In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Verslag van L.L. Tels-de Jong over de familie Ricardo na aanleiding van een ontmoeting met foto's en portrettekeningen.

Verslag van L.L. Tels-de Jong over de familie Ricardo na aanleiding van een ontmoeting met foto's en portrettekeningen.

Verslag van L.L. Tels-de Jong over het gezin Ricardo na aanleiding van een ontmoeting

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 25.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 25.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-07-16&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-07-16&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: twee kampgevangenen slopen batterijen.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: twee kampgevangenen slopen batterijen.

Van: Magnus, Simon Geboren: 1924-08-31 Plaats: Westerbork, kamp, 66 Onderwerp: moet woensdag om 7 uur bij de polikliniek verschijnen, oogarts.

Van: Magnus, Simon Geboren: 1924-08-31 Plaats: Westerbork, kamp, 66 Onderwerp: moet woensdag om 7 uur bij de polikliniek verschijnen, oogarts.

Ausweis van Simon Magnus

Bewijs Van: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Westerbork, kamp Datum: juli 1943 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de Reinigungsdienst van het Lagerkrankenhaus

Bewijs Van: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Westerbork, kamp Datum: juli 1943 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de Reinigungsdienst van het Lagerkrankenhaus

Bewijs dat Estella de Jong-Cohen is ingedeeld bij de Reiningsdienst van het kampziekenhuis

Armband Armband van de Joodsche Raad. Kamp Westerbork Datum: 1942-1944 Foto van een armband van een medewerker van de joodsche raad voor Amsterdam afdeling Westerbork. Band no. 0.28.

Armband Armband van de Joodsche Raad. Kamp Westerbork Datum: 1942-1944 Foto van een armband van een medewerker van de joodsche raad voor Amsterdam afdeling Westerbork. Band no. 0.28.

Armband van de Joodse Raad

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 73

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1959-05-30 Onderwerp: kampverleden; kamp Westerbork; Bergen-Belsen; Tröbitz.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1959-05-30 Onderwerp: kampverleden; kamp Westerbork; Bergen-Belsen; Tröbitz.

Verklaring van het Rode Kruis over het kampverleden van H.C. Cohen-Haaff

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-18 Onderwerp: voorstellen ter verbetering van de controle op de in de buitendienst werkzame gedetineerden. Onder andere het afnemen van appel, het innemen van kampkaarten bij vertrek en het teruggeven bij binnenkomst en het aanleggen van een cartotheek.&nbsp;

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-18 Onderwerp: voorstellen ter verbetering van de controle op de in de buitendienst werkzame gedetineerden. Onder andere het afnemen van appel, het innemen van kampkaarten bij vertrek en het teruggeven bij binnenkomst en het aanleggen van een cartotheek.&nbsp;

Rapport van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over verbetering van de controle van in buitendienst werkende gedetineerden

Van: Dalfsen, van, C.G. Aan: Hoofd der Rijksrecherchecentrale Plaats: Den Haag Datum: 1942-06-30 Onderwerp: Overname van het Vreemdelingenkamp; personeel van het kamp; betalingen voor de wasserij; tewerkstellingen

Van: Dalfsen, van, C.G. Aan: Hoofd der Rijksrecherchecentrale Plaats: Den Haag Datum: 1942-06-30 Onderwerp: Overname van het Vreemdelingenkamp; personeel van het kamp; betalingen voor de wasserij; tewerkstellingen

Brief van C.G. van Dalfsen aan het hoofd der Rijksrecherchecentrale

Van: Cohen, Simon Aan: Mulder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-29 Onderwerp: familieleden op transport; vrijstelling van tranport; lenen van geld

Van: Cohen, Simon Aan: Mulder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-29 Onderwerp: familieleden op transport; vrijstelling van tranport; lenen van geld

Brief van Simon Cohen aan de heer Mulder vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling over het niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Bewijs&nbsp; Van: Verwaltung Lagerkrankenhaus Personal-Abteilung&nbsp; Toegekend aan: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-20 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de reinigingsdienst in DB 4.

Bewijs&nbsp; Van: Verwaltung Lagerkrankenhaus Personal-Abteilung&nbsp; Toegekend aan: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-20 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de reinigingsdienst in DB 4.

Bewijs dat Estella de Jong-Cohen bij de Reiningsdienst van Dienstbereich 4 is ingedeeld

Van: Magnus, Simon Datum: 1943-11-24 Plaats: Westerbork, kamp, barak 66 Onderwerp: Simon krijgt Dienstfrei voor drie dagen. Het document is ondertekend door een arts, de barakleider en de groepsleider.

Van: Magnus, Simon Datum: 1943-11-24 Plaats: Westerbork, kamp, barak 66 Onderwerp: Simon krijgt Dienstfrei voor drie dagen. Het document is ondertekend door een arts, de barakleider en de groepsleider.

De daverende dingen dezer dagen door: Ton van Tast 1945 ons land uit Lijden Ontzet Oorlogs-Prentenboek Uitg.: Kompas, Den Haag

De daverende dingen dezer dagen door: Ton van Tast 1945 ons land uit Lijden Ontzet Oorlogs-Prentenboek Uitg.: Kompas, Den Haag

Prentenboek over de bevrijding van Nederland

&nbsp;Judith Toff werd samen met haar echtgenoot op 26 mei 1943 naar kamp Westerbork gebracht. Op 1 juni 1943 volgde deportatie naar het vernietigingskamp Sobibor, waar ze beiden op 4 juni 1943 zijn vermoord.&nbsp;

Foto van David Leefsma

Verklaring van de Commissie voor Geldelijk Beheer van de Joodsche Raad voor Amsterdam dat Jules Cohen, woonachtig te Groningen, tot nu toe aan zijn financiële verplichtingen jegens de Raad heeft voldaan, 22 april 1942.

Verklaring van Jules Cohen betreffende de Joodsche Raad voor Amsterdam

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Palästina

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-12-27 Onderwerp: bezoek van Stella aan Werner in kamp Westerbork, na een paar minuten moest Stella alweer vertrekken; Werner over zijn gevoelens voor Stella. &nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-12-27 Onderwerp: bezoek van Stella aan Werner in kamp Westerbork, na een paar minuten moest Stella alweer vertrekken; Werner over zijn gevoelens voor Stella. &nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Ordnungspolizei en SS-bewakers op het perron. Rechts staat A.K. Gemmeker, de kampcommandant; op de achtergrond barak 44.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Ordnungspolizei en SS-bewakers op het perron. Rechts staat A.K. Gemmeker, de kampcommandant; op de achtergrond barak 44.

Lagerbefehl No. 25 Datum: 1943-04-19 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Spertijd; Groepsleiding woningbureau; Wirtschaftsstelle; Kapsalon

Lagerbefehl No. 25 Datum: 1943-04-19 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Spertijd; Groepsleiding woningbureau; Wirtschaftsstelle; Kapsalon

Lagerbefehl No. 25

Houtvesterij Assen Weekstaat Kas bij de Boschwachters. Datum: 1939-09-08 Alleen een vermelding van de uitgaven voor het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Houtvesterij Assen Weekstaat Kas bij de Boschwachters. Datum: 1939-09-08 Alleen een vermelding van de uitgaven voor het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Weekstaat Houtvesterij Assen/Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; sinds enige weken een tafel een een bank bij het bed. Er zullen nog meer bedden uit de barak verdwijnen en vervangen worden door tafels en banken. Annie schrijft haar briefkaart zitten op een kistje op de heide. Regelmatig neemt zij veldbloemen of heide het kamp mee binnen. Vader werkt nog steeds op de schilderwerkplaats (zijn oude beroep) en moeder houdt de barak schoon. Annie heeft voorlopige vrijstelling…

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; sinds enige weken een tafel een een bank bij het bed. Er zullen nog meer bedden uit de barak verdwijnen en vervangen worden door tafels en banken. Annie schrijft haar briefkaart zitten op een kistje op de heide. Regelmatig neemt zij veldbloemen of heide het kamp mee binnen. Vader werkt nog steeds op de schilderwerkplaats (zijn oude beroep) en moeder houdt de barak schoon. Annie heeft voorlopige vrijstelling…

Brief van Annie aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Van: Reens, A. (in opdracht van) Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: bedankje voor brieven, groeten. Ze is aan het werk, oud collega's goed aangetroffen.

Van: Reens, A. (in opdracht van) Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: bedankje voor brieven, groeten. Ze is aan het werk, oud collega's goed aangetroffen.

Briefkaart van Annie Reens aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Personen