In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Distributiestamkaart Van: Assman, Elizabeth Plaats: Amsterdam Datum afgifte: 1942-07-06

Distributiestamkaart Van: Assman, Elizabeth Plaats: Amsterdam Datum afgifte: 1942-07-06

Distributiestamkaart van Elizabeth Assman

Van: Rika (Bamberger) Aan: Line Plaats: Farmsum Datum: 1942-08 Onderwerp: hoe gaat het met verschillende personen, waaronder Jetbora; ze zal brood- en aardappelbonnen toesturen; zeep gemaakt van shampoo en scheerzeep… Line is Golina van Dam-Sleutelberg. In maart 1942 werd ze gedwongen met haar gezin te verhuizen van Farmsum naar Amsterdam.

Van: Rika (Bamberger) Aan: Line Plaats: Farmsum Datum: 1942-08 Onderwerp: hoe gaat het met verschillende personen, waaronder Jetbora; ze zal brood- en aardappelbonnen toesturen; zeep gemaakt van shampoo en scheerzeep… Line is Golina van Dam-Sleutelberg. In maart 1942 werd ze gedwongen met haar gezin te verhuizen van Farmsum naar Amsterdam.

Brief van Rika aan Line vanuit Farmsum

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Commandanten van Militaire Onderdelen e.a. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-02-22 Onderwerp: werkzaamheden van gedetineerden in Militaire gebouwen, geen betalingen.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Commandanten van Militaire Onderdelen e.a. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-02-22 Onderwerp: werkzaamheden van gedetineerden in Militaire gebouwen, geen betalingen.

Brief van j.G. Buijvoets aan de commandanten van Militaire Onderdelen

Van: Sleutelberg, Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg, Golina en haar gezin Plaats: Farmsum Datum: 1942-09-03 Onderwerp: met Pa gaat het naar omstandigheden goed; aan Mietje geschreven; 12 en 13 september nieuwjaarsviering; heeft Aron het nog druk bij de Joodse Raad?; gisteren de nieuwe bonkaarten gehaald… &nbsp;&nbsp;

Van: Sleutelberg, Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg, Golina en haar gezin Plaats: Farmsum Datum: 1942-09-03 Onderwerp: met Pa gaat het naar omstandigheden goed; aan Mietje geschreven; 12 en 13 september nieuwjaarsviering; heeft Aron het nog druk bij de Joodse Raad?; gisteren de nieuwe bonkaarten gehaald… &nbsp;&nbsp;

Brief van Judikje, Borach en Meijer Sleutelberg aan Golina van Dam-Sleutelberg

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Rijksdienst Werkverruiming&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-08-30&nbsp; Onderwerp: Werkverschaffing Vluchtelingenkamp, opvoeren aantal werkkrachten, gereed zijn van het kamp op 1 november lijkt te vroeg; inzet van 300 mannelijke bewoners bij ontginningswerkzaamheden.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Rijksdienst Werkverruiming&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-08-30&nbsp; Onderwerp: Werkverschaffing Vluchtelingenkamp, opvoeren aantal werkkrachten, gereed zijn van het kamp op 1 november lijkt te vroeg; inzet van 300 mannelijke bewoners bij ontginningswerkzaamheden.

Brief

Van: Jacobs, H. (directeur joodse H.B.S.) Aan: Wessel, W. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-06 Onderwerp: zoon/dochter wordt verwacht om toelatingsexamen af te leggen + enveloppe (5521-07-1)

Van: Jacobs, H. (directeur joodse H.B.S.) Aan: Wessel, W. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-06 Onderwerp: zoon/dochter wordt verwacht om toelatingsexamen af te leggen + enveloppe (5521-07-1)

Brief van H. Jacobs aan W. Wessel

Gezinskaart groente en fruit 9e t/m 13e periode 1943 (8 augustus t/m 25 december) Van: Wessel, W. Was verplicht om bij een joodsche groenteman inkopen te doen.

Gezinskaart groente en fruit 9e t/m 13e periode 1943 (8 augustus t/m 25 december) Van: Wessel, W. Was verplicht om bij een joodsche groenteman inkopen te doen.

Gezinskaart van W. Wessel

Van: Syswerda&nbsp; Aan: Minister van Bin. Zaken&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1939-11-03&nbsp; Onderwerp: verslag over het Centraal Vluchtelingenkamp over de maand oktober 1939.&nbsp;Over de binnenkomst van de eerste zestien vluchtelingen; werkzaamheden en bouwactiviteiten; stemming, orde en tucht; geestelijke verzorging door Opperrabbijn Levison; gezondheidszorg/patiënten; beperkte recreatie en ontspanningsmogelijkheden….&nbsp;

Van: Syswerda&nbsp; Aan: Minister van Bin. Zaken&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1939-11-03&nbsp; Onderwerp: verslag over het Centraal Vluchtelingenkamp over de maand oktober 1939.&nbsp;Over de binnenkomst van de eerste zestien vluchtelingen; werkzaamheden en bouwactiviteiten; stemming, orde en tucht; geestelijke verzorging door Opperrabbijn Levison; gezondheidszorg/patiënten; beperkte recreatie en ontspanningsmogelijkheden….&nbsp;

Brief van directeur Syswerda aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken

1939

Augustus 1939

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1942-07-13&nbsp; Onderwerp: belevenissen. Ze gaat op verzoek van haar ouders stoppen met &nbsp;haar baan in Zwolle nu ze geen gebruik meer mag maken van het openbaar vervoer. zwemmen zit er deze zomer ook niet in. En het nemen van naailes heeft ze maar uit haar hoofd gezet vanwege een verklaring van wel- of niet Jood die ze dan af moet geven.&nbsp;

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1942-07-13&nbsp; Onderwerp: belevenissen. Ze gaat op verzoek van haar ouders stoppen met &nbsp;haar baan in Zwolle nu ze geen gebruik meer mag maken van het openbaar vervoer. zwemmen zit er deze zomer ook niet in. En het nemen van naailes heeft ze maar uit haar hoofd gezet vanwege een verklaring van wel- of niet Jood die ze dan af moet geven.&nbsp;

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Zwolle

Van: Jacobs, Karel Aan: Edelstein, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-15 Onderwerp: omstandigheden, pakketten, barak 35. Ineke en de andere kinderen zijn goed overgekomen. Ze worden goed verzorgd. Irene is weg. Karel heeft verschillende heren gesproken die bij de Edelsteins' zijn langs geweest.

Van: Jacobs, Karel Aan: Edelstein, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-15 Onderwerp: omstandigheden, pakketten, barak 35. Ineke en de andere kinderen zijn goed overgekomen. Ze worden goed verzorgd. Irene is weg. Karel heeft verschillende heren gesproken die bij de Edelsteins' zijn langs geweest.

Brief van Karel Jacobs aan E. Edelstein vanuit kamp Westerbork

Bon, goed voor een plaatsbewijs in de laagste klasse van de bus. Afgegeven door militair gezag afd. Repatriëring.&nbsp; Van: Swart, F.&nbsp; Datum: 1945-05-22

Bon, goed voor een plaatsbewijs in de laagste klasse van de bus. Afgegeven door militair gezag afd. Repatriëring.&nbsp; Van: Swart, F.&nbsp; Datum: 1945-05-22

Bon als plaatsbewijs voor een bus voor Frouwina Swart

Van: (Reens) Annie Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-13 Onderwerp: beschrijving situatie; bekende "Max' opgepakt voor illegaal werk en helpen bij onderduik. Deze gemengd-gehuwde persoon, zonder kinderen, zal als strafgeval naar kamp Westerbork worden doorgestuurd. Zelf hebben ze thuis weer een controle van hun persoonsbewijzen gehad. Ze zagen de mensen aankomen, waardoor de schrik minder groot dan de vorige keer was.&nbsp;

Van: (Reens) Annie Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-13 Onderwerp: beschrijving situatie; bekende "Max' opgepakt voor illegaal werk en helpen bij onderduik. Deze gemengd-gehuwde persoon, zonder kinderen, zal als strafgeval naar kamp Westerbork worden doorgestuurd. Zelf hebben ze thuis weer een controle van hun persoonsbewijzen gehad. Ze zagen de mensen aankomen, waardoor de schrik minder groot dan de vorige keer was.&nbsp;

Brief van Annie Reens vanuit Amsterdam aan Rudie in Aalsmeer

Openbaar onderwijs voor Joden verboden

Joodse scholen

Bon uitgegeven door Gemeente Amsterdam&nbsp; Te verkrijgen tegen betaling van 15 cent een bus tomatensoep met rijst. Geldig tot 4 dec. 1940.

Bon uitgegeven door Gemeente Amsterdam&nbsp; Te verkrijgen tegen betaling van 15 cent een bus tomatensoep met rijst. Geldig tot 4 dec. 1940.

Bon voor de aankoop van een bus tomatensoep met rijst

Ontvangstbewijs voor een aangetekende zending Geadresseerde: Amerikaansch consulaat Plaats van bestemming: Rotterdam Datum: 1941-06-04 Zie ook inv.nr 7877-28 en 29

Ontvangstbewijs voor een aangetekende zending Geadresseerde: Amerikaansch consulaat Plaats van bestemming: Rotterdam Datum: 1941-06-04 Zie ook inv.nr 7877-28 en 29

Ontvangstbewijs geadresseerd aan het Amerikaansch consulaat

Joodse gemeenten in Overijssel

Joodse gemeente Wijhe

Oproep voor transport naar Bergen Belsen Datum: 1944-02-13 Plaats: Westerbork, kamp, barak 70 Bestemd voor Wessel, W., vrouw en kind

Oproep voor transport naar Bergen Belsen Datum: 1944-02-13 Plaats: Westerbork, kamp, barak 70 Bestemd voor Wessel, W., vrouw en kind

Oproep transport voor W. Wessel en gezin

Van: Simons, D. Aan: Medema, mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-12-12 Onderwerp: Beschrijving omstandigheden, een invulling geven aan zijn dagelijks leven.

Van: Simons, D. Aan: Medema, mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-12-12 Onderwerp: Beschrijving omstandigheden, een invulling geven aan zijn dagelijks leven.

Brief van David Simons aan mej. Medema vanuit Amsterdam

Van:&nbsp; Aan: Philips, A. Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1941-11-17&nbsp; Onderwerp: ontvangst van een briefkaart, beste wensen, omstandigheden in Amsterdam (Arthur lag in het hospitaal vanwege verwondingen die hij als militair had opgelopen gedurende de Duitse invasie).&nbsp;

Van:&nbsp; Aan: Philips, A. Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1941-11-17&nbsp; Onderwerp: ontvangst van een briefkaart, beste wensen, omstandigheden in Amsterdam (Arthur lag in het hospitaal vanwege verwondingen die hij als militair had opgelopen gedurende de Duitse invasie).&nbsp;

Brief gericht aan Arthur Philips vanuit Amsterdam

Bewijs Van: N.V. Nederlandsche Spoorwegen Voor: Stella Pach Plaats: Amsterdam, C.S. Datum: 1942-05-25 Onderwerp: Bewijs van vervoer vanaf het Centraal Station Amsterdam voor een bezoek van Stella aan Werner in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Bewijs Van: N.V. Nederlandsche Spoorwegen Voor: Stella Pach Plaats: Amsterdam, C.S. Datum: 1942-05-25 Onderwerp: Bewijs van vervoer vanaf het Centraal Station Amsterdam voor een bezoek van Stella aan Werner in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Bewijs van vervoer vanaf het Centraal Station Amsterdam

Bon uitgegeven door Gemeente Amsterdam&nbsp; Te verkrijgen tegen betaling van 15 cent een bus tomatensoep met rijst. Geldig tot 3 juli 1940.

Bon uitgegeven door Gemeente Amsterdam&nbsp; Te verkrijgen tegen betaling van 15 cent een bus tomatensoep met rijst. Geldig tot 3 juli 1940.

Gebeurtenissen en groepen buiten kamp Westerbork

Ontvluchten uit Nederland

Zwitserse Weg

Gezinskaart groentedistributie Van: Wessel, W.&nbsp; Er mocht alleen bij een Joodse groenteboer gekocht worden

Gezinskaart groentedistributie Van: Wessel, W.&nbsp; Er mocht alleen bij een Joodse groenteboer gekocht worden

Lion van der Wijk