In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-09 Onderwerp: verlof is toegestaan, het termijn nog niet; huwelijk en feest en andere bezoeken in de stad; reden van verlof; niet zeggen dat het om trouwen gaat; ellende, de binnenkomst van mensen uit Ellecom, Scheveningen en alle anderen… een oude kameraad, die een paar maand geleden ontslagen was is met een Amersfoort-transport binnengekomen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-09 Onderwerp: verlof is toegestaan, het termijn nog niet; huwelijk en feest en andere bezoeken in de stad; reden van verlof; niet zeggen dat het om trouwen gaat; ellende, de binnenkomst van mensen uit Ellecom, Scheveningen en alle anderen… een oude kameraad, die een paar maand geleden ontslagen was is met een Amersfoort-transport binnengekomen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Mededeling Van: Kwieser, Henri Aan: Jong-Cohen, de, E.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: vraag of ze levensmiddelen wil sturen.

Mededeling Van: Kwieser, Henri Aan: Jong-Cohen, de, E.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: vraag of ze levensmiddelen wil sturen.

Mededeling van Henri Kwieser aan E. de Jong-Cohen vanuit kamp Westerbork

Breslauer, Werner Rudolf.&nbsp; Arthur Pins aan het koren maaien Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf.&nbsp; Arthur Pins aan het koren maaien Kamp Westerbork, 1943-1944

Arthur Pins aan het koren maaien bij kamp Westerbork

Mededeling Datum: Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: transport naar Vught; verboden zich buiten de barakken te begeven

Mededeling Datum: Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: transport naar Vught; verboden zich buiten de barakken te begeven

Mededeling over een transport naar kamp Vught

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 65

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-02 No. 14&nbsp; Inhoud: mededeling van de kamppolitie over zware kisten met onbekende inhoud in het crematorium en later naar elders overgebracht; inlichtingen over de bekisting van mevrouw Zimmerman en de heer Hertzfeld, beiden in kamp Westerbork overleden; vergadering voormalige kampgevangenen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben; reparaties; aanmelding; oorlogsoverzicht; omgang met de in het kamp geïnterneerde NSB'ers

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-02 No. 14&nbsp; Inhoud: mededeling van de kamppolitie over zware kisten met onbekende inhoud in het crematorium en later naar elders overgebracht; inlichtingen over de bekisting van mevrouw Zimmerman en de heer Hertzfeld, beiden in kamp Westerbork overleden; vergadering voormalige kampgevangenen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben; reparaties; aanmelding; oorlogsoverzicht; omgang met de in het kamp geïnterneerde NSB'ers

De Westerborker nummer 14 van 2 mei 1945

Van: Cohen, Simon&nbsp; Aan: Mulder, de heer&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-10-30&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; vraag om kleding en schoeisel, bijna alle Joden uit Hoogeveen zijn al doorgestuurd. Er zijn nog zes families (niet compleet meer).

Van: Cohen, Simon&nbsp; Aan: Mulder, de heer&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-10-30&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; vraag om kleding en schoeisel, bijna alle Joden uit Hoogeveen zijn al doorgestuurd. Er zijn nog zes families (niet compleet meer).

Brief van Simon Cohen aan de heer Mulder vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-28 Onderwerp: Werner bezoekt een grammofoon-concert met de brief van Stella nog in zijn zak; bezoek van Stella aan kamp Westerbork, reisgezelschap, Theo Pinkowitz en Dr. Mannheim.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-28 Onderwerp: Werner bezoekt een grammofoon-concert met de brief van Stella nog in zijn zak; bezoek van Stella aan kamp Westerbork, reisgezelschap, Theo Pinkowitz en Dr. Mannheim.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Armband met opdruk NB 257 (Notbereitschaft, hulptroepen van de Ordedienst).

Armband met opdruk NB 257 (Notbereitschaft, hulptroepen van de Ordedienst).

Armband met opdruk NB (Notbereitschaft) 257

Bewijs van aanmelding Van: Snoek, Hermine Datum: 1942-11-05 Plaats: 's-Gravenhage

Bewijs van aanmelding Van: Snoek, Hermine Datum: 1942-11-05 Plaats: 's-Gravenhage

Bewijs van aanmelding van Hermine Snoek

Appèl. Getekend door: Kok. Leo Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1943-02&nbsp; Een groep mannen van de NB staan op appèl en worden toegesproken door de OD. De mannen worden vanuit kamp Westerbork ingezet bij het leeghalen van het Apeldoornsche Bosch.

Appèl. Getekend door: Kok. Leo Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1943-02&nbsp; Een groep mannen van de NB staan op appèl en worden toegesproken door de OD. De mannen worden vanuit kamp Westerbork ingezet bij het leeghalen van het Apeldoornsche Bosch.

Aquarel van een appèl in het Apeldoornsche Bosch getekend door Leo Kok

Interieur van de latrines voor mannen behorend bij de barakken 56, 57 en 58 Foto van een tekening van: Roozendaal, Alfred Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943-01-28 Tekst aan de wand: ‘Geen papier op de grond gooien, na gebruik deksels sluiten’. In een latere fase werden er tussenschotten geplaatst om iets meer privacy te creëren.&nbsp;

Interieur van de latrines voor mannen behorend bij de barakken 56, 57 en 58 Foto van een tekening van: Roozendaal, Alfred Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943-01-28 Tekst aan de wand: ‘Geen papier op de grond gooien, na gebruik deksels sluiten’. In een latere fase werden er tussenschotten geplaatst om iets meer privacy te creëren.&nbsp;

Foto van een tekening van het Interieur van een latrine voor mannen door Alfred Roozendaal

Van: Mark (werkelijke naam van Hanna's vader) Aan: Kolthoff, Hanna Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-06 Onderwerp: brief ontvangen van Hanna uit Theresienstadt; vanaf eind augustus 1944 niets meer van Hanna gehoord; de week voor het schrijven van de brief naam ontdekt van Hanna op de lijst van Hollanders in Theresienstadt; over familieleden; over gezinshereniging; over Hanna's arrestatie en het opgeven van een valse naam; kamp Westerbork, regelen van allerlei vrijstellingspapieren; &nbsp;dominee heeft een doopsbewijs in orde gemaakt; Hanna's moeder en vader hebben nog geen woning. Ze wonen in bij de familie Tannenbaum in Amsterdam; over de onderduik en de lotgevallen van Hanna's broertje Kees; een kleine slaapkamer is al voor Hanna gereed gemaakt; een broer van Mark heeft in het Canadese leger gevochten, hij was daar al twintig jaar woonachtig; ouders hebben drie jaar op een kamer in Den Haag in onderduik gezeten; over de hongerwinter; over de oma's, een is doorgestuurd, de ander is in onderduik geweest; over bekenden die teruggekeerd zijn; het Duits mag je vergeten dat heeft afgedaan voor ons; behoefte aan allerlei wetenswaardigheden van Hanna…

Van: Mark (werkelijke naam van Hanna's vader) Aan: Kolthoff, Hanna Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-06 Onderwerp: brief ontvangen van Hanna uit Theresienstadt; vanaf eind augustus 1944 niets meer van Hanna gehoord; de week voor het schrijven van de brief naam ontdekt van Hanna op de lijst van Hollanders in Theresienstadt; over familieleden; over gezinshereniging; over Hanna's arrestatie en het opgeven van een valse naam; kamp Westerbork, regelen van allerlei vrijstellingspapieren; &nbsp;dominee heeft een doopsbewijs in orde gemaakt; Hanna's moeder en vader hebben nog geen woning. Ze wonen in bij de familie Tannenbaum in Amsterdam; over de onderduik en de lotgevallen van Hanna's broertje Kees; een kleine slaapkamer is al voor Hanna gereed gemaakt; een broer van Mark heeft in het Canadese leger gevochten, hij was daar al twintig jaar woonachtig; ouders hebben drie jaar op een kamer in Den Haag in onderduik gezeten; over de hongerwinter; over de oma's, een is doorgestuurd, de ander is in onderduik geweest; over bekenden die teruggekeerd zijn; het Duits mag je vergeten dat heeft afgedaan voor ons; behoefte aan allerlei wetenswaardigheden van Hanna…

Brief van Mark (vader) aan Hanna vanuit Amsterdam

Foto van Izak van Dam

Gemmeker, A.K. (de kampcommandant van kamp Westerbork) en Frau Hassel aan tafel ter ere van het eerste Joelfeest in kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-19.&nbsp; Links van Frau Hassel zit haar echtgenoot.

Gemmeker, A.K. (de kampcommandant van kamp Westerbork) en Frau Hassel aan tafel ter ere van het eerste Joelfeest in kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-19.&nbsp; Links van Frau Hassel zit haar echtgenoot.

Kampcommandant Gemmeker tijdens de viering van het Joelfeest in 1942 in kamp Westerbork

Bewijs van vrijstelling van transport Van: Cohen-Sanders, Jikke Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-24

Bewijs van vrijstelling van transport Van: Cohen-Sanders, Jikke Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-24

Bewijs van vrijstelling van transport voor J. Cohen-Sanders in kamp Westerbork

Kalman Gans is op 9 juni 1944 gearresteerd op zijn onderduikadres Jan van Arkelstraat 90 te Kampen. Hij was ondergedoken bij de familie Urban.

Barak 84

Aan de Diepswal nummer 19 in Scheemda was de slagerij van David Bamberg. Hij woonde daar met zijn vrouw Carolina en hun kinderen Anna, Louisa en Izaäk. Meestal ging David op maandag bij de aanzienlijke burgers langs om de bestelling op te nemen. Vrijdags werd alles bezorgd. Een slager aan de deur werd namelijk als zeer sjiek ervaren. Op zaterdag bleef de slagerij open. De kinderen, die naar de openbare school in de Torenstraat gingen, kregen thuis eens in de week Hebreeuwse les door een Joodse leraar. Op 1 oktober 1941 mochten de joodse kinderen niet meer naar een openbare school en niet veel later moest David zijn slagerij sluiten. Het gezin Bamberg overwoog te gaan onderduiken, maar ze konden als gezin geen geschikte plek vinden. Alleen voor de blonde Louisa, die er niet echt joods uitzag, was dat geen probleem. Maar ze wilde niet van haar familie worden gescheiden. Toen deportatie dreigde heeft de familie geld en goederen bij kennissen in bewaring gegeven, hier zaten onder andere foto's van de familie bij die in de zomer van 1942 werden genomen.&nbsp; Op 15 augustus 1942 kreeg vader David een oproep zich te melden voor de 'Arbeitseinsatz'. Vier dagen later zou hij onder politiebegeleiding naar het station van Scheemda gebracht worden voor transport naar kamp Westerbork. Maar om onbekende redenen is David die ochtend niet op het station verschenen. Op 11 november 1942 kreeg de familie te horen dat ze diezelfde avond naar kamp Westerbork zouden vertrekken. Ze kregen de gelegenheid om kleren, levensmiddelen en persoonlijke bezittingen bij elkaar te zoeken. Louisa mocht nog even naar de kruidenierswinkel van Kraster om wat levensmiddelen te kopen en afscheid te nemen. Ze vertrok hier met de woorden 'Het is niet erg dat we daar moeten werken, als we maar weer terugkomen…'. Laat in de avond is het gezin Bamberg met de bodewagen van de familie Wol naar Winschoten gebracht.&nbsp; Die avond werden ook de andere joodse gezinnen van huis gehaald. Via het gymnastieklokaal aan de Engelse weg in Winschoten en de losplaats van de NS aan de Emmastraat, werden ze de volgende dag per trein naar kamp Westerbork gebracht. Hiervandaan zijn ze op 16 februari 1943 naar Auschwitz gedeporteerd. David, Carolina, Anna en Louisa zijn direct na aankomst om het leven gebracht. Izaäk werd tewerkgesteld. Slechts een paar dagen voor de bevrijding van Auschwitz is hij overleden.

Ausweis&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Bestemd voor: Haas, Erich, 3-2-97, B21&nbsp; Hem is toegestaan vanwege zijn werkzaamheden in de groep 'Sohlenkleberei' ten alle tijde de strafbarakken te mogen betreden.

Ausweis&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Bestemd voor: Haas, Erich, 3-2-97, B21&nbsp; Hem is toegestaan vanwege zijn werkzaamheden in de groep 'Sohlenkleberei' ten alle tijde de strafbarakken te mogen betreden.

Ausweis van Erich Haas

Gedicht over kamp Westerbork.&nbsp; Geschreven door Serlui, Reina Aan: Polak, S.&nbsp; Datum: 1943-08-15

Gedicht over kamp Westerbork.&nbsp; Geschreven door Serlui, Reina Aan: Polak, S.&nbsp; Datum: 1943-08-15

Gedicht geschreven door Reina Serlui in kamp Westerbork

Van: Goldschmidt, Werner Aan: Deenik, Fam. Plaats: Datum: 1944-08-21 Onderwerp: op weg naar Westerbork, via dit briefje proberen om een aantal zaken nog te regelen, vraag om toesturen van een aantal artikelen (via de Joodse Raad). Hij heeft niets bij zich. Misschien kunnen zijn vrienden nog iets uit zijn woning halen. Een Joke heeft nog een foto van hem. Mocht de familie Deenik nog een aandenken van hem willen hebben.

Van: Goldschmidt, Werner Aan: Deenik, Fam. Plaats: Datum: 1944-08-21 Onderwerp: op weg naar Westerbork, via dit briefje proberen om een aantal zaken nog te regelen, vraag om toesturen van een aantal artikelen (via de Joodse Raad). Hij heeft niets bij zich. Misschien kunnen zijn vrienden nog iets uit zijn woning halen. Een Joke heeft nog een foto van hem. Mocht de familie Deenik nog een aandenken van hem willen hebben.

Brief van Werner Goldschmidt aan de familie Deenik vanuit de trein gegooid

Mededeling Van: Grevelink, J. Aan: Buijvoets, J.G. e.a. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-30 Onderwerp: geneeskundige hulp voor beide bewakingscompagnieën.

Mededeling Van: Grevelink, J. Aan: Buijvoets, J.G. e.a. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-30 Onderwerp: geneeskundige hulp voor beide bewakingscompagnieën.

Mededeling van J. Grevelink aan J. Buijvoets over geneeskundige hulp voor de bewakers

Afrastering van het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944&nbsp; Naast de afrastering is een deel van de gracht te zien met aan het einde een wachttoren. De foto is vanuit een wachttoren gemaakt.

Afrastering van het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944&nbsp; Naast de afrastering is een deel van de gracht te zien met aan het einde een wachttoren. De foto is vanuit een wachttoren gemaakt.

De kampbegrenzing aan de Zuidoostkant van kamp Westerbork vanuit een wachttoren gezien

Van: Gassmann- Baumann, Inge Datum: 1944-07-06 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: werken in het naaiatelier

Van: Gassmann- Baumann, Inge Datum: 1944-07-06 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: werken in het naaiatelier

Arbeitskarte van Inge Gassmann-Baumann in kamp Westerbork

Brief Van: Kwieser-Cohen, Mirjam Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Plaats: Amsterdam Onderwerp: Mirjam schrijft dat Henri nu enige dagen in Amsterdam is. Hij is aan de Lijnbaansgracht (Joodse Raad) geweest om de stukken voor Stella voor elkaar te krijgen. Manuel zorgt ervoor dat ze een pakje krijgt.&nbsp; Met enveloppe

Brief Van: Kwieser-Cohen, Mirjam Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Plaats: Amsterdam Onderwerp: Mirjam schrijft dat Henri nu enige dagen in Amsterdam is. Hij is aan de Lijnbaansgracht (Joodse Raad) geweest om de stukken voor Stella voor elkaar te krijgen. Manuel zorgt ervoor dat ze een pakje krijgt.&nbsp; Met enveloppe

Brief van Mirjam Cohen-Kwieser aan Estella de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Van: Alice en Lotte en Eddy Aan: Henny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-18 Onderwerp: kerkdienst voor gedoopte Joden; sporten (voetbal- en handbal en gymnastiek); een lezing over Spinoza; werken vaak druk en de werktijden maken het niet altijd mogelijk aan de georganiseerde activiteiten deel te nemen; barakken, lamp boven de tafel gekregen, waardoor lezen mogelijk is.

Van: Alice en Lotte en Eddy Aan: Henny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-18 Onderwerp: kerkdienst voor gedoopte Joden; sporten (voetbal- en handbal en gymnastiek); een lezing over Spinoza; werken vaak druk en de werktijden maken het niet altijd mogelijk aan de georganiseerde activiteiten deel te nemen; barakken, lamp boven de tafel gekregen, waardoor lezen mogelijk is.

Brief van Alice, Lotte en Eddy aan Henny vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-13/15 Onderwerp: winters weer, lente op komst; mogelijk verlof voor Levie Pach; capitulatie van Nederlands-Indië; bezoek van Estella over drie weken. Werner hoopt met haar tussen de barakken te kunnen wandelen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-03-13/15 Onderwerp: winters weer, lente op komst; mogelijk verlof voor Levie Pach; capitulatie van Nederlands-Indië; bezoek van Estella over drie weken. Werner hoopt met haar tussen de barakken te kunnen wandelen.

FloraMendes Monteiro

Flora
Mendes Monteiro