In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Huisman, G.K. chef D.U.W. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-17 Onderwerp: Oogstvoorziening dhr. Kockx, tewerkstelling op detachement Eelde, verdere voortgang met 40 man.

Van: Huisman, G.K. chef D.U.W. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-17 Onderwerp: Oogstvoorziening dhr. Kockx, tewerkstelling op detachement Eelde, verdere voortgang met 40 man.

Mededeling van G. K. Huisman aan J.G. Buijvoets over verdere voortgang werkproject in Eelde

Van: Klein, Jaap en Levit, Ben Aan: Kampinga, J. Plaats: Bergentheim, Joods werkkamp Kloosterhaar Datum: 1942-07-26 Onderwerp: gedrag en naamsverwisseling van kampgenoot Jacob Klein; de doctoren weten niet wat te doen met hem; ondanks alle ellende is het gevoel voor humor in het kamp nog niet verdwenen….

Van: Klein, Jaap en Levit, Ben Aan: Kampinga, J. Plaats: Bergentheim, Joods werkkamp Kloosterhaar Datum: 1942-07-26 Onderwerp: gedrag en naamsverwisseling van kampgenoot Jacob Klein; de doctoren weten niet wat te doen met hem; ondanks alle ellende is het gevoel voor humor in het kamp nog niet verdwenen….

Brief van Jaap aan J. Kampinga vanuit het Joodse werkkamp Kloosterhaar

Van: Leeuwen, C. A., van Aan: Hack, L.E.M. Datum: 1942-12-31 Plaats: s'-Gravenhage, &nbsp;Joods Tehuis Onderwerp: Een afscheidsgroet. De schrijfster zit met haar moeder in het Joods tehuis. Ze zijn vanmorgen vroeg opgehaald uit L. met veewagens en ze gaan aanstaande zaterdag (2 januari) op transport naar Westerbork. Chaja hoopt in Westerbork haar vader en broer te treffen. Ze hoopt ook dat zij net als hen ook een Sperre zal krijgen. Ze wenst iedereen een gelukkig 1943 toe.

Van: Leeuwen, C. A., van Aan: Hack, L.E.M. Datum: 1942-12-31 Plaats: s'-Gravenhage, &nbsp;Joods Tehuis Onderwerp: Een afscheidsgroet. De schrijfster zit met haar moeder in het Joods tehuis. Ze zijn vanmorgen vroeg opgehaald uit L. met veewagens en ze gaan aanstaande zaterdag (2 januari) op transport naar Westerbork. Chaja hoopt in Westerbork haar vader en broer te treffen. Ze hoopt ook dat zij net als hen ook een Sperre zal krijgen. Ze wenst iedereen een gelukkig 1943 toe.

Briefkaart van C. A. van Leeuwen aan L.E.M. Hack vanuit kamp Westerbork

Aan: Friedheim, F. Th. Geboren: 1882-06-29 Datum: 1943-04-24 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: ontvangstbewijs pakket, met op de achterkant beschreven de inhoud.

Aan: Friedheim, F. Th. Geboren: 1882-06-29 Datum: 1943-04-24 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: ontvangstbewijs pakket, met op de achterkant beschreven de inhoud.

Bewijs van ontvangst voor verzonden pakket naar kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 240 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Spits, Matje geb. 27-11-58 overleden te Westerbork op 29-04-1943 op: 30-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 240 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Spits, Matje geb. 27-11-58 overleden te Westerbork op 29-04-1943 op: 30-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Matje Spits

Van: Praag, van, Alice Aan: Velden, van de, J. Plaats: Den Haag Datum: 1943-04-10 Onderwerp: Afscheid nemen; Op transport naar Vught. Ouders waren op 14 april al doorgestuurd. ‘Wij gaan voorlopig naar Vught, de ouders naar Polen’.

Van: Praag, van, Alice Aan: Velden, van de, J. Plaats: Den Haag Datum: 1943-04-10 Onderwerp: Afscheid nemen; Op transport naar Vught. Ouders waren op 14 april al doorgestuurd. ‘Wij gaan voorlopig naar Vught, de ouders naar Polen’.

Briefkaart van Alice van Praag aan J. van de Velden vanuit Den Haag

Ontwerptekening van het kampgeld Getekend door: Löwenhardt, Werner Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Ontwerptekening van het kampgeld Getekend door: Löwenhardt, Werner Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Ontwerptekening van het kampgeld in kamp Westerbork getekend door Werner Löwenhardt

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1957-10-19&nbsp; Onderwerp: Houtdiefstal van levend hout in de nacht door Ambonezen, naast het verzamelen van dood hout. Er komt een totaal verbod op toevoer van hout naar het woonoord. De kampraad zal deze verordening aan de bewoners doorgeven.

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1957-10-19&nbsp; Onderwerp: Houtdiefstal van levend hout in de nacht door Ambonezen, naast het verzamelen van dood hout. Er komt een totaal verbod op toevoer van hout naar het woonoord. De kampraad zal deze verordening aan de bewoners doorgeven.

Brief van de boswachter aan Houtvester Assen

Van: Heymann-Heymans, familie (onder andere opa) Aan: &nbsp;Heymans, Arthur, Ruth en kinderen Datum: 1943-07-27 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Opa, pakket nummer 36 is goed ontvangen (opsomming), in het bezit van een attest, verhuisd naar barak 84 (barak voor ouden van dagen). De bewoners van deze barak hoeven niet meer te werken, Herman Heymann is in het kamp werkzaam als dakdekker (groepsleider), de enige nog in het kamp die zich hiermee bezighoudt, de rest van het personeel is vertrokken. Hij moet nieuwe mensen opleiden. Hij is net uit het ziekenhuis ontslagen (Angina). Een bekende is erg ziek en ligt in barak 83. Met bijbehorende enveloppe &nbsp;

Van: Heymann-Heymans, familie (onder andere opa) Aan: &nbsp;Heymans, Arthur, Ruth en kinderen Datum: 1943-07-27 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Opa, pakket nummer 36 is goed ontvangen (opsomming), in het bezit van een attest, verhuisd naar barak 84 (barak voor ouden van dagen). De bewoners van deze barak hoeven niet meer te werken, Herman Heymann is in het kamp werkzaam als dakdekker (groepsleider), de enige nog in het kamp die zich hiermee bezighoudt, de rest van het personeel is vertrokken. Hij moet nieuwe mensen opleiden. Hij is net uit het ziekenhuis ontslagen (Angina). Een bekende is erg ziek en ligt in barak 83. Met bijbehorende enveloppe &nbsp;

Brief van de familie Heymann-Heymans aan het gezin A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Breslauer, W.R. Portretfoto van baby Kamp Westerbork, 1943-1944 Er zijn verschillende baby's door Breslauer gefotografeerd.

Breslauer, W.R. Portretfoto van baby Kamp Westerbork, 1943-1944 Er zijn verschillende baby's door Breslauer gefotografeerd.

Portret van een baby in kamp Westerbork

Mededeling Datum: 1943-11-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: etenskaarten

Mededeling Datum: 1943-11-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: etenskaarten

Mededeling over etenskaarten

Van: Lierens, A. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-03 Onderwerp: pakket en brief ontvangen.

Van: Lierens, A. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-03 Onderwerp: pakket en brief ontvangen.

Briefkaart van A. Lierens aan H. Lierens vanuit kamp Westerbork

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam; Afdeling Expositur Aan: Tauber-Büks, Helene Plaats: Amsterdam Datum: 1942-04-01 Onderwerp: uitreisvergunning is ingeleverd bij de Zentralstelle.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam; Afdeling Expositur Aan: Tauber-Büks, Helene Plaats: Amsterdam Datum: 1942-04-01 Onderwerp: uitreisvergunning is ingeleverd bij de Zentralstelle.

Bewijs verzoek voor een uitreisvergunning te hebben ingeleverd bij de Zentralsstelle

Van: Jewish Agency, Jerusalem Aan: Gassmann, Heinrich en familie (via de Joodsche Raad voor Amsterdam) Datum: 1944-01-14 Onderwerp: het echtpaar Gassmann-Baumann komt in aanmerking voor uitwisseling naar Palestina (lijst 7).

Van: Jewish Agency, Jerusalem Aan: Gassmann, Heinrich en familie (via de Joodsche Raad voor Amsterdam) Datum: 1944-01-14 Onderwerp: het echtpaar Gassmann-Baumann komt in aanmerking voor uitwisseling naar Palestina (lijst 7).

Brief Jewish Agency in Jerusalem aan Heinrich Gassmann en zij vrouw

Dienstwoningen. Westerbork, Vluchtelingenkamp. Kamp Westerbork, 1939.

Dienstwoningen. Westerbork, Vluchtelingenkamp. Kamp Westerbork, 1939.

van dienstwoningen in aanbouw in het centraal Vluchtelingenkam[p Westerbork

Verjaardagstekening voor Ruth Langstadtmet de tekst: 'Unserer Rutchen'.&nbsp; Getekend door: Löwenhardt, W.&nbsp; Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1943-10-01&nbsp; Binnen in: Deine 'PT' Kameraden von Saal 37 + namen.

Verjaardagstekening voor Ruth Langstadtmet de tekst: 'Unserer Rutchen'.&nbsp; Getekend door: Löwenhardt, W.&nbsp; Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1943-10-01&nbsp; Binnen in: Deine 'PT' Kameraden von Saal 37 + namen.

Tekening voor Ruth Langstadt getekend door Werner Löwenhardt in kamp Westerbork

Drie dubbele arbeiderswoningen Centraal Vluchtelingenkamp Schaal: 1:100 Opmerking: op de bouwtekening staan de nummers 204-206. Deze huisnummers werden gebruikt in de Schattenberg periode (1950-1967).

Drie dubbele arbeiderswoningen Centraal Vluchtelingenkamp Schaal: 1:100 Opmerking: op de bouwtekening staan de nummers 204-206. Deze huisnummers werden gebruikt in de Schattenberg periode (1950-1967).

Bouwtekening van de dienstwoningen voor personeel

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen (vrouwen) aan het werk in de kabelsloperij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen (vrouwen) aan het werk in de kabelsloperij.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Calendarium kamp Westerbork

1984

Van: De Houtvester Assen Aan: de directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-08-29&nbsp; Onderwerp: in gebruik geven van de (kamp) boerderij.

Van: De Houtvester Assen Aan: de directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-08-29&nbsp; Onderwerp: in gebruik geven van de (kamp) boerderij.

Brief van de Houtvester Assen aan de directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp

Alarm-Ausweis&nbsp; Van: Schrijver, H.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-11 Werkzaam voor Dienstbereich 4

Alarm-Ausweis&nbsp; Van: Schrijver, H.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-11 Werkzaam voor Dienstbereich 4

Hans Schrijver heeft vrije doorgang bij alarm

Personen