; Barneveld, naamsverandering in Joodsch Tehuis in Barneveld; bescherming Joodse oud-militairen meidagen 1940 afgewezen; huwelijkstoestemming bij afwezigheid ouders door deportatie.&nbsp;

Bulletin nummer 34 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Van: Heilbut, Rob Aan: Andersen, H.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-25 Onderwerp: bedankje voor post en pakketten; transporten; muziek; orkest; de stemming is ok; liedjes gemaakt in het kamp.

Van: Heilbut, Rob Aan: Andersen, H.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-25 Onderwerp: bedankje voor post en pakketten; transporten; muziek; orkest; de stemming is ok; liedjes gemaakt in het kamp.

Briefkaart van Rob Heilbut aan H.L. Andersen vanuit kamp Westerbork

Puttkammerverklaring&nbsp; Van: Gokkes, Mina&nbsp; Datum: 1943-05-31 Voorlopig uitstel van transport.

Puttkammerverklaring&nbsp; Van: Gokkes, Mina&nbsp; Datum: 1943-05-31 Voorlopig uitstel van transport.

van Puttkammer voor Mina Gokkes

Personen