In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Smids, H., Sect. Comm. (Gezagstroepen) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-12 Onderwerp: een bewaker geeft een groep van 10 geïnterneerde vrouwen de vrijheid om langs de straatweg bosbessen te plukken.

Van: Smids, H., Sect. Comm. (Gezagstroepen) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-12 Onderwerp: een bewaker geeft een groep van 10 geïnterneerde vrouwen de vrijheid om langs de straatweg bosbessen te plukken.

Rapport van H. Smids aan J.G. Buijvoets over gedetineerde vrouwen die van een bewaker bosbessen mogen plukken

Van: de commandant van detachement Weesp Aan: van Dam, Joseph Plaats: Weesp Datum: 1919-02-05&nbsp; Onderwerp: verlof van een dag om naar Amsterdam te gaan.

Van: de commandant van detachement Weesp Aan: van Dam, Joseph Plaats: Weesp Datum: 1919-02-05&nbsp; Onderwerp: verlof van een dag om naar Amsterdam te gaan.

Verlofpas van Joseph van Dam als militair gedetacheerd in Weesp

Paspoort Van: Sanders, J. No. 476725 Datum afgifte: 1938-08-08 Plaats: Leeuwarden &nbsp;het paspoort is niet geldig voor Spanje.

Paspoort Van: Sanders, J. No. 476725 Datum afgifte: 1938-08-08 Plaats: Leeuwarden &nbsp;het paspoort is niet geldig voor Spanje.

Paspoort van Joseph Sanders en zijn vrouw Martha Feitsma

Van: Handelsregister te Amsterdam Aan: Schmiegelski, Marie Onderwerp: vestiging van de fotozaak Foto Mira in juni 1933 te Den Haag; februari 1941 te Den Haag en in 1947 te Amsterdam. Alfred Kaufmann is gevolmachtigde.&nbsp;

Van: Handelsregister te Amsterdam Aan: Schmiegelski, Marie Onderwerp: vestiging van de fotozaak Foto Mira in juni 1933 te Den Haag; februari 1941 te Den Haag en in 1947 te Amsterdam. Alfred Kaufmann is gevolmachtigde.&nbsp;

Uittreksel uit het handelsregister registratie Fotozaak Marie Schmiegelski

Foto van Marie Hammelburg

Foto van Sophia Hammelburg

Foto van Anna Leefsma-Hammelburg

Foto van David Leefsma

Foto van Suze Ursula Leefsma

Foto van Julie Rosalie Hammelburg-Cohen

Foto van Julie Rosalie Hammelburg-Cohen

Van: Bevolkingsregister gemeente Amsterdam Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1933-08-24 Onderwerp: Joseph is woonachtig te Amsterdam. Zijn adres is Oosterparkstraat 58. &nbsp;

Van: Bevolkingsregister gemeente Amsterdam Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1933-08-24 Onderwerp: Joseph is woonachtig te Amsterdam. Zijn adres is Oosterparkstraat 58. &nbsp;

Uittreksel uit het bevolkingsregister betreffende Joseph van Dam

Foto van Nathan Hammelburg

Van: Gemeente Waalwijk Aan: Dam, Joseph Plaats: Waalwijk Datum: 1911-01-13 Onderwerp: uitrekstel geboortebewijs ten dienste van de arbeidswet.

Van: Gemeente Waalwijk Aan: Dam, Joseph Plaats: Waalwijk Datum: 1911-01-13 Onderwerp: uitrekstel geboortebewijs ten dienste van de arbeidswet.

Geboortekaart van Joseph van Dam

Programma van het cabaretprogramma Bunter Abend

Als joodse188 ontvlucht Marie Schmiegelski Duitsland. In juni 1933 vestigt zij zich in Den Haag. Daarvoor heeft ze in Berlijn aan de Lette-Verein gestudeerd waar tevens een afdeling fotografie is. Waarschijnlijk heeft ze aan deze afdeling gestudeerd, want bij haar aankomst in Nederland wordt ze door de Haagse politie ingeschreven als fotografe. Na Den Haag woont ze nog in Oosterbeek (1940-1946) en Amsterdam (vanaf 1946). In deze drie plaatsen richt ze haar eigen portretstudio's op.189 Tussen 1933 en 1940 werkt ze in haar atelier genaamd 'Studio Mira' aan de Korte Voorhout in Den Haag. Hier fotografeert ze veel mensen van stand. In 1936 komt haar naam voor het eerst voor op de ledenlijst van de Nederlandsche Fotografen Patroons Vereniging, in die jaren de voornaamste vakvereniging van fotografen.190 In de oorlog bepaalt de bezetter dat alle Duitse en statenloze joden vóór 9 september 1940 het kustgebied, waaronder Den Haag, moeten verlaten. Één dag eerder vertrekt Schmiegelski naar Oosterbeek. Hier zet zij een fotostudio op, terwijl zij ook haar atelier in Den Haag behoudt. Haar firma wordt in 1942 geliquideerd en gaat over in niet-joodse handen. Schmiegelski weet het echter zo te spelen dat zij geboren zou zijn uit een buitenrechtelijke verhouding van haar moeder met een niet-joodse man. Zij wordt erkend als niet-joodse en in juli 1944 krijgt ze weer de leiding over haar firma. Bron: artindex.nl

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; sinds enige weken een tafel een een bank bij het bed. Er zullen nog meer bedden uit de barak verdwijnen en vervangen worden door tafels en banken. Annie schrijft haar briefkaart zitten op een kistje op de heide. Regelmatig neemt zij veldbloemen of heide het kamp mee binnen. Vader werkt nog steeds op de schilderwerkplaats (zijn oude beroep) en moeder houdt de barak schoon. Annie heeft voorlopige vrijstelling…

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; sinds enige weken een tafel een een bank bij het bed. Er zullen nog meer bedden uit de barak verdwijnen en vervangen worden door tafels en banken. Annie schrijft haar briefkaart zitten op een kistje op de heide. Regelmatig neemt zij veldbloemen of heide het kamp mee binnen. Vader werkt nog steeds op de schilderwerkplaats (zijn oude beroep) en moeder houdt de barak schoon. Annie heeft voorlopige vrijstelling…

Brief van Annie aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Gedeelte uit een interview met: Siesel (Wahrhaftig), Lotti over haar arrestatie, komst in kamp Westerbork en de manier waarop zijn met een aantal medekampgevangenen wist te ontsnappen tijdens het uitgaande transport van 3 maart 1944. Dit met hulp van mensen in- en buiten het kamp. Tijdens haar poging maakte ze gebruik van een armband van de Fliegende Kolonne/Joodse Raad of OD en een valse Ausweis om het kamp te mogen verlaten voor werkzaamheden buiten het kamp.

Gedeelte uit een interview met: Siesel (Wahrhaftig), Lotti over haar arrestatie, komst in kamp Westerbork en de manier waarop zijn met een aantal medekampgevangenen wist te ontsnappen tijdens het uitgaande transport van 3 maart 1944. Dit met hulp van mensen in- en buiten het kamp. Tijdens haar poging maakte ze gebruik van een armband van de Fliegende Kolonne/Joodse Raad of OD en een valse Ausweis om het kamp te mogen verlaten voor werkzaamheden buiten het kamp.

Elisabeth Stodel-Premselaar