In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 27 april 1943 - Sobibor

Voedselvoorziening kamp Westerbork

Voedselpakketten kamp Westerbork

Betreft: School Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, barak 1.&nbsp; Schaal: 1:100 Opmerking: er was nog ruimte om het aantal schoollokalen uit te breiden.

Betreft: School Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, barak 1.&nbsp; Schaal: 1:100 Opmerking: er was nog ruimte om het aantal schoollokalen uit te breiden.

Bouwtekening van de school in het Centraal Vluchtelingenkamp

Regelkamer.&nbsp; Regelkamer van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Zichtbaar op de foto zijn de binnenkant van de muur, de leidingen, buizen, handbedieningswielen en de drukmeter.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939-1940.&nbsp; Achter op de foto staat: 'Interieur Ketelhuis, Regelkamer, Vl. kamp'.

Regelkamer.&nbsp; Regelkamer van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Zichtbaar op de foto zijn de binnenkant van de muur, de leidingen, buizen, handbedieningswielen en de drukmeter.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939-1940.&nbsp; Achter op de foto staat: 'Interieur Ketelhuis, Regelkamer, Vl. kamp'.

van de regelkamer van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-04-19, No. 25&nbsp; Inhoud: Spertijd op 19 en 20 april 1943; groepsleiding woningbureau; Wirtschaftsstelle; kapsalon; gebruik der w.c. in de familiebarakken van het oude kamp, gebruik van ingangen in deze barakken.. Blz.: 2

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-04-19, No. 25&nbsp; Inhoud: Spertijd op 19 en 20 april 1943; groepsleiding woningbureau; Wirtschaftsstelle; kapsalon; gebruik der w.c. in de familiebarakken van het oude kamp, gebruik van ingangen in deze barakken.. Blz.: 2

Lagerbefehl No. 25

Brandweeroefening.&nbsp; Foto van een decor uit het cabaretprogramma Humor und Melodie, revue in 18 beelden. Kamp Westerbork,&nbsp; Datum: 1943-09-27.&nbsp; Beeld/Scene/Decor: Appell Appell ! Decor gemaakt door Hans Margules.

Brandweeroefening.&nbsp; Foto van een decor uit het cabaretprogramma Humor und Melodie, revue in 18 beelden. Kamp Westerbork,&nbsp; Datum: 1943-09-27.&nbsp; Beeld/Scene/Decor: Appell Appell ! Decor gemaakt door Hans Margules.

Illustratie decor 'Appell, Appell!' uit de revue Humor und Melodie

Klaveren, van, dhr. Barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1941.

Klaveren, van, dhr. Barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1941.

van barakken langs de centrale weg van het Vluchtelingenkamp

Bouw.&nbsp; Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939.&nbsp; Het administratiegebouw.

Bouw.&nbsp; Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939.&nbsp; Het administratiegebouw.

van de bouw van een administratiebarak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-03-16, No. 70&nbsp; Inhoud: Waardebonnen. Met ingang van 20 maart 1944 worden door alle kampinstellingen, waar kampingezetenen betalingen doen (warenhuis, kantine, kassa voor bonte avonden enz.) nog slechts waardebonnen als betaalmiddel gebruikt.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-03-16, No. 70&nbsp; Inhoud: Waardebonnen. Met ingang van 20 maart 1944 worden door alle kampinstellingen, waar kampingezetenen betalingen doen (warenhuis, kantine, kassa voor bonte avonden enz.) nog slechts waardebonnen als betaalmiddel gebruikt.

Lagerbefehl No. 70

Prikkeldraad.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945&nbsp; Prikkeldraad en op de achtergrond een fietser.&nbsp; Uitzicht op de weg van Bohuçevitze.

Prikkeldraad.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945&nbsp; Prikkeldraad en op de achtergrond een fietser.&nbsp; Uitzicht op de weg van Bohuçevitze.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

120.000 Stempel

Programma der uitzendingen bestemd voor het ziekenhuis Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-02-10/15 Onderwerp: aansluiting op radio-uitzendingen in Nederland en de BBC; lezing, vragen van patiënten, ochtendwijding en kerkelijke kroniek door Ds. Bardeloos; lezing G. W. Comello; lezing J.R.J. Schut; Toni Mala orkest (Grote Zaal uitzending); allerlei verzorgt door mevrouw Jansonius.

Programma der uitzendingen bestemd voor het ziekenhuis Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-02-10/15 Onderwerp: aansluiting op radio-uitzendingen in Nederland en de BBC; lezing, vragen van patiënten, ochtendwijding en kerkelijke kroniek door Ds. Bardeloos; lezing G. W. Comello; lezing J.R.J. Schut; Toni Mala orkest (Grote Zaal uitzending); allerlei verzorgt door mevrouw Jansonius.

Programma der (radio) uitzendingen bestemd voor het ziekenhuis in Interneringskamp Westerbork

Diverse losse bonnen en incomplete bonkaarten

Bonnen divers

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-13&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: extra rantsoen voor moeders; dieetvoedsel.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-13&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: extra rantsoen voor moeders; dieetvoedsel.

Mededeling over extra rantsoen voor moeders en dieetvoedsel

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-10-27, No. 54&nbsp; Inhoud: Diefstal van hout en strafmaatregelen tegen kampgevangene Leo van Messel.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-10-27, No. 54&nbsp; Inhoud: Diefstal van hout en strafmaatregelen tegen kampgevangene Leo van Messel.

Lagerbefehl No. 54

Ernst Sigmund was in 1933 met zijn gezin naar Nederland gevlucht voor de nazi's. Hij startte een speelgoedhandel, ERSI (Ernst Sigmund), gevestigd aan in Roomolenstraat 16-18 in Amsterdam. In Duitsland was hij inkoper geweest van speelgoed voor het warenhuis Landauer in Worms. Hij had daardoor contacten met speelgoedfabrieken in Duitsland en Tsjechoslowakije, waaronder Schowanek die houten kralen en blokken produceerden met heldere kleuren. Door zijn contacten had de heer Sigmund kennis van zaken. Niet alleen de in- en verkoop van speelgoed maar vooral ook over het productieproces en het kleuren van speelgoed.&nbsp; Sigmund haalde zijn speelgoed uit Tsjechoslowakije, maar dat werd steeds lastiger en daarom wilde hij het speelgoed in Nederland laten maken. Geholpen &nbsp;door het Economisch Technologisch Instituur Overijssel (ETIO) en vier geldschieters wordt in 1938 het bedrijf sio (Speelgoed Industrie Overijssel) in Vroomshoop opgericht. Sigmund regelde de verkoop vanuit zijn kantoor in Amsterdam en maakt samen met zijn vrouw ontwerpen voor het speelgoed. zie ook: https://rvbcvbm.com/nl/meer/sio-vroomshoop/sigmund

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: afscheid nemen van kampgevangenen in de trein; transportgedeelte dat naar Bergen-Belsen gaat.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: afscheid nemen van kampgevangenen in de trein; transportgedeelte dat naar Bergen-Belsen gaat.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: een buurmeisje Aan: Kaak, familie, te Groenlo (Beltrumsestraat) Plaats: Uit de trein geworpen te Hoogezand Onderwerp: ‘Ik zit in de trein en wil jullie ook nog even schrijven. Waar ik naar toe ga weet ik nog niet. Veel te schrijven heb ik niet. Enkel de hartelijke groeten aan allen, jullie buurmeisje’. De vinder van de briefkaart was getuige van dit transport en voelde het als zijn vaderlandse plicht de briefkaart op te rapen en op de post te doen.

Van: een buurmeisje Aan: Kaak, familie, te Groenlo (Beltrumsestraat) Plaats: Uit de trein geworpen te Hoogezand Onderwerp: ‘Ik zit in de trein en wil jullie ook nog even schrijven. Waar ik naar toe ga weet ik nog niet. Veel te schrijven heb ik niet. Enkel de hartelijke groeten aan allen, jullie buurmeisje’. De vinder van de briefkaart was getuige van dit transport en voelde het als zijn vaderlandse plicht de briefkaart op te rapen en op de post te doen.

Briefkaart van een buurmeisje vanuit de trein gegooid in Hoogezand

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje. Kampgevangenen zijn bezig met de het lossen van een boot. De (bouw)materialen worden overgeheveld in een lorrie van het smalspoortreintje.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje. Kampgevangenen zijn bezig met de het lossen van een boot. De (bouw)materialen worden overgeheveld in een lorrie van het smalspoortreintje.

Heinz IsraëlFeigenbaum

Heinz Israël
Feigenbaum