In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Persoonsbewijs Van: Schrijver, H. Datum: 1941-11-06

Persoonsbewijs Van: Schrijver, H. Datum: 1941-11-06

Persoonsbewijs van Hans Schrijver

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-19&nbsp; Onderwerp: kamp heeft een andere aanzicht door het prikkeldraad en de wachtpost die er langsloopt, ook de vele nieuwe barrakken voor de nieuwkomers. Er zijn reeds ‘drie’ grote transporten weg; twee zijn na registratie doorgegaan, het derde transport zal bestaan uit mensen die zondag arriveerden en deze zal dinsdag vertrekken. Intussen zijn ook mannen uit de Joodse werkkampen Westerbork binnengekomen, uit Orvelte, Mantinge, Geesbrug…; gelukkig dat Stella's vader ontslagen was, anders…hoe verder met Stella en Werner, er zijn mannen die hun vrouw laten overkomen of snel trouwen om maar bij elkaar te zijn; over Lex en Ro hebben Stella en Werner nog iets te vertellen; er zou een bericht zijn binnengekomen dat het eerste transport goed zou zijn aangekomen, ‘het laat zich natuurlijk niet controleren’; Werner heeft besloten verder af te wachten, behalve als Stella weg moet gaan. Trouwen? ja of nee?, een Duitse officier vertelde Werner dat dat ook in Duitsland kan. Werner denkt dat hij misschien zijn ouders kan ontmoeten, het is gissen en vermoeden. Je weet niet waar je goed aan doet.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-19&nbsp; Onderwerp: kamp heeft een andere aanzicht door het prikkeldraad en de wachtpost die er langsloopt, ook de vele nieuwe barrakken voor de nieuwkomers. Er zijn reeds ‘drie’ grote transporten weg; twee zijn na registratie doorgegaan, het derde transport zal bestaan uit mensen die zondag arriveerden en deze zal dinsdag vertrekken. Intussen zijn ook mannen uit de Joodse werkkampen Westerbork binnengekomen, uit Orvelte, Mantinge, Geesbrug…; gelukkig dat Stella's vader ontslagen was, anders…hoe verder met Stella en Werner, er zijn mannen die hun vrouw laten overkomen of snel trouwen om maar bij elkaar te zijn; over Lex en Ro hebben Stella en Werner nog iets te vertellen; er zou een bericht zijn binnengekomen dat het eerste transport goed zou zijn aangekomen, ‘het laat zich natuurlijk niet controleren’; Werner heeft besloten verder af te wachten, behalve als Stella weg moet gaan. Trouwen? ja of nee?, een Duitse officier vertelde Werner dat dat ook in Duitsland kan. Werner denkt dat hij misschien zijn ouders kan ontmoeten, het is gissen en vermoeden. Je weet niet waar je goed aan doet.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Kortoef, W. Aan: Piket, T. Datum: 1943-04-16 Plaats: Westerbork, kamp, barak 65 Onderwerp: pakket ontvangen…&nbsp;

Van: Kortoef, W. Aan: Piket, T. Datum: 1943-04-16 Plaats: Westerbork, kamp, barak 65 Onderwerp: pakket ontvangen…&nbsp;

Briefkaart van W. Kortoef aan T. Piket vanuit kamp Westerbork

Van: Dalfsen, van, C.G. Aan: Hoofd der Rijksrecherchecentrale Plaats: Den Haag Datum: 1942-06-30 Onderwerp: Overname van het Vreemdelingenkamp; personeel van het kamp; betalingen voor de wasserij; tewerkstellingen.

Van: Dalfsen, van, C.G. Aan: Hoofd der Rijksrecherchecentrale Plaats: Den Haag Datum: 1942-06-30 Onderwerp: Overname van het Vreemdelingenkamp; personeel van het kamp; betalingen voor de wasserij; tewerkstellingen.

Brief van C. G. van Dalfsen aan het hoofd der Rijksrecherchecentrale

Van: Walter, Kurt Plaats: Westerbork, kamp Voor dienst bij transport (binnenkomende- en uitgaande transporten); Palestina-vrijstelling.

Van: Walter, Kurt Plaats: Westerbork, kamp Voor dienst bij transport (binnenkomende- en uitgaande transporten); Palestina-vrijstelling.

Ausweiskarte van Kurt Walter in kamp Westerbork

Gezicht. Gezicht op het interneringskamp. Interneringskamp Westerbork, 1945. Het kamp, gezien in de richting van Amen. Links kantoren, rechts het jeugdkamp.

Gezicht. Gezicht op het interneringskamp. Interneringskamp Westerbork, 1945. Het kamp, gezien in de richting van Amen. Links kantoren, rechts het jeugdkamp.

Foto met zicht op het Interneringskamp Westerbork en een wachttoren

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-21 Onderwerp: uitgaansverbod vanaf 19.00 uur. De mannen verblijven in hun barak en doden de tijd met schaken, dammen, kaarten, lezen en het herstellen van kleding. Er staat ook een grammofoon te draaien, Werner hoort zo af en toe de grappen van Snip en Snap; dank voor het pakket; Werner heeft al twee dagen buikloop, aan ritueel eten doet hij niet, dat is een kamphoofdstuk dat hij overslaat; De kinderen van het kindertehuis waar Estella werkt zijn in kamp Westerbork aangekomen. Binnen twee dagen brak er roodvonk in de barak uit. Je mag alleen op zes meter van de deur af staan. Werner heeft de groeten overgedragen voor alle meisjes die Stella kennen. De meisjes gaven de groeten terug. Ze waren bezig met het verstellen van hun kleding. De familie Hes is nog in barak 67, ook hier was roodvonk uitgebroken. Tot gisteren was deze barak nog gesperd. Nu was er echter difterie uitgebroken en is de barak weer voor een paar dagen ontoegankelijk (dus niet met het eerstvolgende transport mee); Werner heeft voor Stella gevraagd naar Louis Veerman. Hij stond niet op de lijst van barak 66; Stella's nicht Sara heeft Werner een brief geschreven om hem te bedanken voor de zorg van haar moeder Vogeltje; in de barak van Werner (21) worden Jiddische platen gedraaid, de barak is vol met Joden met baarden; de 20ste is het eerste transport met vakarbeiders naar kamp Vugt gegaan, met de zelfde trein zijn personen van Vught naar kamp Westerbork gegaan, om met het volgende uitgaande transport doorgestuurd te worden; de nijverheidsschool gaar voorlopig niet door; alle personen van de 2000-lijst (Stammliste) hebben een nieuwe kampkaart gekregen; de vrouw van Dr. Mannheim (en zoon) is nu ook in het kamp; de Hongaarse Rapsodie wordt gespeelt in de barak.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-21 Onderwerp: uitgaansverbod vanaf 19.00 uur. De mannen verblijven in hun barak en doden de tijd met schaken, dammen, kaarten, lezen en het herstellen van kleding. Er staat ook een grammofoon te draaien, Werner hoort zo af en toe de grappen van Snip en Snap; dank voor het pakket; Werner heeft al twee dagen buikloop, aan ritueel eten doet hij niet, dat is een kamphoofdstuk dat hij overslaat; De kinderen van het kindertehuis waar Estella werkt zijn in kamp Westerbork aangekomen. Binnen twee dagen brak er roodvonk in de barak uit. Je mag alleen op zes meter van de deur af staan. Werner heeft de groeten overgedragen voor alle meisjes die Stella kennen. De meisjes gaven de groeten terug. Ze waren bezig met het verstellen van hun kleding. De familie Hes is nog in barak 67, ook hier was roodvonk uitgebroken. Tot gisteren was deze barak nog gesperd. Nu was er echter difterie uitgebroken en is de barak weer voor een paar dagen ontoegankelijk (dus niet met het eerstvolgende transport mee); Werner heeft voor Stella gevraagd naar Louis Veerman. Hij stond niet op de lijst van barak 66; Stella's nicht Sara heeft Werner een brief geschreven om hem te bedanken voor de zorg van haar moeder Vogeltje; in de barak van Werner (21) worden Jiddische platen gedraaid, de barak is vol met Joden met baarden; de 20ste is het eerste transport met vakarbeiders naar kamp Vugt gegaan, met de zelfde trein zijn personen van Vught naar kamp Westerbork gegaan, om met het volgende uitgaande transport doorgestuurd te worden; de nijverheidsschool gaar voorlopig niet door; alle personen van de 2000-lijst (Stammliste) hebben een nieuwe kampkaart gekregen; de vrouw van Dr. Mannheim (en zoon) is nu ook in het kamp; de Hongaarse Rapsodie wordt gespeelt in de barak.

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 19

Bonkaart KA 411-412 Voedingsmiddelen 11e en 12e periode 1944 Bonkaart is compleet omdat deze niet geldig is verklaard.

Bonkaart KA 411-412 Voedingsmiddelen 11e en 12e periode 1944 Bonkaart is compleet omdat deze niet geldig is verklaard.

Bonkaart voor voedingsmiddelen

Van: Dessaur,&nbsp;Hartog en familie&nbsp; Aan: Jane (A. van den Heuvel)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-07-06&nbsp; Onderwerp: op transport, ‘Heden vertrekken wij naar onbekende bestemming’…

Van: Dessaur,&nbsp;Hartog en familie&nbsp; Aan: Jane (A. van den Heuvel)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-07-06&nbsp; Onderwerp: op transport, ‘Heden vertrekken wij naar onbekende bestemming’…

Briefkaart van Hartog Dessaur aan Jane vanuit kamp Westerbork

1939

November 1939

Joodse werkkampen

Joods werkkamp de Bruine Enk

Van: Stad, P.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-13&nbsp; Ingedeeld bij groep Kesselhaus/ketelhuis.

Van: Stad, P.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-13&nbsp; Ingedeeld bij groep Kesselhaus/ketelhuis.

Arbeitskarte van Philip Stad in kamp Westerbork

Legitimatiebewijs&nbsp; Van: Jacob da Silva Curiel&nbsp; Betreft een reisvergunning i.v.m. werkzaamheden als schilder. Met pasfoto en stempel J

Legitimatiebewijs&nbsp; Van: Jacob da Silva Curiel&nbsp; Betreft een reisvergunning i.v.m. werkzaamheden als schilder. Met pasfoto en stempel J

Legitimatiebewijs van Jacob da Silva Curiel

Arbeitskarte Lager Westerbork Van: Stertzenbach, Werner Afgegeven: 1942-12-20 Ingedeeld bij gruppe 29 Bautechn. Dienst DB 3 Met verschillende stempels zoals: 'uit hoofde van zijn functie gerechtigd: uitsluitend voor dienst, een rijwiel te gebruiken' etc.

Arbeitskarte Lager Westerbork Van: Stertzenbach, Werner Afgegeven: 1942-12-20 Ingedeeld bij gruppe 29 Bautechn. Dienst DB 3 Met verschillende stempels zoals: 'uit hoofde van zijn functie gerechtigd: uitsluitend voor dienst, een rijwiel te gebruiken' etc.

Arbeitskarte van Werner Stertzenbach

Van: Schoon, S.&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: eind 1950&nbsp; Onderwerp: eigendom, instandhouding en onderhoud van het crematorium Westerbork en toegebrachte vernielingen.

Van: Schoon, S.&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: eind 1950&nbsp; Onderwerp: eigendom, instandhouding en onderhoud van het crematorium Westerbork en toegebrachte vernielingen.

Brief van S. Schoon over eigendom, instandhouding en onderhoud van het crematorium

Vier joodse en twee niet-Joodse mannen mannen voor een barak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Achterste rij van links naar rechts de heren de Rade (niet-Joods), Rolf. Rosenthal (staande 2de van links), Werner Heinau (zittend rechts). Hans. Margules (staande rechts). Daarvoor links de heer Eleveld (niet-Joods) en de heer Cats. Kamp Westerbork, 1940-1942.&nbsp;

Vier joodse en twee niet-Joodse mannen mannen voor een barak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Achterste rij van links naar rechts de heren de Rade (niet-Joods), Rolf. Rosenthal (staande 2de van links), Werner Heinau (zittend rechts). Hans. Margules (staande rechts). Daarvoor links de heer Eleveld (niet-Joods) en de heer Cats. Kamp Westerbork, 1940-1942.&nbsp;

De schilders van de schilderwerkplaats in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-08 Onderwerp: verrast door een mooi pakket van Stella; bezoek aan Amsterdam mogelijk in februari, veel te weinig tijd voor elkaar.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-08 Onderwerp: verrast door een mooi pakket van Stella; bezoek aan Amsterdam mogelijk in februari, veel te weinig tijd voor elkaar.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Waterzuivering kamp Westerbork

Nieuwe waterzuivering

Gebeurtenissen kamp Westerbork

Bevrijdingsacties kamp Westerbork

Bevrijdingsplan Dominee Ader

Van: Magnus, Leon Onderwerp: status gezondheid Leon Magnus, transport XXIV/5, transportnummer 170.&nbsp; Het document is verder blanco.

Van: Magnus, Leon Onderwerp: status gezondheid Leon Magnus, transport XXIV/5, transportnummer 170.&nbsp; Het document is verder blanco.

Document Krankenstand van Leon Magnus in Theresienstadt

Maker: Breslauer, W, R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Kampgevangenen op weg naar de trein;&nbsp;Joodse ordedienst; op de achtergrond de barakken 44 en 45.

Maker: Breslauer, W, R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Kampgevangenen op weg naar de trein;&nbsp;Joodse ordedienst; op de achtergrond de barakken 44 en 45.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-01 Onderwerp: terug van bezoek aan Amsterdam, het lijkt nu reeds als een droom; de volgende dag weer kolen lossen; Werner is verliefd op Stella geworden; heden en toekomst Stella en Werner; smokkelen van een brief uit Amsterdam.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-01 Onderwerp: terug van bezoek aan Amsterdam, het lijkt nu reeds als een droom; de volgende dag weer kolen lossen; Werner is verliefd op Stella geworden; heden en toekomst Stella en Werner; smokkelen van een brief uit Amsterdam.

Van: Muller, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Binnengekomen op 18 juli 1942 Werkzaam voor groep 11 van het Dienstbereich 7

Van: Muller, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Binnengekomen op 18 juli 1942 Werkzaam voor groep 11 van het Dienstbereich 7

Ausweiskarte van Abraham Muller in kamp Westerbork

Trouwfoto van David van Praag en Esther de Groot. Amsterdam, 1933-01-18 &nbsp;

Trouwfoto van David van Praag en Esther de Groot. Amsterdam, 1933-01-18 &nbsp;

trouwfoto David van Praag en Esther de Groot

Gracht en prikkeldraad van het kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1943-1944&nbsp; De foto is genomen vanuit een wachttoren.&nbsp; Op de voorgrond de gracht en op de achtergrond barakken, waaronder de strafbarakken (met latrine).

Gracht en prikkeldraad van het kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1943-1944&nbsp; De foto is genomen vanuit een wachttoren.&nbsp; Op de voorgrond de gracht en op de achtergrond barakken, waaronder de strafbarakken (met latrine).

Zicht op de kampgracht en de latrine van de strafbarakken

Van:&nbsp;L. Aan: Lieve allen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: schrijven van brieven; censuur; vraag om pakketten; transporten.

Van:&nbsp;L. Aan: Lieve allen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: schrijven van brieven; censuur; vraag om pakketten; transporten.

Brief van L. aan Lieve allen vanuit kamp Westerbork

Gedeelte uit interview met Durlacher, Lore. Datum: onbekend Onderwerp: werkzaam en vlucht uit het Apeldoornsche Bosch, na tip van Zippie (Alfred Fränkel); onderduik in Hilversum bij de onbetrouwbare familie Metz; valse papieren van Ilse (Mirjam Birnbaum); (mislukt)ontsnappingsplan kamp Westerbork; ontsnapping Westerbork op individuele basis of per tweetal; aanhouding door een politieman. &nbsp; &nbsp;

Gedeelte uit interview met Durlacher, Lore. Datum: onbekend Onderwerp: werkzaam en vlucht uit het Apeldoornsche Bosch, na tip van Zippie (Alfred Fränkel); onderduik in Hilversum bij de onbetrouwbare familie Metz; valse papieren van Ilse (Mirjam Birnbaum); (mislukt)ontsnappingsplan kamp Westerbork; ontsnapping Westerbork op individuele basis of per tweetal; aanhouding door een politieman. &nbsp; &nbsp;

Interview met Lore Durlacher opgenomen door Mirjam Pinkhof-Waterman

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-05-17 Onderwerp: familie Verdoner is nog in kamp Westerbork. Mogelijk gaan zij net als de familie Solomons vanavond op transport naar kamp Amersfoort (volgende dag, 18 mei); Samuel (Emanuel) Meents is nog in het kamp, er wordt naar hem gevraagd en er is een brief voor hem; het is een grote bende in het kamp vanwege een vertrekkend transport de volgende dag en transporten uit Amsterdam die zullen binnenkomen, verhuizingen in het kamp; alle Joden uit Amsterdam moeten voor 1 juli weg zijn; (door de aankomende drukte gaat een groep van bijna 600 personen tijdelijk naar kamp Amersfoort) en worden de gemengd gehuwden (met kinderen) voor de keuze gesteld zich te laten steriliseren (daarna naar huis) of zich klaar te maken voor deportatie naar Polen; &nbsp;een kleine groep van 53 personen hebben zich al aangemeld en zijn direct naar Amsterdam gebracht. Werner denkt aan zijn broer, die ook gemengd-gehuwd is; er mogen alleen pakjes worden ontvangen van Joden uit Amsterdam; welke keuze moet Stella maken: naar Westerbork of zo lang mogelijk in Amsterdam blijven; De Solomons hebben gevraagd in Westerbork te mogen blijven; Samuel Meents is nog in het kamp, omdat zijn zoontje Gerd (Gerrit) in het ziekenhuis ligt; het transport dat vanavond komt, gaat waarschijnlijk gelijk verder.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-05-17 Onderwerp: familie Verdoner is nog in kamp Westerbork. Mogelijk gaan zij net als de familie Solomons vanavond op transport naar kamp Amersfoort (volgende dag, 18 mei); Samuel (Emanuel) Meents is nog in het kamp, er wordt naar hem gevraagd en er is een brief voor hem; het is een grote bende in het kamp vanwege een vertrekkend transport de volgende dag en transporten uit Amsterdam die zullen binnenkomen, verhuizingen in het kamp; alle Joden uit Amsterdam moeten voor 1 juli weg zijn; (door de aankomende drukte gaat een groep van bijna 600 personen tijdelijk naar kamp Amersfoort) en worden de gemengd gehuwden (met kinderen) voor de keuze gesteld zich te laten steriliseren (daarna naar huis) of zich klaar te maken voor deportatie naar Polen; &nbsp;een kleine groep van 53 personen hebben zich al aangemeld en zijn direct naar Amsterdam gebracht. Werner denkt aan zijn broer, die ook gemengd-gehuwd is; er mogen alleen pakjes worden ontvangen van Joden uit Amsterdam; welke keuze moet Stella maken: naar Westerbork of zo lang mogelijk in Amsterdam blijven; De Solomons hebben gevraagd in Westerbork te mogen blijven; Samuel Meents is nog in het kamp, omdat zijn zoontje Gerd (Gerrit) in het ziekenhuis ligt; het transport dat vanavond komt, gaat waarschijnlijk gelijk verder.

Bewijs van vrijstelling van transport Van: Cohen-Sanders, Jikke Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-24

Bewijs van vrijstelling van transport Van: Cohen-Sanders, Jikke Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-24

Bewijs van vrijstelling van transport voor J. Cohen-Sanders in kamp Westerbork

Van: Bevollmachtige Aan: Hoofd Rijksrecherchecentrale Plaats: Datum: 1942-07-21 Onderwerp: Overname van het Vreemdelingenkamp te Westerbork; Veranderingen betreffende de Marechaussee.

Van: Bevollmachtige Aan: Hoofd Rijksrecherchecentrale Plaats: Datum: 1942-07-21 Onderwerp: Overname van het Vreemdelingenkamp te Westerbork; Veranderingen betreffende de Marechaussee.

Brief van de bevolmachtigde aan het hoofd van de Rijksrecherchecentrale

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-31 Onderwerp: Sal heeft griep en eet niets; over verschil tussen Wehrmachtstempels (60.000&gt;) en Joodse Raad stempels (80.000&gt;). Ze hebben zelf de nummers 88745 en 88746; onzekerheid over de waarde van hun stempel.

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-31 Onderwerp: Sal heeft griep en eet niets; over verschil tussen Wehrmachtstempels (60.000&gt;) en Joodse Raad stempels (80.000&gt;). Ze hebben zelf de nummers 88745 en 88746; onzekerheid over de waarde van hun stempel.

Brief van Vera Polak-van Gelder aan haar ouders vanuit kamp Westerbork

Schets plattegrond Kamp Westerbork met daarop de vluchtroute van David Brandon vanaf het washok (barak 62) via de gracht en het prikkeldraad naar het noorden.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-16

Schets plattegrond Kamp Westerbork met daarop de vluchtroute van David Brandon vanaf het washok (barak 62) via de gracht en het prikkeldraad naar het noorden.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-16

Plattegrond van de vluchtroute uit kamp Westerbork van David Brandon

Calendarium kamp Westerbork

1951

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Nabestaanden van gefusilleerde verzetsstrijders&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-02-12&nbsp; Onderwerp: Uitnodiging voor samenkomst van nabestaanden van de in september 1943 gefusilleerde verzetsstrijders.

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Nabestaanden van gefusilleerde verzetsstrijders&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-02-12&nbsp; Onderwerp: Uitnodiging voor samenkomst van nabestaanden van de in september 1943 gefusilleerde verzetsstrijders.

Brief met een uitnodiging voor een bijeenkomst van nabestaanden van 10 gefusilleerde verzetsstrijders

Barak 72

Verzet

Vervalsen persoonsbewijzen

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-09 Onderwerp: verlof is toegestaan, het termijn nog niet; huwelijk en feest en andere bezoeken in de stad; reden van verlof; niet zeggen dat het om trouwen gaat; ellende, de binnenkomst van mensen uit Ellecom, Scheveningen en alle anderen… een oude kameraad, die een paar maand geleden ontslagen was is met een Amersfoort-transport binnengekomen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-09 Onderwerp: verlof is toegestaan, het termijn nog niet; huwelijk en feest en andere bezoeken in de stad; reden van verlof; niet zeggen dat het om trouwen gaat; ellende, de binnenkomst van mensen uit Ellecom, Scheveningen en alle anderen… een oude kameraad, die een paar maand geleden ontslagen was is met een Amersfoort-transport binnengekomen.

Bewijs van aanmelding Van: Snoek, Hermine Datum: 1942-11-05 Plaats: 's-Gravenhage

Bewijs van aanmelding Van: Snoek, Hermine Datum: 1942-11-05 Plaats: 's-Gravenhage

Bewijs van aanmelding van Hermine Snoek

Mededeling Datum: Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: transport naar Vught; verboden zich buiten de barakken te begeven

Mededeling Datum: Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: transport naar Vught; verboden zich buiten de barakken te begeven

Mededeling over een transport naar kamp Vught

Van: Medische Dienst Dir.-Gen. Bijz. Rechtspleging Aan: kommandanten van de Bewarings- en Verblijfskampen e.a. Plaats: Den Haag Datum: 1946-12-13 Onderwerp: Wijziging kampvoeding. De rantsoenen worden verhoogd. Verder nauwkeuring omschreven bepalingen voor voedselafgifte aan de verschillende onderdelen.

Van: Medische Dienst Dir.-Gen. Bijz. Rechtspleging Aan: kommandanten van de Bewarings- en Verblijfskampen e.a. Plaats: Den Haag Datum: 1946-12-13 Onderwerp: Wijziging kampvoeding. De rantsoenen worden verhoogd. Verder nauwkeuring omschreven bepalingen voor voedselafgifte aan de verschillende onderdelen.

Rapport van de Medische dienst, Bijzondere Rechtspleging aan onder andere de kampcommandanten

Van: Vader&nbsp;(Philips, Eduard) Aan: Philips, A. Plaats:&nbsp;Hoogeveen Datum:&nbsp;1942 Onderwerp: vrouw en kinderen zijn doorgestuurd naar Westerbork, omstandigheden.&nbsp; Bijzonderheden: De dokter heeft de schrijver onderzocht en een röntgenfoto laten nemen voor een attest dat hij moet meenemen naar Westerbork. De dokter raad hem echter af er nu al naartoe te gaan. Hij adviseert hem terughoudend te zijn.

Van: Vader&nbsp;(Philips, Eduard) Aan: Philips, A. Plaats:&nbsp;Hoogeveen Datum:&nbsp;1942 Onderwerp: vrouw en kinderen zijn doorgestuurd naar Westerbork, omstandigheden.&nbsp; Bijzonderheden: De dokter heeft de schrijver onderzocht en een röntgenfoto laten nemen voor een attest dat hij moet meenemen naar Westerbork. De dokter raad hem echter af er nu al naartoe te gaan. Hij adviseert hem terughoudend te zijn.

Brief van Eduard Philips aan zijn zoon vanuit het ziekenhuis in Hoogeveen

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-28 Onderwerp: Werner bezoekt een grammofoon-concert met de brief van Stella nog in zijn zak; bezoek van Stella aan kamp Westerbork, reisgezelschap, Theo Pinkowitz en Dr. Mannheim.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-28 Onderwerp: Werner bezoekt een grammofoon-concert met de brief van Stella nog in zijn zak; bezoek van Stella aan kamp Westerbork, reisgezelschap, Theo Pinkowitz en Dr. Mannheim.

Aan de Diepswal nummer 19 in Scheemda was de slagerij van David Bamberg. Hij woonde daar met zijn vrouw Carolina en hun kinderen Anna, Louisa en Izaäk. Meestal ging David op maandag bij de aanzienlijke burgers langs om de bestelling op te nemen. Vrijdags werd alles bezorgd. Een slager aan de deur werd namelijk als zeer sjiek ervaren. Op zaterdag bleef de slagerij open. De kinderen, die naar de openbare school in de Torenstraat gingen, kregen thuis eens in de week Hebreeuwse les door een Joodse leraar. Op 1 oktober 1941 mochten de joodse kinderen niet meer naar een openbare school en niet veel later moest David zijn slagerij sluiten. Het gezin Bamberg overwoog te gaan onderduiken, maar ze konden als gezin geen geschikte plek vinden. Alleen voor de blonde Louisa, die er niet echt joods uitzag, was dat geen probleem. Maar ze wilde niet van haar familie worden gescheiden. Toen deportatie dreigde heeft de familie geld en goederen bij kennissen in bewaring gegeven, hier zaten onder andere foto's van de familie bij die in de zomer van 1942 werden genomen.&nbsp; Op 15 augustus 1942 kreeg vader David een oproep zich te melden voor de 'Arbeitseinsatz'. Vier dagen later zou hij onder politiebegeleiding naar het station van Scheemda gebracht worden voor transport naar kamp Westerbork. Maar om onbekende redenen is David die ochtend niet op het station verschenen. Op 11 november 1942 kreeg de familie te horen dat ze diezelfde avond naar kamp Westerbork zouden vertrekken. Ze kregen de gelegenheid om kleren, levensmiddelen en persoonlijke bezittingen bij elkaar te zoeken. Louisa mocht nog even naar de kruidenierswinkel van Kraster om wat levensmiddelen te kopen en afscheid te nemen. Ze vertrok hier met de woorden 'Het is niet erg dat we daar moeten werken, als we maar weer terugkomen…'. Laat in de avond is het gezin Bamberg met de bodewagen van de familie Wol naar Winschoten gebracht.&nbsp; Die avond werden ook de andere joodse gezinnen van huis gehaald. Via het gymnastieklokaal aan de Engelse weg in Winschoten en de losplaats van de NS aan de Emmastraat, werden ze de volgende dag per trein naar kamp Westerbork gebracht. Hiervandaan zijn ze op 16 februari 1943 naar Auschwitz gedeporteerd. David, Carolina, Anna en Louisa zijn direct na aankomst om het leven gebracht. Izaäk werd tewerkgesteld. Slechts een paar dagen voor de bevrijding van Auschwitz is hij overleden.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-02 No. 14&nbsp; Inhoud: mededeling van de kamppolitie over zware kisten met onbekende inhoud in het crematorium en later naar elders overgebracht; inlichtingen over de bekisting van mevrouw Zimmerman en de heer Hertzfeld, beiden in kamp Westerbork overleden; vergadering voormalige kampgevangenen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben; reparaties; aanmelding; oorlogsoverzicht; omgang met de in het kamp geïnterneerde NSB'ers

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-02 No. 14&nbsp; Inhoud: mededeling van de kamppolitie over zware kisten met onbekende inhoud in het crematorium en later naar elders overgebracht; inlichtingen over de bekisting van mevrouw Zimmerman en de heer Hertzfeld, beiden in kamp Westerbork overleden; vergadering voormalige kampgevangenen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben; reparaties; aanmelding; oorlogsoverzicht; omgang met de in het kamp geïnterneerde NSB'ers

De Westerborker nummer 14 van 2 mei 1945

Barak 65

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-08-28 Onderwerp: negatieve stemming bij Werner als van de vele transporten, de honderden en duizenden die vertrekken, voor de meeste personen kan hij niets doen; over stappen die moeten worden genomen voor in ondertrouw gaan; bericht uit het Oosten van een kennis via Amsterdam. Zij werken in een kolenmijn en krijgen loon; stoppen met schrijven, het licht gaat uit; Werner zou graag gaan zwemmen…

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-08-28 Onderwerp: negatieve stemming bij Werner als van de vele transporten, de honderden en duizenden die vertrekken, voor de meeste personen kan hij niets doen; over stappen die moeten worden genomen voor in ondertrouw gaan; bericht uit het Oosten van een kennis via Amsterdam. Zij werken in een kolenmijn en krijgen loon; stoppen met schrijven, het licht gaat uit; Werner zou graag gaan zwemmen…

Boekje met herinneringen aan Han Hollander

Personen