In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Betreffende buitengewone treinen vanuit Den Haag, 's-Hertogenbosch en Amsterdam naar kamp Westerbork op zaterdag 3 oktober 1942.&nbsp; Utrecht, 1 oktober 1942.&nbsp; Het gaat hier om transporten vanuit Joodse werkkampen en familieleden vanuit verschillende plaatsen. Deze binnenkomende transporten met duizenden personen hebben in kamp Westerbork tot een grote chaos geleid.&nbsp; &nbsp;

Betreffende buitengewone treinen vanuit Den Haag, 's-Hertogenbosch en Amsterdam naar kamp Westerbork op zaterdag 3 oktober 1942.&nbsp; Utrecht, 1 oktober 1942.&nbsp; Het gaat hier om transporten vanuit Joodse werkkampen en familieleden vanuit verschillende plaatsen. Deze binnenkomende transporten met duizenden personen hebben in kamp Westerbork tot een grote chaos geleid.&nbsp; &nbsp;

Dienstregeling van verschillende treinen naar kamp Westerbork op 3 oktober 1942

Betreft: Plattegrond, aanzichten en doorsneden barak 4 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-01-31 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: Plattegrond, aanzichten en doorsneden barak 4 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-01-31 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Plattegrond met aanzichten en doorsneden van barak 4 in het woonoord Schattenberg

Van: Nijstad, H.&nbsp; Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-1944 Onderwerp: pakketten; omstandigheden.

Van: Nijstad, H.&nbsp; Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-1944 Onderwerp: pakketten; omstandigheden.

Briefkaart van Hartog Nijstad aan de heer Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Mededeling Datum: 1943-10-23 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: reparatie van tonnen

Mededeling Datum: 1943-10-23 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: reparatie van tonnen

Mededeling over reparatie van tonnen

Verklaring.&nbsp; Verklaring van de Joodse Raad Westerbork aan Cohen, L.G., Kamp Westerbork, 1943-10-18.&nbsp; Onderwerp: besluit van de kommandant voor Cohen, L. 'Keine Sperrung'.

Verklaring.&nbsp; Verklaring van de Joodse Raad Westerbork aan Cohen, L.G., Kamp Westerbork, 1943-10-18.&nbsp; Onderwerp: besluit van de kommandant voor Cohen, L. 'Keine Sperrung'.

Geen vrijstelling van transport

Ontspanning kamp Westerbork

Cursussen kamp Westerbork

Feestdagen kamp Westerbork

Joodse feestdagen kamp Westerbork

Chanoeka kamp Westerbork

Rosj Hasjana kamp Westerbork

Soekot kamp Westerbork

Poeriem kamp Westerbork

Pesach kamp Westerbork

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 2de Jaargang, No. 1 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-01 Onderwerp: slagzin van de week; 1947; zullen wij u vinden; het menselijke lichaam; wetenschappelijke vraag van de week; love-song; de tijd snelt voort; oude wijsheid in een nieuw kleed.

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 2de Jaargang, No. 1 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-01 Onderwerp: slagzin van de week; 1947; zullen wij u vinden; het menselijke lichaam; wetenschappelijke vraag van de week; love-song; de tijd snelt voort; oude wijsheid in een nieuw kleed.

Orgaan met de titel 'Opbouw' uitgegeven voor het ziekenhuis van het Interneringskamp Westerbork

Betreft riolering Schattenberg&nbsp; Schaal:&nbsp; Datum: 1958-09-17 Eind jaren vijftig was er sprake van de oude vervallen barakken te vervangen voor nieuwbouw. De plannen zijn nooit uitgevoerd, omdat in 1959 werd besloten dat de Molukse bevolking in de woonoorden naar woonwijken in omringde steden en dorpen zouden worden overgeplaatst. In Schattenberg is hiermee in 1960 begonnen tot het vertrek van de laatste gezinnen in 1971.&nbsp;

Betreft riolering Schattenberg&nbsp; Schaal:&nbsp; Datum: 1958-09-17 Eind jaren vijftig was er sprake van de oude vervallen barakken te vervangen voor nieuwbouw. De plannen zijn nooit uitgevoerd, omdat in 1959 werd besloten dat de Molukse bevolking in de woonoorden naar woonwijken in omringde steden en dorpen zouden worden overgeplaatst. In Schattenberg is hiermee in 1960 begonnen tot het vertrek van de laatste gezinnen in 1971.&nbsp;

Plattegrond van de riolering van de toekomstige nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Van: Jules (geschreven door Lies) Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-31 Onderwerp: inzinking Jules; vermagerd; hartzwakte; Lies werd van haar werk gehaald; de doctoren waren Jules aan het onderzoeken, maar konden de oorzaak niet vinden; Lies is de hele dag bij hem geweest; &nbsp;Jules sprak wartaal; hoge koorts….

Van: Jules (geschreven door Lies) Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-31 Onderwerp: inzinking Jules; vermagerd; hartzwakte; Lies werd van haar werk gehaald; de doctoren waren Jules aan het onderzoeken, maar konden de oorzaak niet vinden; Lies is de hele dag bij hem geweest; &nbsp;Jules sprak wartaal; hoge koorts….

Briefkaart van Jules Palache aan de heer en mevrouw den Haan-Palache vanuit kamp Westerbork

Werken.&nbsp; Werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944&nbsp; Twee kampgevangenen doen graafwerkzaamheden op het land.

Werken.&nbsp; Werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944&nbsp; Twee kampgevangenen doen graafwerkzaamheden op het land.

Kampgevangenen doen graafwerkzaamheden op het land

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-03-27 Onderwerp: Werner ligt in het ziekenhuis, de keelontsteking was erger geworden. De arts vond het niet verantwoord dat Werner in zijn barak bleef liggen. Werner wil er zo snel mogelijk uit, er liggen teveel oude mannetjes op de zaal en het is er niet prettig; over Stella en Werner, misvattingen en het leven als stel.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-03-27 Onderwerp: Werner ligt in het ziekenhuis, de keelontsteking was erger geworden. De arts vond het niet verantwoord dat Werner in zijn barak bleef liggen. Werner wil er zo snel mogelijk uit, er liggen teveel oude mannetjes op de zaal en het is er niet prettig; over Stella en Werner, misvattingen en het leven als stel.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Landkaart. Landkaart van het traject waarop aangegeven de route Westerbork-Auschwitz. Datum: 1944

Landkaart. Landkaart van het traject waarop aangegeven de route Westerbork-Auschwitz. Datum: 1944

Landkaart met de route Westerbork-Auschwitz ingetekend

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Gekochte vrijstellingen kamp Westerbork

Puttkammer Sperre kamp Westerbork

Marijke en Marius Bloemhard poseren voor een foto met waarschijnlijk barak 45 op de achtergrond. Datum: 1950 Plaats: Westerbork, kamp (repatriëring)

Marijke en Marius Bloemhard poseren voor een foto met waarschijnlijk barak 45 op de achtergrond. Datum: 1950 Plaats: Westerbork, kamp (repatriëring)

Foto van Marijke en Marius Bloemhard in (kamp) Schattenberg

Van: Gerzon, Annie Aan: Ras, M., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-08 Onderwerp: Schrijfdag; ontvangst van pakketten; vraag om kousen want die zijn niet in het kamp te krijgen.

Van: Gerzon, Annie Aan: Ras, M., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-08 Onderwerp: Schrijfdag; ontvangst van pakketten; vraag om kousen want die zijn niet in het kamp te krijgen.

Briefkaart van Annie Gerzon aan M. Ras (Batavier) vanuit kamp Westerbork

Betreft: Kamp Schattenberg nieuwe opzet&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-27&nbsp; Opmerkingen: in kleur Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg nieuwe opzet&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-27&nbsp; Opmerkingen: in kleur Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barakken 17; 19; 39; 40; 46 en 47 Schattenberg Schaal: 1:100 Datum: 1958-03

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barakken 17; 19; 39; 40; 46 en 47 Schattenberg Schaal: 1:100 Datum: 1958-03

Plattegrond met aanzichten en doorsneden van verschillende barakken in het woonoord Schattenberg

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-20 Onderwerp: nieuwe postregeling; 9000 mensen in het kamp, waarvan soms 600 personen in een grote woonbarak. Er zullen 2000 mensen in het kamp achterblijven, de rest gaat naar het nieuwe kamp Vught. Hier zal een Centraal Ziekenhuis voor Nederland worden opgericht; 110 man van de Joodse ordedienst zijn naar Apeldoorn gegaan voor een transport uit het Apeldoornsche Bosch; afgelopen maandag zijn 40 OD'ers naar Amsterdam vertrokken om te helpen met het vervoer van zieken naar kamp Westerbork; veel verzoeken voor Werner via de post met de vraag mensen te helpen die naar kamp Westerbork zijn vertrokken; een tante van Stella bezocht (Vogeltje), zij is ziek en ligt in barak 69; Sal en zijn vrouw bevinden zich in barak 67. Werner heeft hun nog niet ontmoet; de oorlog nadert zijn beslissing.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-20 Onderwerp: nieuwe postregeling; 9000 mensen in het kamp, waarvan soms 600 personen in een grote woonbarak. Er zullen 2000 mensen in het kamp achterblijven, de rest gaat naar het nieuwe kamp Vught. Hier zal een Centraal Ziekenhuis voor Nederland worden opgericht; 110 man van de Joodse ordedienst zijn naar Apeldoorn gegaan voor een transport uit het Apeldoornsche Bosch; afgelopen maandag zijn 40 OD'ers naar Amsterdam vertrokken om te helpen met het vervoer van zieken naar kamp Westerbork; veel verzoeken voor Werner via de post met de vraag mensen te helpen die naar kamp Westerbork zijn vertrokken; een tante van Stella bezocht (Vogeltje), zij is ziek en ligt in barak 69; Sal en zijn vrouw bevinden zich in barak 67. Werner heeft hun nog niet ontmoet; de oorlog nadert zijn beslissing.&nbsp;

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: &nbsp;Heymans, Arthur en gezin Datum: 1943-08-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: alle pakketten tot en met nummer 40 ontvangen (opsomming). Herman heeft een operatie ondergaan. Hij ligt nog in het ziekenhuis, iedere avond om zeven uur mag hij bezoek ontvangen, verhalen over vele andere personen (echtpaar Wessels, ‘Jo(a)chim’ Mogendorff (1900), overleden in kamp Westerbork, (Jo)Hanna Alexander, (1923)), (Flora van (Creveld) Krefeld (1906).

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: &nbsp;Heymans, Arthur en gezin Datum: 1943-08-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: alle pakketten tot en met nummer 40 ontvangen (opsomming). Herman heeft een operatie ondergaan. Hij ligt nog in het ziekenhuis, iedere avond om zeven uur mag hij bezoek ontvangen, verhalen over vele andere personen (echtpaar Wessels, ‘Jo(a)chim’ Mogendorff (1900), overleden in kamp Westerbork, (Jo)Hanna Alexander, (1923)), (Flora van (Creveld) Krefeld (1906).

Marthavan Gelder-van Zuiden

Martha
van Gelder-van Zuiden