In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Prov. Electr.bedrijf Groningen Aan: College van Gedeputeerde Staten Groningen Plaats: Groningen Datum: 1939-05-15 Onderwerp: stroomlevering Vluchtelingenkamp Overeenkomst + begeleidende brief

Van: Prov. Electr.bedrijf Groningen Aan: College van Gedeputeerde Staten Groningen Plaats: Groningen Datum: 1939-05-15 Onderwerp: stroomlevering Vluchtelingenkamp Overeenkomst + begeleidende brief

Brief, Overeenkomst van het Prov. Electr. bedrijf Groningen aan het College van Gedeputeerde Staten Groningen

Revisie bliksemafleider installatie Administratiegebouw en Dienstgebouw&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:250

Revisie bliksemafleider installatie Administratiegebouw en Dienstgebouw&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:250

Bouwtekening van de revisie van de bliksemafleider op de administratiebarakken

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Urie&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1940-01-22&nbsp; Onderwerp: telefoonkosten.

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Urie&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1940-01-22&nbsp; Onderwerp: telefoonkosten.

Brief van de boswachter aan Urie

Van: Houtvester te Assen.&nbsp; Datum:1939-09-16 Plaats: Assen&nbsp; Onderwerp: vergunning tot het leggen en onderhouden van een hoogspanningskabel naar het Vluchtelingenkamp.

Van: Houtvester te Assen.&nbsp; Datum:1939-09-16 Plaats: Assen&nbsp; Onderwerp: vergunning tot het leggen en onderhouden van een hoogspanningskabel naar het Vluchtelingenkamp.

Verklaring van Houtvester Assen over een vergunning tot het leggen van een hoogspanningskabel

Van: Huisman, G.H.&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1939-11-26&nbsp; Onderwerp: Tegelpaden, compost en verbetering ingangen naar de barakken.

Van: Huisman, G.H.&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1939-11-26&nbsp; Onderwerp: Tegelpaden, compost en verbetering ingangen naar de barakken.

Brief van G. H. Huisman aan Houtvester Assen

Bebossingsplan voor de boswachterij Amen Datum: 1936-08-10 Onderwerp: onder andere schuur Staatsbosbeheer, kwekerij en huis van de boswachter. Het betreft het gebied en de omgeving waar in 1939 een begin wordt gemaakt met de bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Bebossingsplan voor de boswachterij Amen Datum: 1936-08-10 Onderwerp: onder andere schuur Staatsbosbeheer, kwekerij en huis van de boswachter. Het betreft het gebied en de omgeving waar in 1939 een begin wordt gemaakt met de bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Notitie Bebossingsplan voor de boswachterij Amen

Lagerausweis van Jongedijk, M. Afgegeven 1942-10-26 te Westerbork. Opzichter Boswachterij Hooghalen. De heer Jongedijk heeft toestemming om het kamp te betreden.

Lagerausweis van Jongedijk, M. Afgegeven 1942-10-26 te Westerbork. Opzichter Boswachterij Hooghalen. De heer Jongedijk heeft toestemming om het kamp te betreden.

Ausweiskarte van M. Jongedijk opzichter van de boswachterij Hooghalen

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Boswachter Hooghalen Plaats: Assen Datum: 1950-09-08 Onderwerp: beplanting op- en rond schiet, mortier en handgranaatbanen; wat niet bebost mag worden. De barakken in Schattenberg zijn dan bewoond door repatrianten uit Nederlands Indië. De Genie heeft barak 59 in gebruik als schijvenloods voor de schietbanen. &nbsp;

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Boswachter Hooghalen Plaats: Assen Datum: 1950-09-08 Onderwerp: beplanting op- en rond schiet, mortier en handgranaatbanen; wat niet bebost mag worden. De barakken in Schattenberg zijn dan bewoond door repatrianten uit Nederlands Indië. De Genie heeft barak 59 in gebruik als schijvenloods voor de schietbanen. &nbsp;

Brief van Houtvester Assen aan de boswachterij Hooghalen

Van: Jongedijk, Marten&nbsp; Afgegeven 1941-08-19 te Beilen.&nbsp; Nr. B25 002502 Opzichter boswachterij Hooghalen.

Van: Jongedijk, Marten&nbsp; Afgegeven 1941-08-19 te Beilen.&nbsp; Nr. B25 002502 Opzichter boswachterij Hooghalen.

Persoonsbewijs van Marten Jongedijk

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1946-05-08&nbsp; Onderwerp: heidebrand van 7 mei 1946 ten westen van kamp Westerbork nabij de rijwielstalling. Brand met hulp van het kamp onder controle gekregen.

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1946-05-08&nbsp; Onderwerp: heidebrand van 7 mei 1946 ten westen van kamp Westerbork nabij de rijwielstalling. Brand met hulp van het kamp onder controle gekregen.

Brief van de boswachter aan Houtvester Assen over een heidebrand

Gebeurtenissen kamp Westerbork

Branden kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-1947 Onderwerp: Kladblok met de eerste twee bladen beschreven; brand barak 34 afgesloten; tandarts- en badhuisbezoek; opheffing kampwacht, hoofd vrouwenkamp; verhoren in barak 37; bezoek in barak 35…

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-1947 Onderwerp: Kladblok met de eerste twee bladen beschreven; brand barak 34 afgesloten; tandarts- en badhuisbezoek; opheffing kampwacht, hoofd vrouwenkamp; verhoren in barak 37; bezoek in barak 35…

Schrift/kladblok met notities over verschillende aspecten van het kamp

Van: J. Abas Aan: A. van As en (Jan Buijvoets) Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-13 Onderwerp: de schrijver van de brief probeerde - tijdens brand - goederen en machines te redden uit barak 59 (Abas was leider van deze afdeling). Hij werd daarbij tegengehouden door een lid van N.B.S, die dreigde met schieten en later zelfs schoot.

Van: J. Abas Aan: A. van As en (Jan Buijvoets) Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-13 Onderwerp: de schrijver van de brief probeerde - tijdens brand - goederen en machines te redden uit barak 59 (Abas was leider van deze afdeling). Hij werd daarbij tegengehouden door een lid van N.B.S, die dreigde met schieten en later zelfs schoot.

Brief van J. Abas aan Aad van As over de brand in barak 59 en een bewaker van de Binnenlandse Strijdkrachten

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1946-05-10&nbsp; Onderwerp: heidebrand van 7 mei 1946 ten westen van kamp Westerbork (in de buurt van de rijwielstalling).

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1946-05-10&nbsp; Onderwerp: heidebrand van 7 mei 1946 ten westen van kamp Westerbork (in de buurt van de rijwielstalling).

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van Staatsbosbeheer

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp; Groepje jongens staan bij elkaar in een rokerige omgeving na de brand.

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp; Groepje jongens staan bij elkaar in een rokerige omgeving na de brand.

Foto van de grote brand van 1958 in woonoord Schattenberg

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp; Groepje mensen staan voorovergebogen ergens naar te kijken.

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp; Groepje mensen staan voorovergebogen ergens naar te kijken.

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp;

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp;

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp; Vier bewoners tussen verbrande resten van een barak.&nbsp;

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp; Vier bewoners tussen verbrande resten van een barak.&nbsp;

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp; Mensen zoeken tussen verbrande resten. Brandslangen liggen op de voorgrond.

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp; Mensen zoeken tussen verbrande resten. Brandslangen liggen op de voorgrond.

Colofon

Contact

Van: Centraal Registratiebureau voor Joden Aan: Hack, L.E.M.

Van: Centraal Registratiebureau voor Joden Aan: Hack, L.E.M.

Enveloppe van het Centraal Registratiebureau voor Joden aan L.E.M. Hack

Bewijs van aanmelding, in verband met de aanmeldingsplicht van personen van geheel of gedeeltelijk joods bloed, op naam van Jules Cohen en afgegeven in Groningen, 8 apr. 1941.

Bewijs van aanmelding van Jules Cohen

Gebouwen met op de voorgrond een boom. Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp;

Gebouwen met op de voorgrond een boom. Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp;

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Personen