In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Tolk&amp;Co., Handelsonderneming Aan: afd. Buitendienst Plaats: Heemstede Datum: 1945-08-01 Onderwerp: verzamelrekening nr. 11377 inzake materiaalhuur: spoor, wissels, railbuiger, een dommekracht, kiepwagens, dwarsliggers…

Van: Tolk&amp;Co., Handelsonderneming Aan: afd. Buitendienst Plaats: Heemstede Datum: 1945-08-01 Onderwerp: verzamelrekening nr. 11377 inzake materiaalhuur: spoor, wissels, railbuiger, een dommekracht, kiepwagens, dwarsliggers…

Rekening van Tolk&Co in verband met huur van spoorwegmaterieel aan de afdeling Buitendienst van het Interneringskamp Westerbork

Abraham Sommerfeld met zijn vrouw Lina en zoon Herbert in Groningen.

Abraham Sommerfeld met zijn vrouw Lina en zoon Herbert in Groningen.

Het gezin Sommerfeld

Oppakken en verzamelen

Organisatie van de Jodenvervolging

RSHA

Briefkaart Van: Lien Aan: Steeden, van, G.J.H. Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-07 Onderwerp: pakketjes, samenstelling transport. &nbsp;Alle werkstempels zijn vervallen. Er wordt een nieuwe lijst opgemaakt In totaal mogen 86 verpleegsters blijven, gediplomeerden en een enkel niet-gediplomeerde. De schrijfster heeft daarom geen schijn van kans en zit in de put. Ze heeft iemand benaderd, maar die kan niets voor haar doen. De angst is aanwezig dat ze met het transport van 20 april mee moet gaan.

Briefkaart Van: Lien Aan: Steeden, van, G.J.H. Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-07 Onderwerp: pakketjes, samenstelling transport. &nbsp;Alle werkstempels zijn vervallen. Er wordt een nieuwe lijst opgemaakt In totaal mogen 86 verpleegsters blijven, gediplomeerden en een enkel niet-gediplomeerde. De schrijfster heeft daarom geen schijn van kans en zit in de put. Ze heeft iemand benaderd, maar die kan niets voor haar doen. De angst is aanwezig dat ze met het transport van 20 april mee moet gaan.

Briefkaart van Lien aan G.J.H. van Steeden vanuit kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 32

Kampgevangenen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1943 Een grote groep kampgevangenen op de appèlplaats tijdens het afnemen van appèl. Op de de achtergrond de barakken 24 en 52.

Kampgevangenen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1943 Een grote groep kampgevangenen op de appèlplaats tijdens het afnemen van appèl. Op de de achtergrond de barakken 24 en 52.

Het afnemen van appèl van werkgroepen in kamp Westerbork

Bouw vluchtelingenkamp&nbsp; Westerbork, vluchtelingenkamp 1939&nbsp; Op de voorgrond de administratiegebouwen en de Centrale Keuken en de directiekeet van de Rijksgebouwendienst.

Bouw vluchtelingenkamp&nbsp; Westerbork, vluchtelingenkamp 1939&nbsp; Op de voorgrond de administratiegebouwen en de Centrale Keuken en de directiekeet van de Rijksgebouwendienst.

van de bouw van barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Revisietekening kabelplan tbv keukengebouwen (barakken)&nbsp; Overzicht van het gehele kamp Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1956-02-21

Revisietekening kabelplan tbv keukengebouwen (barakken)&nbsp; Overzicht van het gehele kamp Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1956-02-21

Bouwtekening kabelplan voor de keukenbarakken in het woonoord Schattenberg

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-02-14 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: op 14 februari moeten alle bewoners van barak 22 in hun barak aanwezig zijn.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-02-14 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: op 14 februari moeten alle bewoners van barak 22 in hun barak aanwezig zijn.

Mededeling voor bewoners van barak 22

Barak 33

Ingang Kamp Westerbork&nbsp; Westerbork, 1942 De ingang van het kamp met hek, prikkeldraad en wachthuisje. De ingang bevindt zich voor de doorgang tussen de administratiebarakken 32 en 33.&nbsp; Op de achtergrond de schouwburg. Barak 80 is dan nog niet gebouwd.

Ingang Kamp Westerbork&nbsp; Westerbork, 1942 De ingang van het kamp met hek, prikkeldraad en wachthuisje. De ingang bevindt zich voor de doorgang tussen de administratiebarakken 32 en 33.&nbsp; Op de achtergrond de schouwburg. Barak 80 is dan nog niet gebouwd.

Oorspronkeljk ingang van kamp Westerbork met een wachthuisje van de marechaussee

Van: Norel, D. (in werkelijkheid J. Kroonenberg)&nbsp; Aan: Blazer, J.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-26&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; Pasen; vraag om kleding&nbsp; 'Vervalste brief'

Van: Norel, D. (in werkelijkheid J. Kroonenberg)&nbsp; Aan: Blazer, J.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-26&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; Pasen; vraag om kleding&nbsp; 'Vervalste brief'

Brief van Johanna Kroonenberg aan J. Blazer vanuit kamp Westerbork

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-08 No. 19&nbsp; Inhoud: Bevrijding; feestavond; radio; sport; reparaties; onderwijs; oorlogsoverzicht; inlichtingenbureau.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-08 No. 19&nbsp; Inhoud: Bevrijding; feestavond; radio; sport; reparaties; onderwijs; oorlogsoverzicht; inlichtingenbureau.

De Westerborker nummer 19 van 8 mei 1945

Barak 9

Militair Kampement Westerbork&nbsp; Datum: 1949 Foto van Barak nr. 83&nbsp;

Militair Kampement Westerbork&nbsp; Datum: 1949 Foto van Barak nr. 83&nbsp;

Foto van barak 83 in het Militair kampement Westerbork

Van: Heyman-Heymans, familie&nbsp; Aan: Heymans, Arthur, Ruth, Hella en Marlies Datum: 1943-05-25 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: moeite met wennen aan de omstandigheden, verwachting niet te lang te zullen blijven, bekenden en familieleden zijn reeds doorgestuurd, over verschillende personen die in het ziekenhuis liggen en over pakketten. Met bijbehorende enveloppe (E. Heymann, barak 19).

Van: Heyman-Heymans, familie&nbsp; Aan: Heymans, Arthur, Ruth, Hella en Marlies Datum: 1943-05-25 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: moeite met wennen aan de omstandigheden, verwachting niet te lang te zullen blijven, bekenden en familieleden zijn reeds doorgestuurd, over verschillende personen die in het ziekenhuis liggen en over pakketten. Met bijbehorende enveloppe (E. Heymann, barak 19).

Brief van de familie Heyman-Heymans aan de familie Heymans vanuit kamp Westerbork

Van: Mirjam,&nbsp; Aan: lieve oom en tante,&nbsp; Plaats: 's-Hertogenbosch (Huis van Bewaring) Datum: 1944-05-03,&nbsp; Onderwerp: vraag om diverse spullen voor de eventuele grote reis. Voor het geval ze niet meer in de gevangenis is, kunnen de spullen worden teruggenomen en worden doorgestuurd naar kamp Westerbork; over het verblijf in de gevangenis en een dag en nacht in de gevangenis van Scheveningen geweest.

Van: Mirjam,&nbsp; Aan: lieve oom en tante,&nbsp; Plaats: 's-Hertogenbosch (Huis van Bewaring) Datum: 1944-05-03,&nbsp; Onderwerp: vraag om diverse spullen voor de eventuele grote reis. Voor het geval ze niet meer in de gevangenis is, kunnen de spullen worden teruggenomen en worden doorgestuurd naar kamp Westerbork; over het verblijf in de gevangenis en een dag en nacht in de gevangenis van Scheveningen geweest.

Brief van Mirjam Waterman aan lieve oom en tante vanuit Den Bosch

Van: (Reens) Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-04-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; Sander Sanders heeft een Kampsperre en Eva, E, en M. zijn nog steeds in kamp Westerbork; bij een begrafenis in Amsterdam kregen nabestaanden geen reisvergunning om de begrafenis bij te wonen; te versturen goederen.

Van: (Reens) Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-04-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; Sander Sanders heeft een Kampsperre en Eva, E, en M. zijn nog steeds in kamp Westerbork; bij een begrafenis in Amsterdam kregen nabestaanden geen reisvergunning om de begrafenis bij te wonen; te versturen goederen.

Brief van Annie Reens vanuit Amsterdam aan Rudi in Aalsmeer

Nederlandse politie kamp Westerbork

Marechaussee kamp Westerbork

Van: Vecht, C. Aan: Blaauw Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-08 Onderwerp: beschrijving situatie in kamp Westerbork. Hij vergist zich mogelijk met het adres en verwart kamp Westerbork met het Joodse werkkamp de Wit(t)e Peal. Mogelijk is hij hier voor zijn komst naar kamp Westerbork geweest.

Van: Vecht, C. Aan: Blaauw Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-08 Onderwerp: beschrijving situatie in kamp Westerbork. Hij vergist zich mogelijk met het adres en verwart kamp Westerbork met het Joodse werkkamp de Wit(t)e Peal. Mogelijk is hij hier voor zijn komst naar kamp Westerbork geweest.

Brief van Charles Vecht aan den heer Blauw vanuit kamp Westerbork

Van:&nbsp; Aan: Lieve allen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943-11 Onderwerp: Omstandigheden; transporten, werken, kinderen. De vriendenkring wordt steeds kleiner. Aanstaande dinsdag zullen waarschijnlijk weer bekenden vertrekken, mogelijk ook familie.

Van:&nbsp; Aan: Lieve allen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943-11 Onderwerp: Omstandigheden; transporten, werken, kinderen. De vriendenkring wordt steeds kleiner. Aanstaande dinsdag zullen waarschijnlijk weer bekenden vertrekken, mogelijk ook familie.

Brief van twee onbekenden aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Boukje Aan: beste tante Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-28 Onderwerp: pakket met levensmiddelen; geen plaats in de school; er gaan daarom ongeveer 1000 kinderen naar de heide; omstandigheden

Van: Zomerplaag, Boukje Aan: beste tante Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-28 Onderwerp: pakket met levensmiddelen; geen plaats in de school; er gaan daarom ongeveer 1000 kinderen naar de heide; omstandigheden

Brief van Boukje Zomerplaag aan haar tante vanuit kamp Westerbork

Van: van Cleeff-van Praag, Alice Aan: Henny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: verhoudingen tussen de verschillende mensen in het kamp, omgang met elkaar; lange werktijden; geprikkelde zenuwen. Dienst voor gedoopte Joden. Het leven in een huisje is dragelijker dan het leven in een barak. Er kwam post uit het Oosten, maar niet van Alice haar ouders.

Van: van Cleeff-van Praag, Alice Aan: Henny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: verhoudingen tussen de verschillende mensen in het kamp, omgang met elkaar; lange werktijden; geprikkelde zenuwen. Dienst voor gedoopte Joden. Het leven in een huisje is dragelijker dan het leven in een barak. Er kwam post uit het Oosten, maar niet van Alice haar ouders.

Brief van Alice van Cleeff-van Praag aan Henny vanuit kamp Westerbork

Schouwburg

Muzikanten.&nbsp; Tijdens de uitvoering van het cabaretprogramma Bunter Abend Drie mannen met muziekinstrumenten in de orkestbak Kamp Westerbork Datum: 1944-03 &nbsp;

Muzikanten.&nbsp; Tijdens de uitvoering van het cabaretprogramma Bunter Abend Drie mannen met muziekinstrumenten in de orkestbak Kamp Westerbork Datum: 1944-03 &nbsp;

Muzikanten in de orkestbak tijdens een uitvoering van de revue 'Bunter Abend'

Van: Cleeff-van Praag, van, Alice Aan: lieve vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-01 Onderwerp: luchtgevecht boven het kamp en gevolgen daarvan, 20 gewonden, de röntgenafdeling heeft het druk; omstandigheden.

Van: Cleeff-van Praag, van, Alice Aan: lieve vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-01 Onderwerp: luchtgevecht boven het kamp en gevolgen daarvan, 20 gewonden, de röntgenafdeling heeft het druk; omstandigheden.

Brief van Alice van Cleeff-Praag aan lieve vrienden vanuit kamp Westerbork

Ontspanning kamp Westerbork

Theater kamp Westerbork

Artiesten kamp Westerbork

Gruppe Bühne

Barakken in het kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1939-1940.&nbsp; Op de voorgrond een stapel gietijzeren stortbakken, op de achtergrond barakken.

Barakken in het kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1939-1940.&nbsp; Op de voorgrond een stapel gietijzeren stortbakken, op de achtergrond barakken.

Zicht op barakken in het centraal Vluchtelingenkamp

Kantine kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, W.&nbsp; Aan: Kommandantur Kamp Westerbork&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-07-28&nbsp; Onderwerp: Crematorium Westerbork; vraag om bewijs van verblijf in het kamp Westerbork; verzoek om retour persoonsbewijs en compensatie voor het verlies van kleding en spullen in verband met zijn ontvluchting, waardoor Werner alles moest achterlaten .

Van: Stertzenbach, W.&nbsp; Aan: Kommandantur Kamp Westerbork&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-07-28&nbsp; Onderwerp: Crematorium Westerbork; vraag om bewijs van verblijf in het kamp Westerbork; verzoek om retour persoonsbewijs en compensatie voor het verlies van kleding en spullen in verband met zijn ontvluchting, waardoor Werner alles moest achterlaten .

Brief van Werner Stertzenbach aan de kampleiding van kamp Westerbork

Mededeling Datum: 1943-10-22 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: toewijzing van sigaretten

Mededeling Datum: 1943-10-22 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: toewijzing van sigaretten

Mededeling over toewijzing van sigaretten

Betreft: Kamp Schattenberg nieuwe opzet&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-27&nbsp; Opmerkingen: in kleur Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg nieuwe opzet&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-27&nbsp; Opmerkingen: in kleur Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Van: Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Datum: 1942-augustus Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18.

Van: Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Datum: 1942-augustus Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18.

Briefkaart van Lini aan H. Snoek vanuit de trein

Van: Liesje en Joop (Batavier) Aan: Batavier, Mevr. Plaats: trein Datum: 1943-06-08 Onderwerp: bevestiging dat men op transport is gesteld ('we zitten in de beestenwagen') en verzoek om geen pakketten meer te sturen.

Van: Liesje en Joop (Batavier) Aan: Batavier, Mevr. Plaats: trein Datum: 1943-06-08 Onderwerp: bevestiging dat men op transport is gesteld ('we zitten in de beestenwagen') en verzoek om geen pakketten meer te sturen.

Briefkaart van Liesje en Joop Batavier aan mevrouw Ras-Batavier vanuit de trein

Personen