In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: uitvoering van een scene in het cabaretprogramma Der Bunter Abend, links Max Ehrlich en rechts Franz Engel.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: uitvoering van een scene in het cabaretprogramma Der Bunter Abend, links Max Ehrlich en rechts Franz Engel.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Haagman-Fierlier, E. Aan: Riek en Tom Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-19 Onderwerp: schrijven langs illegale weg; ze zijn complete bedelaars geworden; een kleine kans om voorlopig te kunnen blijven, omdat haar man (Lion) spoorwegwerker is; het valt niet mee, in de hitte en uur lopen en de hele dag werken, ook op zondag; ze is sinds haar verblijf in Westerbork 5 kilo afgevallen; ze mogen veel brieven ontvangen, die wel nagekeken zullen worden; ze kunnen van alles gebruiken; ze neemt afscheid…

Van: Haagman-Fierlier, E. Aan: Riek en Tom Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-19 Onderwerp: schrijven langs illegale weg; ze zijn complete bedelaars geworden; een kleine kans om voorlopig te kunnen blijven, omdat haar man (Lion) spoorwegwerker is; het valt niet mee, in de hitte en uur lopen en de hele dag werken, ook op zondag; ze is sinds haar verblijf in Westerbork 5 kilo afgevallen; ze mogen veel brieven ontvangen, die wel nagekeken zullen worden; ze kunnen van alles gebruiken; ze neemt afscheid…

Brief van E. Haagman-Fierlier aan Riek en Tom vanuit kamp Westerbork

Van: Schule des Kampes Westerbork Aan: Winter, I. Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941-04-12 Onderwerp: schoolrapport Inge Winter, ondertekend door haar leerkracht Herbert Barber en haar vader Ernst Winter en voorzien van een stempel van directeur J. Schol.

Van: Schule des Kampes Westerbork Aan: Winter, I. Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941-04-12 Onderwerp: schoolrapport Inge Winter, ondertekend door haar leerkracht Herbert Barber en haar vader Ernst Winter en voorzien van een stempel van directeur J. Schol.

Rapport van Inge Winter in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Lijst met namen van personen die op transport gingen?

Lijst met namen van personen die op transport gingen?

Van: Wrnd. Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1940-03-05&nbsp; Onderwerp: Plan beplanting Vluchtelingenkamp.

Van: Wrnd. Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1940-03-05&nbsp; Onderwerp: Plan beplanting Vluchtelingenkamp.

Brief van de waarnemende directeur van Staatsbosbeheer aan Houtvester Assen

Van: Matteman, Sal Aan: lieve mensen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-21 Onderwerp: pakje ontvangen; geruchten omtrent gemengd gehuwden in het kamp; afscheid nemen; dagelijkse omstandigheden; uitdeling briefpost

Van: Matteman, Sal Aan: lieve mensen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-21 Onderwerp: pakje ontvangen; geruchten omtrent gemengd gehuwden in het kamp; afscheid nemen; dagelijkse omstandigheden; uitdeling briefpost

Brief van Sal Matteman aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-11-30 Onderwerp: het lossen van kolen, enige maanden geleden zelfs 24 wagons met kolen moeten lossen. Nu komen er waarschijnlijk 12 wagons, vier man op het station in Hooghalen en vier man in het kamp, inladen van een auto en weer lossen in het kamp. Werner is er koolzwart van geworden, zelfs nu hij zich heeft gewassen lijkt hij nog op een mijnwerker; over het werk van Stella; over de naaikamer van kamp Westerbork; kleinburgerlijke mensen; overheid heeft veel invloed op het kamp, net als de groep orthodoxe Joden. Alles moet koosjer zijn; veel mannen leven in het kamp zonder hun vrouw; veel vrijgezellen moeten zonder contact met vrouwen leven; alle Duitse Joden die in het buitenland leven zijn stateloos geworden; Werners ouders bereiden zich op een eventueel vertrek voor; veel bewoners gaan met vijf dagen verlof naar Amsterdam. Werner hoopt hiervoor ook in aanmerking te komen; brief het kamp binnen laten smokkelen via zijn broer en een vriend uit het kamp.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-11-30 Onderwerp: het lossen van kolen, enige maanden geleden zelfs 24 wagons met kolen moeten lossen. Nu komen er waarschijnlijk 12 wagons, vier man op het station in Hooghalen en vier man in het kamp, inladen van een auto en weer lossen in het kamp. Werner is er koolzwart van geworden, zelfs nu hij zich heeft gewassen lijkt hij nog op een mijnwerker; over het werk van Stella; over de naaikamer van kamp Westerbork; kleinburgerlijke mensen; overheid heeft veel invloed op het kamp, net als de groep orthodoxe Joden. Alles moet koosjer zijn; veel mannen leven in het kamp zonder hun vrouw; veel vrijgezellen moeten zonder contact met vrouwen leven; alle Duitse Joden die in het buitenland leven zijn stateloos geworden; Werners ouders bereiden zich op een eventueel vertrek voor; veel bewoners gaan met vijf dagen verlof naar Amsterdam. Werner hoopt hiervoor ook in aanmerking te komen; brief het kamp binnen laten smokkelen via zijn broer en een vriend uit het kamp.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: familie P. Aan: onbekend Plaats: Amsterdam Datum:1943-04-07 Onderwerp: het ziet er somber uit, vele zijn al doorgestuurd; spullen, kunstwerken/tekeningen voor weinig geld verkopen. Er kan toch niets meegenomen worden…

Van: familie P. Aan: onbekend Plaats: Amsterdam Datum:1943-04-07 Onderwerp: het ziet er somber uit, vele zijn al doorgestuurd; spullen, kunstwerken/tekeningen voor weinig geld verkopen. Er kan toch niets meegenomen worden…

Brief van familie P. vanuit Amsterdam

Medewerkers in het administratiegebouw.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Kamp Westerbork, 1939-1940.

Medewerkers in het administratiegebouw.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Kamp Westerbork, 1939-1940.

Het administratiegebouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Kamp Westerbork

Van: Cohen, D.&nbsp; Aan: Jansen, J.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1939-09-27&nbsp; Onderwerp: landbouwonderwijs Vluchtelingenkamp.

Van: Cohen, D.&nbsp; Aan: Jansen, J.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1939-09-27&nbsp; Onderwerp: landbouwonderwijs Vluchtelingenkamp.

Brief van D. Cohen aan J. Jansen vanuit Amsterdam