In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Betreft: Barak 5 Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-01-21 De barak zal worden heringedeeld, van zalen naar kamers enz., zodat er gezinnen in kunnen gaan wonen.

Betreft: Barak 5 Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-01-21 De barak zal worden heringedeeld, van zalen naar kamers enz., zodat er gezinnen in kunnen gaan wonen.

Plattegrond van een herindeling van barak 5 in het woonoord Schattenberg

Cabaret.&nbsp; Cabaret(Humor und Melodie) Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9 Datum: 1943-09 Toneelspeler op toneel voorstellend een koetsier.&nbsp; Als decor een koets met twee paarden.&nbsp; Tekst: Postkutschenzeit (immer langsam, immer langsam).

Cabaret.&nbsp; Cabaret(Humor und Melodie) Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9 Datum: 1943-09 Toneelspeler op toneel voorstellend een koetsier.&nbsp; Als decor een koets met twee paarden.&nbsp; Tekst: Postkutschenzeit (immer langsam, immer langsam).

'Postkutschenzeit', een scene uit de revue Humor und Melodie

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-25 Onderwerp: felicitaties van allerlei personen in verband met ondertrouw; Werner ontving vele brieven. Hij is echter gezien de beperkingen van het postverkeer vanuit het kamp niet instaat deze brieven te beantwoorden. Werner geeft een opsomming van de verschillende personen met het verzoek aan Stella of zij een bedankje wil sturen; Werner ontving de 24ste een pakketje voor de familie Bino-van der Wieken. Helaas te laat. Ze waren maandag al vertrokken. Werner vraag zich af wat hij met de kleding moeten doen, gewoonlijk gaat die naar de ‘V’ ('Fürsorge); over het trouwen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-25 Onderwerp: felicitaties van allerlei personen in verband met ondertrouw; Werner ontving vele brieven. Hij is echter gezien de beperkingen van het postverkeer vanuit het kamp niet instaat deze brieven te beantwoorden. Werner geeft een opsomming van de verschillende personen met het verzoek aan Stella of zij een bedankje wil sturen; Werner ontving de 24ste een pakketje voor de familie Bino-van der Wieken. Helaas te laat. Ze waren maandag al vertrokken. Werner vraag zich af wat hij met de kleding moeten doen, gewoonlijk gaat die naar de ‘V’ ('Fürsorge); over het trouwen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Egger, Julius Aan: Meijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-07-22 Onderwerp: om half zes in de morgen in Hooghalen aangekomen; onderweg in de trein kunnen slapen; hij heeft zich in Westerbork kunnen verfrissen; de mensen zijn er behoorlijk en het eten ook; slapen in een grote barak, driehoog; in de nacht per tram naar het Centraal Station vervoerd; in het kamp heerst een goede orde, een tegenstelling met de Schouwburg en de Joodse Raad; morgen waarschijnlijk weer verder; Daan gesproken; vanaf Hooghalen was het met bepakking een uur lopen; de schrijver is doodmoe…

Van: Egger, Julius Aan: Meijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-07-22 Onderwerp: om half zes in de morgen in Hooghalen aangekomen; onderweg in de trein kunnen slapen; hij heeft zich in Westerbork kunnen verfrissen; de mensen zijn er behoorlijk en het eten ook; slapen in een grote barak, driehoog; in de nacht per tram naar het Centraal Station vervoerd; in het kamp heerst een goede orde, een tegenstelling met de Schouwburg en de Joodse Raad; morgen waarschijnlijk weer verder; Daan gesproken; vanaf Hooghalen was het met bepakking een uur lopen; de schrijver is doodmoe…

Briefkaart van Julius Egger aan de familie J. Meijer vanuit kamp Westerbork

Verklaring Plaats: Tröbitz Datum: 1945-06-07 Dr. Ziekenoppasser verklaard dat hij zijn collega den arts Dr. Siegfried Emmering van 6 - 20 mei 1945 in Tröbitz met zeker vastgestelden vlektyphus heeft behandeld.

Verklaring Plaats: Tröbitz Datum: 1945-06-07 Dr. Ziekenoppasser verklaard dat hij zijn collega den arts Dr. Siegfried Emmering van 6 - 20 mei 1945 in Tröbitz met zeker vastgestelden vlektyphus heeft behandeld.

Verklaring van dr. Ziekenoppasser betreffende dr. Siegfried Emmering

Calendarium kamp Westerbork

1963

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: een vertrekkende trein op de aftakking van de spoorlijn tussen het kamp en Hooghalen.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: een vertrekkende trein op de aftakking van de spoorlijn tussen het kamp en Hooghalen.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Datum: 1942-augustus Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18.

Van: Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Datum: 1942-augustus Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18.

Briefkaart van Lini aan H. Snoek vanuit de trein

Clandestiene post kamp Westerbork

Uit kamp Westerbork gesmokkelde informatie

Van: Schade-enquete-commissie Amsterdam Aan: Vonck, N.J. Plaats: Amsterdam Datum: 1948-06-22 Onderwerp: verdeling bijdrage in oorlogsschade onder de erfgenamen

Van: Schade-enquete-commissie Amsterdam Aan: Vonck, N.J. Plaats: Amsterdam Datum: 1948-06-22 Onderwerp: verdeling bijdrage in oorlogsschade onder de erfgenamen

Brief van Schade-enquete-commissie aan N.J. Vonck

Briefkaart Van: Kwieser, M. Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-29 Onderwerp: de schrijfster is blij met de pakjes. Ze vraagt om waspoeder, zeep, shampoo, bleekpoeder, olijven, azijn, essence en remoulade. Voorlopig geen jam want dat is voldoende beschikbaar. Ze maken het verder goed, alleen heeft Mirjam last van blaren in haar mond. Geen pakjes meer naar barak 41.

Briefkaart Van: Kwieser, M. Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-29 Onderwerp: de schrijfster is blij met de pakjes. Ze vraagt om waspoeder, zeep, shampoo, bleekpoeder, olijven, azijn, essence en remoulade. Voorlopig geen jam want dat is voldoende beschikbaar. Ze maken het verder goed, alleen heeft Mirjam last van blaren in haar mond. Geen pakjes meer naar barak 41.

Briefkaart van M. Kwieser-Cohen aan H. de Jong vanuit kamp Westerbork

Wandschildering in het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; Wandschildering van Jo Spier in een barak die in de oorlog het weeshuis (barak 35) was en later als bezoekersruimte voor de gedetineerden werd gebruikt.

Wandschildering in het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; Wandschildering van Jo Spier in een barak die in de oorlog het weeshuis (barak 35) was en later als bezoekersruimte voor de gedetineerden werd gebruikt.

Foto van een wandschildering in Interneringskamp Westerbork

Van: Militair Gezag (Westerbork) Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948 Blanco toegangsbewijs voor een bezoeker van het Interneringskamp.

Van: Militair Gezag (Westerbork) Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948 Blanco toegangsbewijs voor een bezoeker van het Interneringskamp.

Toegangsbewijs (blanco) voor een bezoek aan het Interneringskamp Westerbork

Sonder-Ausweis van Cohen, Leon A. A. Hij is gerechtigd het kamp te verlaten om arbeid te verrichten. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-1945

Sonder-Ausweis van Cohen, Leon A. A. Hij is gerechtigd het kamp te verlaten om arbeid te verrichten. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-1945

Foto van een Sonder-Ausweis van Leon A. A. Cohen

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-02-14 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: op 14 februari moeten alle bewoners van barak 22 in hun barak aanwezig zijn.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-02-14 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: op 14 februari moeten alle bewoners van barak 22 in hun barak aanwezig zijn.

Mededeling voor bewoners van barak 22

Verklaring Van: N.C.I.M. Voor: Gerritse-Kwetser, Jeanette Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-14 Persoon is vrijgegeven door NCIM.

Verklaring Van: N.C.I.M. Voor: Gerritse-Kwetser, Jeanette Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-14 Persoon is vrijgegeven door NCIM.

Verklaring over persoonsbewijs en politieke betrouwbaarheid van Jeanette Gerritse-Kwetser

Briefkaart Van: Kwieser, H. Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-16 Onderwerp: pakket ontvangen, hartelijk dank.

Briefkaart Van: Kwieser, H. Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-16 Onderwerp: pakket ontvangen, hartelijk dank.

Briefkaart van H. Kwieser aan H. de Jong vanuit kamp Westerbork

Van: Modela, de, Pim (onbekend) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: OD lied Het lied werd gezongen in scene 9 ‘V’ und 'OD van het cabaretprogramma Humor und Melodie. Het gaat hier om een Nederlandse vertaling.

Van: Modela, de, Pim (onbekend) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: OD lied Het lied werd gezongen in scene 9 ‘V’ und 'OD van het cabaretprogramma Humor und Melodie. Het gaat hier om een Nederlandse vertaling.

over de Joodse Ordedienst

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947-10-27 Onderwerp: lot van Helena Lam-Mulder Kanter, Karel Lam en Judith Lam-Mulder Kanter

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947-10-27 Onderwerp: lot van Helena Lam-Mulder Kanter, Karel Lam en Judith Lam-Mulder Kanter

Brief van het Rode Kruis over het toezenden van verklaringen

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-07-13/14 Onderwerp: Samuel Pach en zijn vrouw Chel zijn vertrokken. De pakjes waren op tijd gekomen en zaterdag hebben ze nog gezellig koffie gedronken en koek gegeten; er viel niets voor ze te doen; velen die maandenlang in Westerbork verbleven zijn op transport gegaan; Samuel heeft nog twee briefkaarten naar kennissen gestuurd; advies aan Stella om zo lang mogelijk in Amsterdam te blijven, omdat er in Westerbork geen mogelijkheden meer voor haar zijn om langer te blijven. Alle stempels, ook die van de Alte Kampinsassen zijn ongeldig verklaard, behalve de stempels die zijn uitgereikt door de Zentralstelle in Amsterdam; er wordt een nieuwe lijst opgemaakt van stampersoneel, totaal 2000 personen, inclusief kinderen. behalve de blauwe stempels, moet de rest rekening houden met deportatie vanuit kamp Westerbork; Voor Stella is er geen mogelijkheid meer een stempel te verkrijgen. Deze worden niet meer verstrekt. Werner adviseert Stella dan ook om weg te blijven; Hans (Stawski) laat nog wat van zich horen.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-07-13/14 Onderwerp: Samuel Pach en zijn vrouw Chel zijn vertrokken. De pakjes waren op tijd gekomen en zaterdag hebben ze nog gezellig koffie gedronken en koek gegeten; er viel niets voor ze te doen; velen die maandenlang in Westerbork verbleven zijn op transport gegaan; Samuel heeft nog twee briefkaarten naar kennissen gestuurd; advies aan Stella om zo lang mogelijk in Amsterdam te blijven, omdat er in Westerbork geen mogelijkheden meer voor haar zijn om langer te blijven. Alle stempels, ook die van de Alte Kampinsassen zijn ongeldig verklaard, behalve de stempels die zijn uitgereikt door de Zentralstelle in Amsterdam; er wordt een nieuwe lijst opgemaakt van stampersoneel, totaal 2000 personen, inclusief kinderen. behalve de blauwe stempels, moet de rest rekening houden met deportatie vanuit kamp Westerbork; Voor Stella is er geen mogelijkheid meer een stempel te verkrijgen. Deze worden niet meer verstrekt. Werner adviseert Stella dan ook om weg te blijven; Hans (Stawski) laat nog wat van zich horen.&nbsp;

Persoonsbewijs (Ausweis) Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Ze heeft op 15/16 nov. 1943 dienst bij een vertrekkend en binnenkomend transport.

Persoonsbewijs (Ausweis) Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Ze heeft op 15/16 nov. 1943 dienst bij een vertrekkend en binnenkomend transport.

Ausweis van Lena Cohen-Nijstad

De Westerborker Nieuws uit het kamp Westerbork 1945-04-17 No. 1&nbsp; Inhoud: mededeling Luitenant-Kolonel A.H. Stok, Militair Gezag; &nbsp;kampleiding, adviserende rol door: Speijer, de Jong, Schiff, Schlesinger en van Witsen; kampbevolking, inwoners van Drenthe kunnen zich melden in barak 32; katholieke en protestantse Joden dienen zich te melden in barak 32; watervoorziening is beperkt; opening post- kantoor (barak 32), kantine, barak 9; opgave van juiste naam; oorlogsoverzicht; signaal voor het begin van de dag; afgifte goederen uit de garage en magazijnen; N.M.A.; sport, aanmelden bij Mouw (Bridge) en Askanas (voetbal en handbal).

De Westerborker Nieuws uit het kamp Westerbork 1945-04-17 No. 1&nbsp; Inhoud: mededeling Luitenant-Kolonel A.H. Stok, Militair Gezag; &nbsp;kampleiding, adviserende rol door: Speijer, de Jong, Schiff, Schlesinger en van Witsen; kampbevolking, inwoners van Drenthe kunnen zich melden in barak 32; katholieke en protestantse Joden dienen zich te melden in barak 32; watervoorziening is beperkt; opening post- kantoor (barak 32), kantine, barak 9; opgave van juiste naam; oorlogsoverzicht; signaal voor het begin van de dag; afgifte goederen uit de garage en magazijnen; N.M.A.; sport, aanmelden bij Mouw (Bridge) en Askanas (voetbal en handbal).

ArthurJordan

Arthur
Jordan