- ObjectTH0000017585
- TypeBriefkaart
- Periode19421
"Onze Max is een reuzelieve schat..."
Carolina Caneel-Bamberg, haar man Salomon Caneel en hun zoontje Mozes “Max” Caneel werden begin oktober 1942 vanuit Zwolle naar kamp Westerbork gebracht. Het was in die dagen overvol in het kamp: door de ontruiming van de Joodse werkkampen en de razzia’s waarbij de familieleden van de Joodse dwangarbeiders werden opgehaald, kwamen er zo’n 12.000 personen naar het kamp. In een brief aan vriendin Janny Bosman schrijft Carolina over de chaotische situatie en de onwetendheid over hun verdere lot. Ook vraagt ze om een paar hoge schoenen of laarsjes in maat 26 voor zoontje Max en een stel dekens, want die zijn ze inmiddels kwijtgeraakt.
“Het is hier onbeschrijfelijk. Wel 16.000 mensen. […] Voor ons is voorlopig althans alles voorbij, maar we houden moed.”
In februari 1943 was het gezin nog steeds in kamp Westerbork. Ze waren niet op een dergelijk lang verblijf voorbereid en hadden niet genoeg passende kleding meegebracht. Aan dezelfde vriendin vraagt Carolina om spullen die uit hun huis in Zwolle zijn gered, waaronder jurken en een pakje van Max. Ook beschrijft ze hoe er in de voorafgaande weken veel kennissen en vrienden zijn doorgestuurd. De onzekerheid over een mogelijke deportatie is nog steeds groot, maar ze probeert er het beste van te maken en geniet van haar zoontje.
“Onze Max is een reuzelieve schat en nu niet, omdat het mijn eigen kind is, maar ze zijn allemaal gek met hem en vinden hem erg lief. Jammer was hij een week niet lekker in orde, wat bronchitis enzo. Nu is hij weer beter […]”
In een brief van 28 april 1943 is het dit keer niet Carolina, maar haar moeder Gezina die schrijft. Carolina, Salomon en kleine Max zijn namelijk de dag ervoor, op 27 april 1943, naar het vernietigingskamp Sobibor gedeporteerd. Hier werden ze direct na aankomst vermoord.
“Ze zijn gisteren doorgestuurd. Ze waren goed te spreken. Max vond het fijn weer eens in de trein te kunnen gaan. Hij was net acht dagen ziek geweest (buikloop). Hij heeft gelukkig geen koorts meer. Hij heeft 39.5 gehad. We hopen dat het hun daar goed mag gaan…”
Meer informatie
In juni 2025 verscheen Sprekende stenen. Stolpersteine in Zwolle, een publicatie waarin de verhalen van Joodse inwoners van Zwolle worden belicht. Ook voor het gezin Caneel, dat voor hun deportatie aan de Vispoortenplas 10 woonde, zijn struikelstenen gelegd.
