In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Max Windmüller behoorde tot de groep van jonge Duitse zionisten die naar Assen kwamen om zich in het Drentse Zeijerveld bij boeren voor te bereiden op een bestaan als landbouwer in Palestina. Dit waren de zogenoemde Palestina-pioniers. Begin 1942 kwam Max Windmüller in het kamp Westerbork terecht, waaruit hij ontsnapte. Hij sloot zich aan bij de Westerweel-groep. Max Windmüller was betrokken bij de door de groep-Westerweel georganiseerde vluchtroute van Palestina-Pioniers naar Spanje. Hij was belast met de contacten tussen de groep in Nederland en de groepen in Frankrijk. Bij een poging Palestina-pioniers uit een gevangenis in Parijs te bevrijden, is hij gearresteerd. In 1947 hebben overlevende Palestina-Pioniers op één van de hellingen van de berg Efraïm in Galilea in het toenmalige Palestina het Westerweel-Woud aangeplant, waar een monument staat met namen van tijdens de oorlog omgekomen Palestina-Pioniers. Hierbij staat de naam van Max Windmüller.&nbsp;

1943

Januari 1943

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-10-16 Onderwerp: over het uitzicht (luchten en heide) van het kamp; Stella al vijf jaar niet gezien; over de toekomst, wie er niet meer zal zijn en wie alles doorstaan zal hebben; over zijn broer Herbert; over een verblijf van 7 maanden in de gevangenis in Duitsland en contact met zijn ouders; over werken in kamp Westerbork; illegale brief; over Stella, dagelijks leven en hoe het met haar is gesteld; toesturen van een foto.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-10-16 Onderwerp: over het uitzicht (luchten en heide) van het kamp; Stella al vijf jaar niet gezien; over de toekomst, wie er niet meer zal zijn en wie alles doorstaan zal hebben; over zijn broer Herbert; over een verblijf van 7 maanden in de gevangenis in Duitsland en contact met zijn ouders; over werken in kamp Westerbork; illegale brief; over Stella, dagelijks leven en hoe het met haar is gesteld; toesturen van een foto.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan: P.O.D. te Beilen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-26 Onderwerp: onderzoek N.A.D. jongens in het voormalig N.A.D. kamp Hooghalen.&nbsp; Onderzoek naar de politieke betrouwbaarheid.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: P.O.D. te Beilen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-26 Onderwerp: onderzoek N.A.D. jongens in het voormalig N.A.D. kamp Hooghalen.&nbsp; Onderzoek naar de politieke betrouwbaarheid.

Verzoek van J. G. Buijvoets start onderzoek politieke betrouwbaarheid N.A.D. mannen in kamp Hooghalen

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Boswachter Hooghalen Plaats: Assen Datum: 1950-09-08 Onderwerp: beplanting op- en rond schiet, mortier en handgranaatbanen; wat niet bebost mag worden. De barakken in Schattenberg zijn dan bewoond door repatrianten uit Nederlands Indië. De Genie heeft barak 59 in gebruik als schijvenloods voor de schietbanen. &nbsp;

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Boswachter Hooghalen Plaats: Assen Datum: 1950-09-08 Onderwerp: beplanting op- en rond schiet, mortier en handgranaatbanen; wat niet bebost mag worden. De barakken in Schattenberg zijn dan bewoond door repatrianten uit Nederlands Indië. De Genie heeft barak 59 in gebruik als schijvenloods voor de schietbanen. &nbsp;

Brief van Houtvester Assen aan de boswachterij Hooghalen

Van: Kirchenrat Nederlands hervormde kerk Amsterdam Aan: Sturmbannfuhrer Deppner Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08 Onderwerp: verzoek om vrijlating van Asser Visser In tweevoud

Van: Kirchenrat Nederlands hervormde kerk Amsterdam Aan: Sturmbannfuhrer Deppner Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08 Onderwerp: verzoek om vrijlating van Asser Visser In tweevoud

Brief van Nederlands Hervormde Kerk Amsterdam betreffende Asser Visser

Van: Pierson, H./ Siertsema T.W. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Enschede Datum: 1945-06-19 Onderwerp: 13 voormalige bewoners van het N.A.D. kamp Hooghalen hebben een reisvergunning van dhr. Buijvoets tot aan Enschede terwijl zij allemaal naar het westen van het land moeten. Afzender vraagt om uitleg hiervan.

Van: Pierson, H./ Siertsema T.W. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Enschede Datum: 1945-06-19 Onderwerp: 13 voormalige bewoners van het N.A.D. kamp Hooghalen hebben een reisvergunning van dhr. Buijvoets tot aan Enschede terwijl zij allemaal naar het westen van het land moeten. Afzender vraagt om uitleg hiervan.

Brief van H. Pierson en T. W. Siertsema aan J.G. Buijvoets over een reisvergunning van voormalge bewoners van kamp Hooghalen

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942-07-18 Onderwerp: zelfmoord gevallen (11 personen, woning boven); vader gekeurd voor een werkkamp in Drenthe; vader is hoopvol; razzia's…&nbsp;

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942-07-18 Onderwerp: zelfmoord gevallen (11 personen, woning boven); vader gekeurd voor een werkkamp in Drenthe; vader is hoopvol; razzia's…&nbsp;

Brief van Sonja Blits-Lam aan de familie Veer vanuit Amsterdam

Arbeitskarte van Henriette Clara Cohen-de Haaff Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: werkzaam voor DB 6, groep 13. met stempels van arts A. Bial (vrijstelling van dienst of lichte dienst).

Arbeitskarte van Henriette Clara Cohen-de Haaff Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: werkzaam voor DB 6, groep 13. met stempels van arts A. Bial (vrijstelling van dienst of lichte dienst).

Arbeitskarte van Heriette C. Cohen-de Haaff in kamp Westerbork

Transport uit kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1943. Een vertrekkend transport.&nbsp;

Transport uit kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1943. Een vertrekkend transport.&nbsp;

Transport uit kamp Westerbork

Van: Dekker, G., bewaker Aan: Huisman, G.K. Plaats: Smilde Datum: 1945-07-07 Onderwerp: gegevens over de werkzaamheden van 2 t/m 7 juli 1945. Controle op plichtsbetrachting van de bewakers (laat te wensen over).

Van: Dekker, G., bewaker Aan: Huisman, G.K. Plaats: Smilde Datum: 1945-07-07 Onderwerp: gegevens over de werkzaamheden van 2 t/m 7 juli 1945. Controle op plichtsbetrachting van de bewakers (laat te wensen over).

Rapport van G. Dekker over de werkzaamheden van gedetineerden in Smilde en hun bewakers

Van: De Joodse Raad voor Amsterdam Aan: Asscher-Pinkhof, Clara Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-19 Onderwerp: Clara is als leerkracht werkzaam voor de Joodse Raad.

Van: De Joodse Raad voor Amsterdam Aan: Asscher-Pinkhof, Clara Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-19 Onderwerp: Clara is als leerkracht werkzaam voor de Joodse Raad.

Identiteitskaart van Clara Asscher-Pinkhof werkzaam voor de Joodse Raad voor Amsterdam als leerkracht

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 262 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Simon, Johanna Sara geb. 17-08-51 overleden te Westerbork op 07-05-1943 op: 10-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 262 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Simon, Johanna Sara geb. 17-08-51 overleden te Westerbork op 07-05-1943 op: 10-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Johanna Sara Simon

Van: Departement van Bin. Zaken Aan: Schrijver, H. Plaats: Den Haag Datum: 1943-03-12 Onderwerp: Vrijstelling tewerkstelling

Van: Departement van Bin. Zaken Aan: Schrijver, H. Plaats: Den Haag Datum: 1943-03-12 Onderwerp: Vrijstelling tewerkstelling

Brief van Dep. van Bin. Zaken aan H. Schrijver inzake vrijstelling tewerkstelling

Personen