In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Pierson, H./ Siertsema T.W. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Enschede Datum: 1945-06-19 Onderwerp: 13 voormalige bewoners van het N.A.D. kamp Hooghalen hebben een reisvergunning van dhr. Buijvoets tot aan Enschede terwijl zij allemaal naar het westen van het land moeten. Afzender vraagt om uitleg hiervan.

Van: Pierson, H./ Siertsema T.W. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Enschede Datum: 1945-06-19 Onderwerp: 13 voormalige bewoners van het N.A.D. kamp Hooghalen hebben een reisvergunning van dhr. Buijvoets tot aan Enschede terwijl zij allemaal naar het westen van het land moeten. Afzender vraagt om uitleg hiervan.

Brief van H. Pierson en T. W. Siertsema aan J.G. Buijvoets over een reisvergunning van voormalge bewoners van kamp Hooghalen

Van: Cohen-Nieweg, Mietje Aan: Fledderman, G. Plaats: de trein Datum: 1943-07-20 Onderwerp: zitten met z'n vieren en vele anderen i de trein; door een fout is haar man op de transportlijst geplaatst; hoge omes in het kamp hebben geprobeerd hun van de lijst te krijgen; vol goede moed; pakje gaat nu naar een goede vriend…

Van: Cohen-Nieweg, Mietje Aan: Fledderman, G. Plaats: de trein Datum: 1943-07-20 Onderwerp: zitten met z'n vieren en vele anderen i de trein; door een fout is haar man op de transportlijst geplaatst; hoge omes in het kamp hebben geprobeerd hun van de lijst te krijgen; vol goede moed; pakje gaat nu naar een goede vriend…

Briefkaart van Mietje Cohen-Nieweg vanuit de trein

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-07-26 Onderwerp: nieuwe levensmoed en hoop; Werner kan de lege trommeltjes niet terug sturen, omdat pakketpost vanuit het kamp verboden is; het echtpaar Hijman heeft het pakketje ontvangen…

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-07-26 Onderwerp: nieuwe levensmoed en hoop; Werner kan de lege trommeltjes niet terug sturen, omdat pakketpost vanuit het kamp verboden is; het echtpaar Hijman heeft het pakketje ontvangen…

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Situatie Schattenberg Schaal: 1:1000 Datum: 1956-04-03 Opmerkingen: de plattegrond geeft de situatie van het woonoord in 1956 aan. De barakken 60, 61, 62 en 63 voor de helft zijn met een potlood doorgekrast, wat wijst op de situatie in het woonoord na de brand van 1958.&nbsp;

Situatie Schattenberg Schaal: 1:1000 Datum: 1956-04-03 Opmerkingen: de plattegrond geeft de situatie van het woonoord in 1956 aan. De barakken 60, 61, 62 en 63 voor de helft zijn met een potlood doorgekrast, wat wijst op de situatie in het woonoord na de brand van 1958.&nbsp;

Plattegrond van het woonoord Schattenberg

Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941/1942 Onderwerp: een tweetal foto's van de familie Heymann gemaakt in kamp Westerbork, in- en voor hun barak. Het gaat respectievelijk om Hermann Heymann (1894), Erna Heymann-Heijmans (1904) en hun dochter Ellen Heymann (1931). Zie brieven van Hermann en Erna in dossier 1276.

Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941/1942 Onderwerp: een tweetal foto's van de familie Heymann gemaakt in kamp Westerbork, in- en voor hun barak. Het gaat respectievelijk om Hermann Heymann (1894), Erna Heymann-Heijmans (1904) en hun dochter Ellen Heymann (1931). Zie brieven van Hermann en Erna in dossier 1276.

Foto's van het gezin Heymann in kamp Westerbork

Van: Grüneberg-Berg, Helena Aan: de Mulder, Piet Plaats: (waarschijnlijk vanuit de trein gegooid of aan iemand meegegeven) Datum: 1943-03 Onderwerp: de schrijfster schrijft dat ze op weg moet naar Polen. (In feite zal ze eerst nog kamp Westerbork aandoen). Ze hoopt dat haar echtgenoot Bernard en Moup (Mozes) er ook bij zullen zijn; Ze vraagt de familie goed voor haar zoontje René te zorgen ('neem hem bij je of breng hem naar Dieks'), stuur hem niet naar kamp Vught of de Crèche (is ook niet safe).

Van: Grüneberg-Berg, Helena Aan: de Mulder, Piet Plaats: (waarschijnlijk vanuit de trein gegooid of aan iemand meegegeven) Datum: 1943-03 Onderwerp: de schrijfster schrijft dat ze op weg moet naar Polen. (In feite zal ze eerst nog kamp Westerbork aandoen). Ze hoopt dat haar echtgenoot Bernard en Moup (Mozes) er ook bij zullen zijn; Ze vraagt de familie goed voor haar zoontje René te zorgen ('neem hem bij je of breng hem naar Dieks'), stuur hem niet naar kamp Vught of de Crèche (is ook niet safe).

Briefkaart van Helena Grüneberg-Berg aan familie (P. de Mulder)

Bonkaarten KB 909 Bonnen algemeen en vlees Ingangsdatum: 1949-07-31

Bonkaarten KB 909 Bonnen algemeen en vlees Ingangsdatum: 1949-07-31

Bonkaart met bonnen Algemeen en Vlees

Enveloppe Van: Gelderen, van, M. Aan: Boas-Prins, S.&nbsp; Plaats: Amsterdam

Enveloppe Van: Gelderen, van, M. Aan: Boas-Prins, S.&nbsp; Plaats: Amsterdam

Enveloppe behorende bij een brief van M. van Gelderen gericht aan S. Boas-Prins

Ausweiskarte van Abraham Querido Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-13 Deel van de Ausweiskarte.

Ausweiskarte van Abraham Querido Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-13 Deel van de Ausweiskarte.

Ausweiskarte (deel) van Abraham Querido in kamp Westerbork

Van: Hanneke Aan: haar ouders Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-22 Onderwerp: Hanneke mag eindelijk weer schrijven; er is een lijst (vandaag) gemaakt van Hollanders in Theresienstadt in verband met terugkeer naar Nederland; ze is bang dat ze thuis niet meer kan wennen, omdat ze de hele dag met andere kinderen van haar leeftijd samen is; ze heeft een serie van het kampgeld in bezit gekregen; ze heeft vooral behoefte aan brieven, pakketjes hoeft ze niet te hebben.&nbsp;

Van: Hanneke Aan: haar ouders Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-22 Onderwerp: Hanneke mag eindelijk weer schrijven; er is een lijst (vandaag) gemaakt van Hollanders in Theresienstadt in verband met terugkeer naar Nederland; ze is bang dat ze thuis niet meer kan wennen, omdat ze de hele dag met andere kinderen van haar leeftijd samen is; ze heeft een serie van het kampgeld in bezit gekregen; ze heeft vooral behoefte aan brieven, pakketjes hoeft ze niet te hebben.&nbsp;

Brief van Hanneke vanuit Theresienstadt aan haar ouders

Van: Ondercommandant Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-25 Onderwerp: bewaking van post "West" en "Oost" en de aflossingstijden.

Van: Ondercommandant Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-25 Onderwerp: bewaking van post "West" en "Oost" en de aflossingstijden.

Instructie over de bewaking van post "West" en "Oost" en de aflossingstijden.

Van: Querido, Abraham Aan: Querido-Daamen, Fien Plaats: Westerbork, Interneringskamp, barak 6 Datum: 1945-05-12 Onderwerp: over het mogen verlaten van het kamp als het Westen van het land vrijgegeven. het is alleen moeilijk te voorspellen wanneer; Hoe gaat het met de kinderen.

Van: Querido, Abraham Aan: Querido-Daamen, Fien Plaats: Westerbork, Interneringskamp, barak 6 Datum: 1945-05-12 Onderwerp: over het mogen verlaten van het kamp als het Westen van het land vrijgegeven. het is alleen moeilijk te voorspellen wanneer; Hoe gaat het met de kinderen.

Briefkaart van Abraham Querido aan zijn vrouw vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 23-07-1943 Nr. 437 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van West, Jetje Erna geb. 21-04-43 overleden te Westerbork op 18-07-1943 op 22-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-07-1943 Nr. 437 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van West, Jetje Erna geb. 21-04-43 overleden te Westerbork op 18-07-1943 op 22-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Jetje Erna van West

Officieel programma van de bevrijdingsfeesten georganiseerd door het feest comité 'Oost', afdelingen Afrikanerplein, Dapperbuurt, Oosterparkbuurt en Pretoriusbuurt.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-06-26&nbsp;

Officieel programma van de bevrijdingsfeesten georganiseerd door het feest comité 'Oost', afdelingen Afrikanerplein, Dapperbuurt, Oosterparkbuurt en Pretoriusbuurt.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-06-26&nbsp;

Programma van de bevrijdingsfeesten

Koffer De koffer werd door een buurman van de familie Asch gemaakt en was oorspronkelijk bedoeld voor het opbergen van gereedschap. De koffer is vervolgens meegenomen naar kamp Westerbork Het voorwerp is op een tekening van Leo Kok te zien. In het kamp werd de koffer gebruikt om allerlei zaken, die via pakketjes binnenkwamen in op te slaan.

Koffer De koffer werd door een buurman van de familie Asch gemaakt en was oorspronkelijk bedoeld voor het opbergen van gereedschap. De koffer is vervolgens meegenomen naar kamp Westerbork Het voorwerp is op een tekening van Leo Kok te zien. In het kamp werd de koffer gebruikt om allerlei zaken, die via pakketjes binnenkwamen in op te slaan.

Koffer

Wagons Wagons (twee) zijn losgekoppeld Kamp Westerbork, 1943-1944 Op de achtergrond de centrale keuken.

Wagons Wagons (twee) zijn losgekoppeld Kamp Westerbork, 1943-1944 Op de achtergrond de centrale keuken.

Wagons voor de centrale keuken van kamp Westerbork

Van: Frank, M.&nbsp; Aan: Langstadt, Ruth, kamp Westerbork, barak 50 Plaats: Zeist Datum: 1943-09-17&nbsp; Onderwerp: bewijs van het versturen van een postpakket door M. Frank aan Ruth Langstadt in kamp Westerbork.&nbsp;

Van: Frank, M.&nbsp; Aan: Langstadt, Ruth, kamp Westerbork, barak 50 Plaats: Zeist Datum: 1943-09-17&nbsp; Onderwerp: bewijs van het versturen van een postpakket door M. Frank aan Ruth Langstadt in kamp Westerbork.&nbsp;

van het versturen van een postpakket door M. Frank aan Ruth Langstadt in kamp Westerbork.

Personen