In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

"Ik werd met enige kennissen in een bananenwagen gestopt..."

Het treinbord

Een jongen vereeuwigd in hout

Onze Max is een reuzelieve schat…”

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina vind je een overzicht van verhalen over kamp Westerbork. Zo kun je meer te weten komen over personen die in het kamp gevangen zaten of over objecten uit onze collecties. Ook bieden we themaverhalen aan en laten we zien welke locaties in Nederland, direct of indirect, een verbinding hebben met kamp Westerbork. 

Verhalen

Calendarium kamp Westerbork

1970

Van: Diamant, Sal Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1950-07-26 Onderwerp: een brief met drie gulden erin (die zijn van oma); fiets-pech voor Chaja….; hij zal contact opnemen met Nora voor het juiste adres van Chaja…; nog een prettige vakantie…

Van: Diamant, Sal Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1950-07-26 Onderwerp: een brief met drie gulden erin (die zijn van oma); fiets-pech voor Chaja….; hij zal contact opnemen met Nora voor het juiste adres van Chaja…; nog een prettige vakantie…

Brief van oom Sal aan Chaja van Bergen vanuit Amsterdam

Van:&nbsp; Aan: Niemeijer, R. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1948-09 Onderwerp: slaapzaal bewakers; de heer Egges zittend op zijn bed.

Van:&nbsp; Aan: Niemeijer, R. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1948-09 Onderwerp: slaapzaal bewakers; de heer Egges zittend op zijn bed.

Foto van een slaapzaal voor bewakingspersoneel in Interneringskamp Westerbork

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-02-25 Onderwerp: informatie over Roosje Querido-Lever.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-02-25 Onderwerp: informatie over Roosje Querido-Lever.

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Roosje Querido-Lever

Van: Wijnschenk, Bets en Siem Aan: Creman, F. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-14 Onderwerp: omstandigheden, &nbsp;ze zijn nog steeds in Westerbork. Bij eventueel transport de groeten…

Van: Wijnschenk, Bets en Siem Aan: Creman, F. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-14 Onderwerp: omstandigheden, &nbsp;ze zijn nog steeds in Westerbork. Bij eventueel transport de groeten…

Briefkaart van Bets en Siem Wijnschenk aan F. Creman vanuit kamp Westerbork

Van: Blauw, Ans Aan: Van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Obdam Datum: 1945-07-14 Onderwerp: er ging van alles door de schrijfster heen toen ze een brief van Nora ontving, die was teruggekomen uit onderduik; verlies van bekenden en familieleden; ze komt mogelijk over enkele dagen naar Amsterdam…

Van: Blauw, Ans Aan: Van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Obdam Datum: 1945-07-14 Onderwerp: er ging van alles door de schrijfster heen toen ze een brief van Nora ontving, die was teruggekomen uit onderduik; verlies van bekenden en familieleden; ze komt mogelijk over enkele dagen naar Amsterdam…

Briefkaart van Ans Blauw aan Nora van Bergen-Diamant vanuit Opdam

Van: Mr. Blokland, J.W. (Militair Gezag) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Assen Datum: 1945-06-27 Onderwerp: oneervol ontslag van een bewaker. Het proces-verbaal is doorgezonden.

Van: Mr. Blokland, J.W. (Militair Gezag) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Assen Datum: 1945-06-27 Onderwerp: oneervol ontslag van een bewaker. Het proces-verbaal is doorgezonden.

Brief van Mr. J.W. van Blokland aan J.G. Buijvoets over oneervol ontslag van een bewaker

Briefkaart Van: fam. Kornalijnslijper Aan: Jong, de, H. Plaats: Haren Datum: 1943 Onderwerp: als jullie deze kaart ontvangen zijn wij niet meer op W. (Westerbork) Waarschijnlijk uit de trein gegooid

Briefkaart Van: fam. Kornalijnslijper Aan: Jong, de, H. Plaats: Haren Datum: 1943 Onderwerp: als jullie deze kaart ontvangen zijn wij niet meer op W. (Westerbork) Waarschijnlijk uit de trein gegooid

Briefkaart van de familie Kornalijnslijper aan H. de Jong vanuit de trein

Honger lijden.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Schetsen van twee hongerlijdende mensen.

Honger lijden.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Schetsen van twee hongerlijdende mensen.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Van: van Bergen-Diamant, Nora Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1946-08-10 Onderwerp: fijn dat je weer schreef; jammer de vele taalfouten; Chaja heeft veel plezier in het gastgezin van Mrs. Smith; over briefpost en gewicht; dingen kopen voor thuis, waar haal je het geld vandaan, die mensen doen al zoveel voor ons; &nbsp;‘die mag je niet lastig maken nu een fiets te kopen’; Eddy is weer thuisgekomen, hij is erg groot…; verder over Eddy…

Van: van Bergen-Diamant, Nora Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1946-08-10 Onderwerp: fijn dat je weer schreef; jammer de vele taalfouten; Chaja heeft veel plezier in het gastgezin van Mrs. Smith; over briefpost en gewicht; dingen kopen voor thuis, waar haal je het geld vandaan, die mensen doen al zoveel voor ons; &nbsp;‘die mag je niet lastig maken nu een fiets te kopen’; Eddy is weer thuisgekomen, hij is erg groot…; verder over Eddy…

Brief van Nora van Bergen-Diamant aan haar dochter Chaja vanuit Amsterdam

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-22 Onderwerp: schrijven is lastig vanwege beperkingen, het vinden van een rustige plek en het werk (kolen lossen, doodop); over Stella en Werner; mogelijk op 9 of 16 februari naar Amsterdam; bij aankomst in Amsterdam direct naar de Joodse Raad en daarna naar zijn broer Herbert, weer naar de Joodse Raad en daarna een mogelijkheid om Stella te ontmoeten; de volgende dag naar de Vreemdelingendienst en weer de Joodse Raad….; zorg voor ouders Stella; binnengekomen transport kwam uit Zaandam, er kwamen ook Nederlandse Joden binnen, die naar een werkkamp in de buurt werden doorgestuurd. &nbsp; &nbsp;&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-22 Onderwerp: schrijven is lastig vanwege beperkingen, het vinden van een rustige plek en het werk (kolen lossen, doodop); over Stella en Werner; mogelijk op 9 of 16 februari naar Amsterdam; bij aankomst in Amsterdam direct naar de Joodse Raad en daarna naar zijn broer Herbert, weer naar de Joodse Raad en daarna een mogelijkheid om Stella te ontmoeten; de volgende dag naar de Vreemdelingendienst en weer de Joodse Raad….; zorg voor ouders Stella; binnengekomen transport kwam uit Zaandam, er kwamen ook Nederlandse Joden binnen, die naar een werkkamp in de buurt werden doorgestuurd. &nbsp; &nbsp;&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Afkomstig van het registratiebureau Lager Westerbork&nbsp; Van: Slager, Jochem&nbsp; Datum: 1942-10-29&nbsp; Betreft: vrijstelling van transport van 2-11-1942. Met stempel van ondercommandant 'de Haan'.

Afkomstig van het registratiebureau Lager Westerbork&nbsp; Van: Slager, Jochem&nbsp; Datum: 1942-10-29&nbsp; Betreft: vrijstelling van transport van 2-11-1942. Met stempel van ondercommandant 'de Haan'.

Bewijs van vrijstelling van transport voor Jochem Slager

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-18 Onderwerp: lossen van kolen, de mannen hebben een oogontsteking opgelopen. Werner moet een donkere bril dragen; bezoek van Werner aan Amsterdam zal eind mei plaatsvinden; over Stella en Werner.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-18 Onderwerp: lossen van kolen, de mannen hebben een oogontsteking opgelopen. Werner moet een donkere bril dragen; bezoek van Werner aan Amsterdam zal eind mei plaatsvinden; over Stella en Werner.

Van: de Chanoekaman&nbsp; Aan: Ini Gans Plaats: Arnhem Datum: 1944-12-10 Een sjaal opgestuurd door de Chanoekaman.&nbsp;

Van: de Chanoekaman&nbsp; Aan: Ini Gans Plaats: Arnhem Datum: 1944-12-10 Een sjaal opgestuurd door de Chanoekaman.&nbsp;

Brief van een vriendin aan Regina Gans vanuit Arnhem in verband met het chanoekafeest

Van: Marianne (Heijmann) Aan: Catootje Booij Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: ze gaat op bezoek naar Assen; zere vinger Op voorzijde kaart in kleur een meisje met bloemen

Van: Marianne (Heijmann) Aan: Catootje Booij Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: ze gaat op bezoek naar Assen; zere vinger Op voorzijde kaart in kleur een meisje met bloemen

Briefkaart van Marianne Heijmann aan Catootje Booij vanuit kamp Westerbork

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1946-05-25&nbsp; Onderwerp: bestemming hout van verbrand bos (deel vak 41). Interesse vanuit kamp Westerbork (betalen of opruimen).

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1946-05-25&nbsp; Onderwerp: bestemming hout van verbrand bos (deel vak 41). Interesse vanuit kamp Westerbork (betalen of opruimen).

Brief van de boswachter aan Houtvester Assen

Van: Liena Aan: Chaja Plaats: onbekend Datum: 1946-03-11 Onderwerp: late brief naar aanleiding van de verjaardag van Chaja…

Van: Liena Aan: Chaja Plaats: onbekend Datum: 1946-03-11 Onderwerp: late brief naar aanleiding van de verjaardag van Chaja…

Brief van Liena aan Agaath (Chaja)

A.E.F. D.P. Registration Record Van: Boas, Esther Ruth, in verband met repatriëring naar Nederland Afgegeven: 1945-06-22 te Amsterdam

A.E.F. D.P. Registration Record Van: Boas, Esther Ruth, in verband met repatriëring naar Nederland Afgegeven: 1945-06-22 te Amsterdam

Registratiekaart van Esther Ruth Boas

Van: Dijkstra, R. van Dir.-Gen. vo. Bijz. Rechtspleging Aan: de kampcommandanten Plaats: Den Haag Datum: 1947-01-04 Onderwerp: Overzicht van verzonden circulaires in december 1946.

Van: Dijkstra, R. van Dir.-Gen. vo. Bijz. Rechtspleging Aan: de kampcommandanten Plaats: Den Haag Datum: 1947-01-04 Onderwerp: Overzicht van verzonden circulaires in december 1946.

Lijst van verzonden circulaires aan de kampcommandanten van Verblijfs- en Bewaringskampen

Onderwerp: 2de huwelijk van Sonja Lam.

Uitnodiging voor het bijwonen van het huwelijk van Sonja Lam en Harry Turfryyer

Van: Leefsma-Wolf, Matje Aan: Thijsje (Ies Leefsma) Datum: 1942-1944 Onderwerp: ‘voor Thijsje’&nbsp;

Van: Leefsma-Wolf, Matje Aan: Thijsje (Ies Leefsma) Datum: 1942-1944 Onderwerp: ‘voor Thijsje’&nbsp;

Enveloppe geadresseerd aan Thijsje

Urn:&nbsp; Het gaat om een urn uit het crematorium. Na de oorlog werd het voorwerp in een doos in het crematorium gevonden en als souvenir meegenomen. &nbsp;

Urn:&nbsp; Het gaat om een urn uit het crematorium. Na de oorlog werd het voorwerp in een doos in het crematorium gevonden en als souvenir meegenomen. &nbsp;

Urn uit het crematorium van kamp Westerbork

Van: Plaatselijke Toewijzingscommissie voor Vee en Vlees Aan: Gudema, gebr. (Aron en Abraham) Plaats: Winschoten&nbsp; Datum: 1942-03-24&nbsp; Onderwerp: Toewijzing voor vee en vlees is vervallen. De voorraad die in het bedrijf nog aanwezig is moet binnen een week zijn opgeruimd.

Van: Plaatselijke Toewijzingscommissie voor Vee en Vlees Aan: Gudema, gebr. (Aron en Abraham) Plaats: Winschoten&nbsp; Datum: 1942-03-24&nbsp; Onderwerp: Toewijzing voor vee en vlees is vervallen. De voorraad die in het bedrijf nog aanwezig is moet binnen een week zijn opgeruimd.

Brief over vervallen van toewijzing voor vee en vlees voor de gebroeders Gudema

Van: Frank, B. Aan: van Loo, G. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-29 Onderwerp: met het gezin gaat het goed, behalve met Sally, die regelmatig ziek is. Ze zijn ‘gewend’ geraakt aan het kampleven met zijn gewoonten; behoefte aan een pakketje met fruit en snoep voor de kinderen.

Van: Frank, B. Aan: van Loo, G. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-29 Onderwerp: met het gezin gaat het goed, behalve met Sally, die regelmatig ziek is. Ze zijn ‘gewend’ geraakt aan het kampleven met zijn gewoonten; behoefte aan een pakketje met fruit en snoep voor de kinderen.

Jacques Marcelde Metz

Jacques Marcel
de Metz