In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Zelhem Datum: 1941-10-14 Onderwerp: belevenissen

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Zelhem Datum: 1941-10-14 Onderwerp: belevenissen

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Zelhem

Avond Getekend door: De Jong, Daniël&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Jodenvervolging, prikkeldraad, wachttoren, Jodenster.

Avond Getekend door: De Jong, Daniël&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Jodenvervolging, prikkeldraad, wachttoren, Jodenster.

Tekening van Daniël de Jong in kamp Westerbork met de titel 'Avond'

Van: Centraal Registratiebureau voor joden&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1946-03-18&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens van haar moeder, Sientje Barnstijn-van den Berg (eindbestemming moet zijn Sobibor).

Van: Centraal Registratiebureau voor joden&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1946-03-18&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens van haar moeder, Sientje Barnstijn-van den Berg (eindbestemming moet zijn Sobibor).

Brief van Centraal Registratiebureau voor Joden aan A. Coelingh-Barnstijn

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 223 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Godschalk, Susanna Mathilda geb. 21-01-78 overleden te Westerbork op 24-04-1943 op: 27-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 223 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Godschalk, Susanna Mathilda geb. 21-01-78 overleden te Westerbork op 24-04-1943 op: 27-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Susanna Mathilda Godschalk

Van: Gudema-Meijer, J. Badtijd: donderdag 8.20 - 9.10 uur. Ze is werkzaam als typiste/secretaresse bij de dependance van het C.D.K van de gemeente Westerbork in kamp Westerbork.

Van: Gudema-Meijer, J. Badtijd: donderdag 8.20 - 9.10 uur. Ze is werkzaam als typiste/secretaresse bij de dependance van het C.D.K van de gemeente Westerbork in kamp Westerbork.

Mogelijkheid voor Johanna Gudema-Meijer om van het badhuis in kamp Westerbork gebruik te maken

Van: Buijvoets J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1948 Onderwerp: Opsomming van inboedel van grote - en kleine logeerkamer; verschillende objecten zijn in de loop der tijd weggedaan, achter sommige objecten staan bedragen. Deze meubels zijn door Buijvoets gekocht en meegenomen naar zijn nieuwe woning na de opheffing van het Interneringskamp. Buijvoets wilde zo transparant mogelijk zijn.

Van: Buijvoets J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1948 Onderwerp: Opsomming van inboedel van grote - en kleine logeerkamer; verschillende objecten zijn in de loop der tijd weggedaan, achter sommige objecten staan bedragen. Deze meubels zijn door Buijvoets gekocht en meegenomen naar zijn nieuwe woning na de opheffing van het Interneringskamp. Buijvoets wilde zo transparant mogelijk zijn.

Lijst met in de verschillende kamers van de commandantswoning aanwezige oorlogsbuit

Van: Joodsche Raad, Afdeling Winschoten Aan:&nbsp; Plaats: Winschoten&nbsp; Datum: november 1941 Onderwerp: mededelingen over reisvergunningen en verandering van spreekuur

Van: Joodsche Raad, Afdeling Winschoten Aan:&nbsp; Plaats: Winschoten&nbsp; Datum: november 1941 Onderwerp: mededelingen over reisvergunningen en verandering van spreekuur

Brief van de Joodse Raad, afdeling Winschoten over reizen buiten de woonplaats

Ausweis Van: Noach-de Haan, Suzanna Geboren: 1925-07-13 Datum: 1944-09-03 Plaats: Westerbork, kamp Ze blijft voorlopig in het kamp. Vanavond om 8 uur moet ze in de Grote Zaal verschijnen.

Ausweis Van: Noach-de Haan, Suzanna Geboren: 1925-07-13 Datum: 1944-09-03 Plaats: Westerbork, kamp Ze blijft voorlopig in het kamp. Vanavond om 8 uur moet ze in de Grote Zaal verschijnen.

Ausweiskarte van Suzanna Noach-de Haan

Van: Fried, R. (Dienstleider DB1) Aan: Speijer, Nico Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-03 Onderwerp: voorlopig uitstel van transport; Ausweis moet worden getoond in verband met een oproep te verschijnen in de Grote Zaal.

Van: Fried, R. (Dienstleider DB1) Aan: Speijer, Nico Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-03 Onderwerp: voorlopig uitstel van transport; Ausweis moet worden getoond in verband met een oproep te verschijnen in de Grote Zaal.

Ausweis van Nico Speijer in verband met voorlopig verblijf in kamp Westerbork

Breslauer, Werner Rudolf Twee vrouwen en een man zijn bezig met het bijeenbinden van het koren.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944.

Breslauer, Werner Rudolf Twee vrouwen en een man zijn bezig met het bijeenbinden van het koren.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944.

Koren bijeenbinden bij kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje. Kampgevangenen zijn bezig met de het lossen van een boot. De (bouw)materialen worden overgeheveld in een lorrie van het smalspoortreintje.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje. Kampgevangenen zijn bezig met de het lossen van een boot. De (bouw)materialen worden overgeheveld in een lorrie van het smalspoortreintje.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Moeder Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1942-10 Onderwerp: omstandigheden in het kamp. Over het vertrek van Zutphen naar Westerbork. Bepakt en gezakt. Ook de rugzak van vader die in Vledder zit meegenomen. Een deken is verloren gegaan. Moeder schrijft vanuit haar bed, driehoog. Tegenover haar zit/ligt Lena van Gelder-Leraar, de dochter van Juda met haar drie kinderen. Er is behoefte aan pakketpost.

Van: Moeder Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1942-10 Onderwerp: omstandigheden in het kamp. Over het vertrek van Zutphen naar Westerbork. Bepakt en gezakt. Ook de rugzak van vader die in Vledder zit meegenomen. Een deken is verloren gegaan. Moeder schrijft vanuit haar bed, driehoog. Tegenover haar zit/ligt Lena van Gelder-Leraar, de dochter van Juda met haar drie kinderen. Er is behoefte aan pakketpost.

Brief van moeder aan Flora Hamburg vanuit kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03 Onderwerp: concept kampvoorschrift II-6 betreffende werkopdrachten/schoenreparaties.

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03 Onderwerp: concept kampvoorschrift II-6 betreffende werkopdrachten/schoenreparaties.

Voorschrift van J.G. Buijvoets over schoenreparaties in Interneringskamp Westerbork

Van: Baudoin, P, dr. Inspecteur van de R.G.D. Aan: Buijvoets , J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-11-28 Onderwerp: dr. Baudoin neemt per 1/12 1945 ontslag als waarnemend kamparts omdat hij geen beschikking krijgt over een auto. Handgeschreven opmerkingen.

Van: Baudoin, P, dr. Inspecteur van de R.G.D. Aan: Buijvoets , J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-11-28 Onderwerp: dr. Baudoin neemt per 1/12 1945 ontslag als waarnemend kamparts omdat hij geen beschikking krijgt over een auto. Handgeschreven opmerkingen.

Mededeling van Dr. P. Baudoin aan J.G. Buijvoets over zijn ontslag als arts in Interneringskamp Westerbork

Van: Burgemeester gem. Zuidbroek&nbsp; Aan: Geneeskundig inspecteur Volksgezondheid Groningen&nbsp; Plaats: Zuidbroek&nbsp; Datum: 1940-10-30&nbsp; Onderwerp: artsen van Joodse afkomst.

Van: Burgemeester gem. Zuidbroek&nbsp; Aan: Geneeskundig inspecteur Volksgezondheid Groningen&nbsp; Plaats: Zuidbroek&nbsp; Datum: 1940-10-30&nbsp; Onderwerp: artsen van Joodse afkomst.

Brief van de Burgemeester Zuidbroek aan de Geneeskundig Inspecteur Volksgezondheid Groningen

'Settela'. 'Settela' tussen de wagondeuren. Anna Maria Steinbach (Settela was haar sintezza naam) met een hoofddoekje om staat in de goederenwagon no 16, net voordat de deuren worden gesloten. Opname uit de Westerbork-film Kamp Westerbork, 1944-05-19

'Settela'. 'Settela' tussen de wagondeuren. Anna Maria Steinbach (Settela was haar sintezza naam) met een hoofddoekje om staat in de goederenwagon no 16, net voordat de deuren worden gesloten. Opname uit de Westerbork-film Kamp Westerbork, 1944-05-19

Settela, een sintezza meisje kijkt tussen de wagondeuren

Van: Groot, de, S. (1899) Aan: Centraal College van de politieke opsporingsdienst (jeugdgevangenis) te Zutphen Plaats: Amsterdam Datum: 1946-01-14 Onderwerp: arrestatie van de vrouw en dochter van afzender en poging tot arrestatie van afzender zelf.

Van: Groot, de, S. (1899) Aan: Centraal College van de politieke opsporingsdienst (jeugdgevangenis) te Zutphen Plaats: Amsterdam Datum: 1946-01-14 Onderwerp: arrestatie van de vrouw en dochter van afzender en poging tot arrestatie van afzender zelf.

Brief van Saul de Groot over de arrestatie van zijn vrouw en dochter

Van: (Reens) Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-05-28 Onderwerp: beschrijving situatie; Annie schrijft de brief zittend op een vuilnisbak wachtend op haar beurt bij de kapper. Ze wil haar haar laten afknippen. Het stuift enorm. Bij aankomst, woensdagnacht, kon ze pas om vier uur naar bed. Vader werkt al als schilder. Gisteravond heeft ze (Sel)Fried (Fuchs) in zijn huisje bezocht. Er mogen alleen pakjes uit Amsterdam ontvangen worden.

Van: (Reens) Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-05-28 Onderwerp: beschrijving situatie; Annie schrijft de brief zittend op een vuilnisbak wachtend op haar beurt bij de kapper. Ze wil haar haar laten afknippen. Het stuift enorm. Bij aankomst, woensdagnacht, kon ze pas om vier uur naar bed. Vader werkt al als schilder. Gisteravond heeft ze (Sel)Fried (Fuchs) in zijn huisje bezocht. Er mogen alleen pakjes uit Amsterdam ontvangen worden.

Brief van Annie Reens aan Rudi in Aalsmeer vanuit kamp Westerbork

Personen