In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Barak in het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944

Barak in het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944

Zicht op een woonbarak in kamp Westerbork

Buiten bij het huisje Plaats: &nbsp;Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Mevrouw de Vries en kinderen wachtend op pa voor hun huisje. Hij komt een keer per drie week thuis voor een weekendverlof.

Buiten bij het huisje Plaats: &nbsp;Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Mevrouw de Vries en kinderen wachtend op pa voor hun huisje. Hij komt een keer per drie week thuis voor een weekendverlof.

Foto van de Indische familie de Vries voor een raam van hun huisje in (kamp) Schattenberg

Aan: Wolff, C.S. (mevrouw), Westerbork, kamp, barak 45 Datum: 1943-04-29 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een postwissel van 10 gulden.&nbsp;

Aan: Wolff, C.S. (mevrouw), Westerbork, kamp, barak 45 Datum: 1943-04-29 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een postwissel van 10 gulden.&nbsp;

Bewijs van verzending van een postwissel naar kamp Westerbork

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1946-01-28&nbsp; Onderwerp: nota ontginning, begeleidende brief, bewerking van 21 hectare is juist. het werk bestond voornamelijk uit spitten en overzanden &nbsp;voor bosaanplant en de aanleg van boswegen.

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1946-01-28&nbsp; Onderwerp: nota ontginning, begeleidende brief, bewerking van 21 hectare is juist. het werk bestond voornamelijk uit spitten en overzanden &nbsp;voor bosaanplant en de aanleg van boswegen.

Brief

Enveloppe Enveloppe Lager Westerbork&nbsp; Opschrift: Frei durch ablosung reich Lager Westerbork Post: Hooghalen-Ost

Enveloppe Enveloppe Lager Westerbork&nbsp; Opschrift: Frei durch ablosung reich Lager Westerbork Post: Hooghalen-Ost

Enveloppe

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 30-06-1943 Nr. 383 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Messcher, Martha geb. 25-10-42 overleden te Westerbork op 24-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 30-06-1943 Nr. 383 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Messcher, Martha geb. 25-10-42 overleden te Westerbork op 24-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Martha Messcher

Van: (Reens) Annie Aan: Rudi, Roel enz.&nbsp; Plaats: Westerbork kamp&nbsp; Datum: 1943-07-12 Onderwerp: Alle werkstempels zijn vervallen, ook de rode. Ze zaten vorig week al in de trein. Ze zijn op het laatste moment eruit gehaald (door E.: is Erich Zielke). Mocht ze niet terugkomen dan kan haar geld worden besteed als degenen aan wie ze de briefkaart schrijft het nodig hebben. Ze verwachten morgen op transport te moeten gaan. Alle bagage is gepakt. Het is kwart over drie in de nacht. De lichten in de barak zijn aan. Het voorlezen van de namen zal niet lang meer duren. Als bestemmingen worden Riga en Birkenau genoemd. Even later schrijft Annie: 'Ik ben voor transport opgeroepen. Als ik eruit kom stuur in direct een kaart'…

Van: (Reens) Annie Aan: Rudi, Roel enz.&nbsp; Plaats: Westerbork kamp&nbsp; Datum: 1943-07-12 Onderwerp: Alle werkstempels zijn vervallen, ook de rode. Ze zaten vorig week al in de trein. Ze zijn op het laatste moment eruit gehaald (door E.: is Erich Zielke). Mocht ze niet terugkomen dan kan haar geld worden besteed als degenen aan wie ze de briefkaart schrijft het nodig hebben. Ze verwachten morgen op transport te moeten gaan. Alle bagage is gepakt. Het is kwart over drie in de nacht. De lichten in de barak zijn aan. Het voorlezen van de namen zal niet lang meer duren. Als bestemmingen worden Riga en Birkenau genoemd. Even later schrijft Annie: 'Ik ben voor transport opgeroepen. Als ik eruit kom stuur in direct een kaart'…

Brief van Annie aan Rudi, Roel en anderen vanuit kamp Westerbork

Van: Jannie (Blog-Lam) Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1943-03 Onderwerp: ‘laat morgen het pakje halen en de regenjas en boter’….

Van: Jannie (Blog-Lam) Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1943-03 Onderwerp: ‘laat morgen het pakje halen en de regenjas en boter’….

Telegram van Jannie Blog-Lam aan de familie Veer

Van: Gans, Eppo Aan: zijn ouders&nbsp; Plaats: Vught, kamp Datum: 1944-08-31 Onderwerp:&nbsp;over de verjaardag van koningin Wilhelmina; een jaar geleden werd hij gearresteerd + vijf maanden voorbestraffing); elke week een klein pakket van het Rode Kruis ontvangen; mogen daarnaast 1 pakket in de week ontvangen, hoe en wanneer; alles wordt in de cartotheek bijgehouden; aan de persoon die deze brief komt brengen, elke week een brief meegeven. Hij is voor 100 % te vertrouwen; gaat nog een aparte brief schrijven aan Ineke…

Van: Gans, Eppo Aan: zijn ouders&nbsp; Plaats: Vught, kamp Datum: 1944-08-31 Onderwerp:&nbsp;over de verjaardag van koningin Wilhelmina; een jaar geleden werd hij gearresteerd + vijf maanden voorbestraffing); elke week een klein pakket van het Rode Kruis ontvangen; mogen daarnaast 1 pakket in de week ontvangen, hoe en wanneer; alles wordt in de cartotheek bijgehouden; aan de persoon die deze brief komt brengen, elke week een brief meegeven. Hij is voor 100 % te vertrouwen; gaat nog een aparte brief schrijven aan Ineke…

Brief van Eppo Gans aan zijn ouders, broers en zusters vanuit kamp Vught

Van: Levie, J.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-10-25&nbsp; Onderwerp: pakjes ontvangen, hartelijk dank.

Van: Levie, J.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-10-25&nbsp; Onderwerp: pakjes ontvangen, hartelijk dank.

Briefkaart van J.Levie aan familie Lackrooy vanuit kam Westerbork

Van: Schweizerisches Konsulat Amsterdam Aan: Zomerplaag, M. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-09-19 Onderwerp: bevestiging van Britse nationaliteit voor Morris en zijn kinderen.

Van: Schweizerisches Konsulat Amsterdam Aan: Zomerplaag, M. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-09-19 Onderwerp: bevestiging van Britse nationaliteit voor Morris en zijn kinderen.

Brief van Schweizerisches Konsulat aan M. Zomerplaag

Bewijs van crematie Datum: 13-07-1943 Nr. 424 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Mossel, Rachel geb. 05-07-78 overleden te Westerbork op 08-07-1943 op: 12-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-07-1943 Nr. 424 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Mossel, Rachel geb. 05-07-78 overleden te Westerbork op 08-07-1943 op: 12-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Rachel Mossel

Bouw. Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1939. De Centrale keuken in aanbouw.

Bouw. Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1939. De Centrale keuken in aanbouw.

van de bouw van de Centrale Keuken in het Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Hoogstraal, Hartog en familie Aan: Leemhuis, K. en familie Datum: 1943-03-17 Onderwerp: afscheid nemen van bekenden. Het is woensdagmorgen. ‘We zitten op het ogenblik in de trein om de grote reis te maken (…) Allen goede moed. Wij doen dat ook’. Naast "Pa", wordt' de briefkaart afgesloten met de initialen R. en T. Mogelijk staan deze voor zijn dochters Henderina (1905) en Truda (1911).

Van: Hoogstraal, Hartog en familie Aan: Leemhuis, K. en familie Datum: 1943-03-17 Onderwerp: afscheid nemen van bekenden. Het is woensdagmorgen. ‘We zitten op het ogenblik in de trein om de grote reis te maken (…) Allen goede moed. Wij doen dat ook’. Naast "Pa", wordt' de briefkaart afgesloten met de initialen R. en T. Mogelijk staan deze voor zijn dochters Henderina (1905) en Truda (1911).

Briefkaart van de familie Hoogstraal aan de familie Leemhuis vanuit de trein geworpen

Van: Dijkstra, R. van Dir.-Gen. vo. Bijz. Rechtspleging Aan: de kampcommandanten Plaats: Den Haag Datum: 1947-01-04 Onderwerp: Overzicht van verzonden circulaires in december 1946.

Van: Dijkstra, R. van Dir.-Gen. vo. Bijz. Rechtspleging Aan: de kampcommandanten Plaats: Den Haag Datum: 1947-01-04 Onderwerp: Overzicht van verzonden circulaires in december 1946.

Lijst van verzonden circulaires aan de kampcommandanten van Verblijfs- en Bewaringskampen

Van: Eling, H. bouwkundig ambtenaar R.G.D. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-03-19 Onderwerp: begeleidend briefje bij schema (ontbreekt) over hergroepering barakken (bouw van een kerk door twee Franse barakken te combineren).

Van: Eling, H. bouwkundig ambtenaar R.G.D. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-03-19 Onderwerp: begeleidend briefje bij schema (ontbreekt) over hergroepering barakken (bouw van een kerk door twee Franse barakken te combineren).

Brief van een bouwkundig ambtenaar over hergroepering van de barakken

De bevrijding van kamp Westerbork.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-12 De groep staat waarschijnlijk voor de barak van de voormalige Kommandantur. De man midden vooraan, die recht in de camera kijkt is Philip. M. Stad.

De bevrijding van kamp Westerbork.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-12 De groep staat waarschijnlijk voor de barak van de voormalige Kommandantur. De man midden vooraan, die recht in de camera kijkt is Philip. M. Stad.

Foto van kampgevangenen en een Canadese bevrijder in kamp Westerbork

Van: Snoek, Hermine Aan: In't Veld, Nel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-14 Onderwerp: waarom geen antwoord op brieven; nog niet weten wanneer ze het kamp verlaten kan.

Van: Snoek, Hermine Aan: In't Veld, Nel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-14 Onderwerp: waarom geen antwoord op brieven; nog niet weten wanneer ze het kamp verlaten kan.

Briefkaart van Hermine Snoek aan Nel in't Veld vanuit kamp Westerbork

Enveloppe met adres.&nbsp; Gericht aan M. Wolff&nbsp; Datum: 1942-10 Met opmerking retour afzender. Maurits is bij de bezorging van de brief al uit kamp Westerbork ontsnapt.

Enveloppe met adres.&nbsp; Gericht aan M. Wolff&nbsp; Datum: 1942-10 Met opmerking retour afzender. Maurits is bij de bezorging van de brief al uit kamp Westerbork ontsnapt.

met adres van Maurits Wolff in kamp Westerbork

Van: van Dam, Mozes Aan: lieve allen (van Dam, Aron en zijn gezin) Plaats: ' t Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-08-07 Onderwerp: het kan wel beter; 'ik zal je schrijven, wie weet voor de laatste maal; gisteren de namen genoteerd van de mannen tussen de 18 en 40 jaar oud; bang voor deportatie; probeer uit deze rot boel te blijven; hard sappelen en niks verdienen; over de indeling van de dag en voeding; verzoek om broodbonnen en rokerij; en eventueel wat geld; weer nieuwe regels…

Van: van Dam, Mozes Aan: lieve allen (van Dam, Aron en zijn gezin) Plaats: ' t Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-08-07 Onderwerp: het kan wel beter; 'ik zal je schrijven, wie weet voor de laatste maal; gisteren de namen genoteerd van de mannen tussen de 18 en 40 jaar oud; bang voor deportatie; probeer uit deze rot boel te blijven; hard sappelen en niks verdienen; over de indeling van de dag en voeding; verzoek om broodbonnen en rokerij; en eventueel wat geld; weer nieuwe regels…

Brief van Mozes van Dam aan lieve allen vanuit het Joodse Werkkamp ' t Wijde Gat

Van: Lakmaker, Joost Aan: Abuys, Guido Plaats: Säffle, Zweden Datum: 1999-07-13 Onderwerp: Verslag van Joost Lakmaker (1923) over zijn ervaringen Tijdens de oorlog. Na onderduik, Euterpestraat, Weteringsschans, Amstelveense weg, strafkamp in kamp Vught kwam Joost op 9-5-1943 in kamp Westerbork terecht. Hij moest in het Academisch Ziekenhuis geopereerd worden. Na een paar dagen ging hij weer terug naar Westerbork. Hij heeft tot aan zijn transport in het ziekenhuis van Westerbork kunnen blijven liggen. Op 24 augustus 1943 werd zijn lot bezegeld: Auschwitz, Monowitz en de dodenmarsen zouden volgen. Hij werd uiteindelijk door het Rode Leger bij Maagdenburg bevrijd. Niemand van zijn familie overleefde de oorlog. Hij had geen lust langer in Nederland te blijven wonen. Hij emigreerde naar Zweden, waar hij de rest van zijn leven zou blijven wonen.

Van: Lakmaker, Joost Aan: Abuys, Guido Plaats: Säffle, Zweden Datum: 1999-07-13 Onderwerp: Verslag van Joost Lakmaker (1923) over zijn ervaringen Tijdens de oorlog. Na onderduik, Euterpestraat, Weteringsschans, Amstelveense weg, strafkamp in kamp Vught kwam Joost op 9-5-1943 in kamp Westerbork terecht. Hij moest in het Academisch Ziekenhuis geopereerd worden. Na een paar dagen ging hij weer terug naar Westerbork. Hij heeft tot aan zijn transport in het ziekenhuis van Westerbork kunnen blijven liggen. Op 24 augustus 1943 werd zijn lot bezegeld: Auschwitz, Monowitz en de dodenmarsen zouden volgen. Hij werd uiteindelijk door het Rode Leger bij Maagdenburg bevrijd. Niemand van zijn familie overleefde de oorlog. Hij had geen lust langer in Nederland te blijven wonen. Hij emigreerde naar Zweden, waar hij de rest van zijn leven zou blijven wonen.

Verslag van van Joost Lakmaker over wat hem als Jood tijdens de oorlog is overkomen

Geboren in Lager Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05 Onderwerp: de geboorte van Jacques Lenson.

Geboren in Lager Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05 Onderwerp: de geboorte van Jacques Lenson.

Bericht over de geboorte van Jacques Lenson in kamp Westerbork

Persoonsbewijs Van: Koster, Alida Maria (Esther de Vries) Datum: 1943-06-25 Afgegeven te Amsterdam No. 664093 Met pasfoto

Persoonsbewijs Van: Koster, Alida Maria (Esther de Vries) Datum: 1943-06-25 Afgegeven te Amsterdam No. 664093 Met pasfoto

Persoonsbewijs (vals) van Esther de Vries

Enveloppe met opschrift: Salo Polak, 20-12-20&nbsp; Barak 22 OD Westerbork.

Enveloppe met opschrift: Salo Polak, 20-12-20&nbsp; Barak 22 OD Westerbork.

Enveloppe met opschrift Salo Polak, zijn geboortedatum en verblijfplaats in kamp Westerbork

Personen